.png)
Javën e kaluar ‘Museo Nacional Centro de Arte Reina’ Sofía në Madrid, më shpesh i njohur si Reina Sofía, hoqi ndalimin e fotografimit të “Guernica”, pikturës së famshme të Pablo Picasso që portretizon bombardimet gjermane dhe italiane të qytetit bask me të njëjtin emër në vitin 1937, gjatë Luftës Civile Spanjolle.
Një zëdhënës i muzeut tha se “lejimi i fotografimit të ‘Guernica’ synon të përmirësojë përvojën e shikimit të pikturës, duke e sjellë atë më afër publikut dhe duke mundësuar atë që ka qenë e mundur në muzetë e tjerë për një kohë të gjatë”.
Vendimi i Reina Sofía ka çuar në reflektime të reja mbi kuptimin e fotografimit në muze dhe mbi kokëfortësinë e disa institucioneve që vazhdojnë t’i ndalojnë ato, të konsideruara nga disa si anakronike. Pasi e ndaluan për vite me radhë, për rreth dhjetë vjet gjithnjë e më shumë muzeume kanë lejuar publikun e tyre të fotografojë veprat e ekspozuara, ndonëse rreptësisht pa blic, gjë që me kalimin e kohës mund të prishë pigmentet e pikturave.
Siç shpjegoi për Neë York Times ekspertja e muzeut Nina Simon, autore e esesë “The Participatory Museum”, përpara përhapjes së telefonave inteligjentë dhe mediave sociale, muzetë i ndalonin fotografitë, ndër të tjera, sepse kishin frikë se njerëzit nuk do t’i vizitonin personalisht, pasi mund t’i shihnin imazhet e ekspozuara në internet. Megjithatë, kjo frikë rezultoi e pabazë dhe në të vërtetë vetë muzetë tani po vendosin foto me definicion të lartë të veprave të ekspozuara në uebsajtin dhe profilet e tyre sociale. Disa muze, si Muzeu Orsay në Paris, mund të vizitohen edhe krejtësisht virtualisht, por kjo nuk ka çuar në ulje të vizitorëve.
Ndalimi për të bërë fotografi ka mbetur kryesisht në muzetë privatë, galeri apo ekspozita të përkohshme për arsye të së drejtës së autorit, duke qenë se të drejtat e riprodhimit shpesh i rezervohen personit që zotëron veprën dhe qëllimi është të parandalohet dikush që të bëjë një foto për ta rishitur atë në internet. Por ka disa muze më të mëdhenj që e kanë ruajtur, duke e justifikuar me arsye sigurie. Në rastin e “Guernica”, për shembull, Reina Sofía ndaloi fotografimin dhe afrimin për ta mbrojtur pikturën nga ata që mund të ishin përplasur me të ose nga ata që, duke pasur parasysh numrin e madh të turistëve, do ta kishin fotografuar pa hequr blicin.
Për shumë vite “Guernica” u ekspozua në Muzeun e Artit Modern në Nju Jork, derisa në vitin 1974 Toni Shafrazi, një artist që më vonë u bë një tregtar i famshëm arti, pikturoi në telajo “Kill Lies All” me germa të kuqe, si një gjest konceptual arti dhe si një protestë kundër lirimit të një togeri të dënuar për rolin e tij në masakrën e My Lai gjatë Luftës së Vietnamit. Piktura u hoq dhe u restaurua dhe nuk pësoi dëmtime të përhershme falë një shtrese mbrojtëse. Ajo u kthye në Spanjë në 1981.
Muze të tjerë të rëndësishëm që ruajnë ndalimin, duke e justifikuar gjithmonë me arsye sigurie, janë për shembull Prado në Madrid ose Kapela Sistine në Romë. Por shumë ekspertë argumentojnë se ndalimi i fotove preferohet edhe për arsye të tjera. Kryesisht sepse është një mënyrë për të përmirësuar përvojën e vizitave, duke pasur parasysh turmat dhe pengesat e shkaktuara nga një numër i madh njerëzish që synojnë të bëjnë fotografi, por edhe për të parandaluar që muzetë të bëhen shumë të varur nga imazhi që vizitorët e tyre ndërtojnë për ta në mediat sociale.
Sipas disa ekspertëve të artit, Instagram ka kontribuar në rritjen e perceptimit të veprës së artit si një fetish, që do të thotë se mijëra njerëz çdo ditë janë të gatshëm të krijojnë radhë shumë të gjata brenda Luvrit për të kaluar disa sekonda para “Mona Lisa” nga Leonardo Da Vinçi. Shpesh duke i marrë ato pak sekonda për të bërë një selfie të vetes përpara pikturës, të pozicionuar pas xhamit dhe në një distancë të sigurt, dhe më pas duke u treguar të tjerëve se ishin aty.
Kjo sjellje, argumentojnë disa, zhvlerëson përvojën intelektuale dhe emocionale që dikush mund të ketë përballë artit dhe shqetëson ata që në vend të kësaj e kërkojnë, duke kontribuar në atë që disa e përkufizojnë si një “vdekje muzeumesh” progresive. Tashmë në vitin 2009, kritiku britanik i artit Jonathan Jones e kishte cilësuar atë të krijuar nga kamerat përballë “Mona Lisa” si një “dhunë shkatërruese”.
Për më tepër, siç shpjegon Simon, ka gjithashtu një shqetësim nga ana e kuratorëve se muzeu do të ndryshojë objektivat e tij në lidhje me ekspozitat e përkohshme, duke preferuar ato që kanë më shumë potencial për t’u bërë virale sesa ato që janë më të veçanta.
Të tjerë argumentojnë se kjo ide është rezultat i një konceptimi elitar të artit dhe se si duhet përjetuar ai, kur duhet të jetë për të gjithë. Siç shkruan kritiku i artit Tom Emery në Guardian, “ideja e ndalimit të fotografisë në galeri sjell me vete pritshmërinë që njerëzit duhet të ndjekin rregulla të pashkruara për t’u angazhuar me artin. Kjo nënkupton që nëse nuk mund të sillesh mirë, atëherë arti nuk është për ty, por arti duhet të jetë për të gjithë”.
Koncepti i muzeut siç e njohim sot, për më tepër, i detyrohet shumë Asamblesë Kushtetuese Kombëtare të Revolucionit Francez, e cila vendosi të krijojë Muzeun e Luvrit në mënyrë që të gjithë qytetarët francezë të mund të admirojnë dhe të mësojnë nga kryeveprat e zotëruara deri më tani nga klasa fisnike, të cilat u blenë ose u sekuestruan drejtpërdrejt nga pronarët e tyre legjitimë. Një mendim i ngjashëm ishte formuluar tashmë në 1737 nga Anna Maria Luisa de Medici, pasardhësja e fundit e familjes Medici, e cila pas vdekjes së saj kishte lënë trashëgiminë e saj të lidhur në qytetin e Firences “për stoli të shtetit dhe për përfitime të publikut, dhe për të tërhequr kureshtjen e të huajve”.
Në vetvete, ndalimi i fotove nuk e bën përvojën e artit më pak demokratike, sepse nuk përjashton dikë, por vetëm një sjellje të caktuar, e cila mund të krijojë shqetësim edhe për të tjerët. Është e qartë, megjithatë, se për shumë njerëz mundësia për të bërë fotografi në muze, qoftë edhe vetëm për të treguar se kanë qenë atje, mund të përfaqësojë një atraksion pa të cilin ata ndoshta do të zgjidhnin të bënin aktivitete të tjera, me rezultatin e privimit të tyre nga mundësia për të pasur, qoftë edhe rastësisht, atë përvojë emocionale dhe intelektuale kaq të dashur për ekspertët e industrisë.
Për më tepër, bërja e një fotoje nuk është domosdoshmërisht në kundërshtim me të menduarit e një vepre dhe në shumë raste mund të na ndihmojë edhe në këtë kuptim. Jemi mësuar të mendojmë se bërja e shumë fotove na bën të kujtojmë gjërat më pak, pasi na lejon të delegojmë përgjegjësinë e ruajtjes së një kujtese për ne në telefonat tanë. Megjithatë, duke i bërë njerëzit të vizitojnë një ekspozitë dhe duke u kërkuar vetëm gjysmës së tyre të bëjnë foto, disa studime kanë vërtetuar se ata që kishin bërë foto, pavarësisht se mbanin mend më pak nga ekspozitat që kishin parë se të tjerët, në vend të kësaj mbanin mend shumë disa nga detajet e tyre. Akti i zgjedhjes së një kornize dhe bërjes së një fotoje në fakt mund të ketë një efekt pozitiv.
Siç shpjegon eksperti i menaxhimit të trashëgimisë kulturore Yuha Jung: Transformimi i Muzeut Elitar në një vend të mësimit gjithëpërfshirës, “nëse muzeu nuk i inkurajon vizitorët të merren me objektet në mënyrën e tyre dhe të marrin parasysh rëndësinë e tyre me kujtimet e veta, historinë e dikujt dhe me njohuritë e dikujt, muzeu bëhet një depo e thjeshtë nga e cila përfitojnë vetëm pak njerëz”.
Në fakt, nëse do të ishte e vërtetë që njerëzit bëjnë fotografi në muze vetëm për t’i vendosur ato në profilet e tyre sociale, kjo nuk do të shpjegonte sasinë e madhe të fotografive që njerëzit bëjnë me vepra arti dhe të cilat më pas nuk publikohen askund dhe përfundojnë kështu, duke mos u parë nga askush.
Sipas një studimi të kryer nga tri universitete amerikane, përfshirë Yale, akti i thjeshtë i nxjerrjes së fotografive, edhe nëse ato nuk shihen më kurrë, mund të përforcojë përfshirjen tonë në një përvojë dhe të na bëjë ta vlerësojmë atë më pozitivisht, nëse është një përvojë pozitive dhe anasjellas. Për më tepër, duke qenë se shikimi i një fotoje mund të na japë ndjesinë e rijetimit të një momenti nga e kaluara jonë, fotografimi në muze shumë të mëdhenj plot kryevepra të shfaqura në rreshta njëra pas tjetrës mund të jetë një mënyrë për të fiksuar ndjesitë. Dhe bërja e një selfie ose nxjerrja e një fotoje ku vetëm një detaj i një vepre është i kornizuar, sipas Emery “e transformon atë punë në diçka personale, duke të dhënë një ndjesi pronësie në mënyrë që jo vetëm të mund të shohësh një Van Gogh, por duke e bërë një pjesë tënden, që është e jotja dhe e askujt tjetër”. /Il Post/
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
