Nga Gazeta Si – Përgjigjja e pyetjes nëse duhet të fokusohemi në ndryshimin e individëve apo të sistemit është se nuk mund të jetë njëra pa tjetrën. Ne kemi nevojë për të dyja. Zgjidhja e krizës klimatike nuk është një detyrë që mund t’u lihet individëve apo edhe tregut. Për të qëndruar në linjë me qëllimet tona klimatike – dhe për të shmangur kështu rreziqet më të këqija për të shkaktuar një katastrofë – ne duhet të ndryshojmë plotësisht shoqëritë tona.
Për të arritur një transformim të tillë, nuk do të mjaftojë që individët të ndryshojnë stilin e jetesës, që kompanitë individuale të gjejnë mënyra të reja për të prodhuar çimento jeshile, apo që qeveritë individuale të rrisin ose të ulin taksat. Por, në të njëjtën kohë, është po aq e pamundur të kryhet një transformim pa kontributin e individëve; individët duhet të udhëheqin rrugën nga poshtë. Individët, lëvizjet individuale, organizatat individuale, udhëheqësit individualë, rajonet individuale dhe kombet individuale duhet të fillojnë të veprojnë.
Gjatë historisë, shoqëritë kanë pësuar disa ndryshime të mëdha. Disa kanë qenë mjaft drastike, për mirë apo për keq. Pra, kur bëjmë thirrje për ndryshime të paprecedenta në të gjitha aspektet e shoqërive tona, nuk nënkuptojmë se duhet të ushqehemi si vegjetarianë një ditë në javë, të kompensojmë pushimet në Tajlandë në njëfarë mënyre, ose të shkëmbejmë SUV me naftë për një makinë elektrike. Megjithatë, kjo është ajo që duket se mendojnë shumica e njerëzve në zona të mëdha të botës.
Dhe arsyet janë të kuptueshme. Njeriu është një kafshë shoqërore. Siç shpjegojnë Stuart Capstick dhe Lorraine Whitmarsh, ne kopjojmë sjelljen e të tjerëve dhe ndjekim udhëheqësit. Nëse nuk shohim askënd që sillet sikur jemi në mes të një krize, shumë pak prej nesh do ta kuptojnë se pikërisht këtu jemi. Me fjalë të tjera, të thuash se po përballemi me një emergjencë ka pak rëndësi nëse askush nuk vepron sikur të ishim përballë një emergjence.
Është një koncept që ata që janë në pushtet e kanë kuptuar në mënyrë perfekte, duke mësuar të zotërojnë artin delikat të të thënit të një gjëje ndërsa bëjnë pikërisht të kundërtën. Kjo është me shumë gjasa arsyeja pse ne përfunduam në një situatë ku, për shembull, vendet më të mëdha prodhuese të naftës në botë po zgjerojnë me shpejtësi infrastrukturën e tyre të karburanteve fosile, ndërsa në të njëjtën kohë e quajnë veten liderë të klimës, ndërkohë që nuk arrijnë të reduktojnë emetimet e saj.
Gjuha suedeze ka shpikur vetëm një numër shumë të vogël termash që i nënshtrohen njohjes ndërkombëtare dhe që janë bërë pjesë e fjalorit global. Një nga më të fundit është flygskam, “turpi i fluturimit”. Është një koncept i lidhur me lëvizjen ndërkombëtare të klimës dhe me numrin në rritje të njerëzve që kanë ndaluar fluturimet, sepse shpesh është aktiviteti individual më dëmtues klimatik që mund të ndërmerret. Arsyeja pse flygskam ka arritur në Suedi është, ka shumë të ngjarë, se disa të famshëm e kanë miratuar atë.
Shumë ndoshta besojnë se ‘Fridays For Future’ fillimisht u konceptua si një lëvizje proteste, por nuk është kështu, ose të paktën nuk filloi kështu. Synimi ynë parësor, në fillim, ishte shpërndarja e informacionit për krizën. Unë besoj fort se mënyra më efektive për të dalë nga kjo rrëmujë është të edukojmë veten dhe të tjerët.
Sepse sapo të kuptoni se me çfarë situate po përballemi, di pak a shumë se çfarë të bëni. Dhe – ndoshta po aq e rëndësishme – ju e dini se çfarë nuk duhet të bëni. Të tilla si përqendrimi në detaje specifike pa marrë parasysh kontekstin më të gjerë ose, me fjalë të tjera, përpjekja për të zgjidhur një krizë pa e trajtuar atë si të tillë. Jam absolutisht e bindur se kur të hyjmë në modalitetin e plotë të krizës, do të jemi në gjendje të marrim parasysh të gjitha detajet individuale të mundshme. Por deri atëherë, diskutimi i çështjeve specifike dhe të veçanta ka të ngjarë të jetë një humbje kohe, pasi shumë nga këto çështje të dallueshme janë zgjedhur për të ndezur “luftërat kulturore”. Ato shpesh janë krijuar për të larguar vëmendjen dhe për të bllokuar çdo përparim të rëndësishëm.
Të tilla si zhvillimi demografik, fuqia bërthamore ose “po në lidhje me Kinën?” Përveç luftërave kulturore, ka disa strategji të tjera të suksesshme për të vonuar, ndarë dhe shpërqendruar. Siç theksohet nga Naomi Oreskes, industria e karburanteve fosile “ka zhvendosur vëmendjen nga roli i saj duke insistuar gjithashtu që qytetarët të mbajnë mbi supe ‘përgjegjësitë e tyre personale’, duke u fokusuar në gjurmën e tyre të karbonit si individë”.
Ideja u promovua fillimisht nga kompania e naftës BP për të larguar vëmendjen nga industritë e mëdha te konsumatori individual. Ishte shumë efektive. Nina Schrank tërheq vëmendjen ndaj një përpjekjeje të ngjashme nga disa kompani, si Coca-Cola, për të fajësuar konsumatorët për rritjen e ndotjes plastike dhe fushata të panumërta të ngjashme janë futur në debatin për klimën. Një fushatë shumë e suksesshme e kohëve të fundit pretendon se njëqind kompani janë përgjegjëse për 70 për qind të emetimeve në botë.
Është teza diametralisht e kundërt me atë të retorikës së gjurmës së karbonit, por rezultati është afërsisht i njëjtë: konkretisht, mosveprim. Mesazhi themelor, këtë herë, është se meqenëse ka vetëm rreth njëqind kompani që gjenerojnë të gjitha këto emetime, nuk ka rëndësi se çfarë bëjmë ne si individë, sepse do të ishte shumë më efektive nëse thjesht do t’i heqim qafe ato kompani. Nuk është e qartë se si duhet t’i heqim qafe, jo vetëm sepse nuk kemi rregulla, ligje apo kufizime për ta bërë këtë, përveç bojkotimit të produkteve të tyre, që, natyrisht, është një veprim individual.
Mos më keqkuptoni: jam plotësisht dakord me diskursin për t’i hequr qafe dhe për t’i bërë të paguajnë për rrënimin e papërshkrueshëm që kanë shkaktuar. Me përjashtim të faktit që, sapo të zhduken ato njëqind kompani, me siguri njëqind të tjera do të zinin vendin e tyre, nëse nuk transformojmë të gjithë shoqërinë tonë, një proces që kërkon veprime individuale dhe ndryshime sistematike për të ecur paralelisht. Pra, e përsëris, ne kemi nevojë për të dyja. Çdo sugjerim që mund të kemi njërën pa tjetrën, ose që një ide apo zgjidhje e vetme duhet të jetë më e rëndësishme se të gjitha të tjerat, do të jetë e tensionuar, mjaft e garantuar për të na ngadalësuar.
E vërteta është se nëse duam të shmangim pasojat më të këqija të krizës klimatike dhe ekologjike, nuk mund të mendojmë më dhe të zgjedhim se cilat veprime të ndërmarrim: duhet të bëjmë gjithçka që mundemi. Dhe për këtë ne kemi nevojë për të gjithë: individë, qeveri, kompani dhe çdo organ apo institucion tjetër që mund ta imagjinoni. Por duhet të kujtojmë se momenti i hapave të vegjël në drejtimin e duhur ka mbaruar prej kohësh. Nuk kemi më kohë të shoqërojmë njerëzit ngadalë. Sepse kur bëhet fjalë për krizën klimatike, mund të citojmë shkrimtarin amerikan Alex Steffen, “të fitosh ngadalë është e barabartë me humbje”. /La Repubblica/
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
