Disa tema të ndjeshme, të tilla si goditja e Tiananmenit të vitit 1989, kanë qenë gjithmonë jashtë për autorët kinezë. Por midis viteve 1980 dhe fillimit të viteve 2010, romancierët kinezë si Mo Yan dhe Yan Lianke ishin në gjendje të portretizonin tmerret e maoizmit të përjetuar nga njerëzit e zakonshëm. Kjo liri është tkurrur që kur Xi Jinping mori pushtetin në vitin 2012: mes autoritarizmit në rritje, vëren Megan Walsh në “The Subplot”, numri i figurave kulturore të burgosur për “përmbysjen e pushtetit shtetëror” ose “zgjidhjen e grindjeve” është “më i larti në botë”.
Megjithatë, argumenton zonja Walsh në turneun e saj të qetë në letërsinë bashkëkohore kineze, kontrolli i Partisë Komuniste mbi shkrimet krijuese është sfiduar në njëfarë mase nga komercializimi në rritje dhe ardhja e botimit në internet. Rezultati është një peizazh letrar i mbushur me ekspozime korrupsioni, fantazi homoerotike, poezi prekëse emigrantësh, sipërmarrës që udhëtojnë në kohë dhe trillime shkencore jashtëzakonisht radikale. Së bashku këto formojnë “një sixhade konfuze dhe të ndërlikuar që ofron një përshtypje mashtruese për vetë shoqërinë kineze”.
Libri hapet me një studim të botimit tradicional të shtypur në dekadat e fundit. Një brez autorësh të lindur në vitet 1950 dhe 1960 reflektuan thellë mbi transformimet befasuese të Kinës së pasluftës. Historitë e z. Mo dhe z. Yan shquhen për shkaktimin e një ndjesie të zhvendosjes tragjike midis puritanizmit politik maoist dhe komercializmit të ashpër të 40 viteve të fundit. Zonja Walsh vazhdon te grupi i shkrimtarëve urbanë që u rritën në ekonominë letrare të tregut të fillimit të shekullit të 21-të – autorë të tillë si Han Han dhe Guo Jingming, të cilët bënë përshtypje me tregimet e tyre për adoleshentët rebelë dhe fashionistat e çmendur.
Rritja e literaturës në internet, tregon ajo, tani e ka çmontuar monopolin e falsifikimit të reputacionit dhe shijeve që kishte dikur botimi tradicional. Këto ditë ka mbi 461 milionë lexues kinezë të shkrimeve në internet, me më shumë se 24 milionë tituj trillimesh për të zgjedhur. Është për t’u habitur se ka ndryshuar edhe zhanri kryesor. Varësia ndaj tregimeve të maskulinitetit toksik dhe romancave të ndezura nga serializimet ekstravagante: një vepër ka arritur në 8.33 milionë personazhe dhe 998 kapituj dhe është ende në rritje.
Fiksionet kineze në internet tërheqin audiencën duke i nxitur ata të votojnë, komentojnë dhe krijojnë përmbajtjen e tyre, të tilla si trillimet dhe librat me ilustrime; Zonja Walsh i përshkruan entuziastët si “prosumues” (si prodhues ashtu edhe konsumatorë) dhe jo si lexues. Trillimet që publikohen në internet janë shkruar shumë me nxitim për t’u konsideruar si letërsi serioze ku shkrimtarët kryesorë nxjerrin deri në 30,000 fjalë në ditë. Gjithsesi, kjo formë e letërsisë ofron botët e fantazisë nga të cilat qindra miliona kinezë ikin rregullisht – e kaluara mitologjike dhe perandorake, bota e krimit, etj.
Një kapitull tërheqës i “The Subplot” përshkruan elementet imagjinare të fantashkencës kineze – zhanrin në të cilin shkrimtarët kinezë, mbi të gjitha Liu Cixin, kanë pasur suksesin më të madh jashtë shtetit.
E nxitur nga pandemia, teknologjia ka filluar të duket e gjithanshme në Kinë; Censura e internetit dhe mbikëqyrja e grimcuar e teknologjisë së lartë janë tashmë rutinë.
Tregime nga shkrimtarë si Nian Yu dhe Han Song eksplorojnë implikimet distopike të “përbindëshave që teknologjitë e reja të shfrenuara kanë krijuar pa menduar”, siç thotë zonja Walsh. Shkrimtari Han, për shembull, përshkruan transformimin e mendjeve dhe trupave njerëzorë në “një tjetër pjesë të vjetruar të harduerit që ka nevojë për një përmirësim”.
Libri përbën një rast të fuqishëm për lexuesit anglofonë që duan të kuptojnë Kinën dhe për t’iu drejtuar letërsisë. Shkrimtarët krijues të vendit lundrojnë si censurën, ashtu edhe presionet e pamëshirshme tregtare. Megjithatë, në mënyra satirike dhe provokuese, puna e tyre riimagjinon gjallërisht të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen e Kinës.
Marrë nga The Econimist, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
