Nga Gazeta “Si”– Mjeshtër i talljes së regjimit, Vladimir Sorokin, gjatë 40 viteve të fundit, ka goditur pothuajse çdo tabu të imagjinueshme politike dhe sociale në Rusi. Romani i tij “Blue Lard”, i cili paraqet një skenë grafike seksi midis kloneve të Stalinit dhe Hrushovit, tërhoqi një hetim penal mbi akuzat se ai po shiste pornografi. Aktivistët pro-Kremlinit e akuzuan atë për promovimin e kanibalizmit dhe u përpoqën të ndalonin novelën e tij “Nastya”, një alegori e frikshme për një vajzë që gatuhet dhe hahet nga familja e saj. Protestuesit vendosën një skulpturë gjigante të një tualeti përpara Teatrit Bolshoi dhe hodhën librat e tij në të.
Me çdo sulm, Vladimir Sorokin është bërë më i guximshëm dhe më popullor.
“Një shkrimtar rus ka dy opsione: Ose të ketë frikë, ose të shkruajë”, tha ai në një intervistë muajin e kaluar. “Unë shkruaj”.
Sorokin konsiderohet gjerësisht si një nga shkrimtarët më shpikës të Rusisë, që ka kronizuar rrëshqitjen e vendit drejt autoritarizmit, me fabula subversive që satirizojnë kapituj të zymtë të historisë sovjetike dhe tregime futuriste që kapin shtypjen rrëshqitëse të Rusisë së shekullit të 21-të. Por pavarësisht nga reputacioni i tij si një shkrimtar i talentuar postmodern dhe një ngatërrestar i papenduar, ai mbetet relativisht i panjohur në Perëndim. Deri vonë, vetëm një pjesë e vogël e veprave të tij ishin botuar në anglisht, pjesërisht për shkak se shkrimi i tij mund të jetë kaq sfidues dhe i vështirë për t’u përkthyer. Tani, katër dekada në karrierën e tij të djegur nga skandali, botuesit po përgatiten të nxjerrin tetë përkthime të reja në gjuhën angleze të librave të tij.
Vëmendja vjen pasi portretet e tij të Rusisë si një ish-perandori në rënie që po rrëshqet prapa nën një regjim militarist, të dhunshëm dhe represiv, kanë ardhur duke u dukur tragjikisht parashikuese. Ndërsa Rusia kryen pushtimin e saj brutal të Ukrainës, Vladimir Sorokin e sheh konfliktin jo vetëm si një sulm ushtarak, por si një luftë semantike që po zhvillohet përmes propagandës dhe gënjeshtrave – një sulm ndaj së vërtetës që shkrimtarët duhet të luftojnë.
“Roli i shkrimtarëve do të ndryshojë, duke pasur parasysh situatën aktuale”, tha Sorokin. “Nëse fillon një epokë e re censurimi, fjalët e shkrimtarëve do të jenë vetëm më të forta”.
Në bisedë, Sorokin – i cili është 66 vjeç, me flokë argjendi të valëzuar dhe një sjellje të qetë që i jep atij ajrin e një vetmitari ose të urti – flet butësisht dhe reflekton.
Duke folur nga Gjermania, ai dukej i çorientuar, por jo i befasuar, kur e gjeti veten përballë asaj që mund të ishte një mërgim i gjatë. Ai dhe gruaja e tij Irina, të cilët ndanë kohën e tyre midis Vnukovo, një qytet jashtë Moskës, dhe një apartamenti të ndritshëm dhe të mbushur me art në Berlin, u larguan nga Rusia vetëm tri ditë para pushtimit të Ukrainës. Ai e ka denoncuar pushtimin publikisht dhe e ka quajtur Vladimir Putinin një “përbindësh” të çmendur.
Duke parë përdorimin dërrmues të forcës në Ukrainë, Sorokin, i cili e krahasoi pushtimin rus me “vrasjen e nënës”, i është kujtuar preokupimi i tij me aftësinë e pafund të njerëzimit për dhunë, një temë e vazhdueshme në punën e tij.
“Pse njerëzimi nuk mund të kalojë pa dhunë?” tha ai. “Unë u rrita në një vend ku dhuna ishte ajri kryesor që të gjithë thithnin. Pra, kur njerëzit më pyesin pse ka kaq shumë dhunë në librat e mi, unë u them atyre se jam zhytur dhe marinuar absolutisht me të që nga kopshti e këtej”.
“Librat e tij janë si të hysh në një makth të çmendur”
Sorokin nuk i përshtatet formës klasike të një shkrimtari disident. Ndërsa ai ka qenë kritik ndaj regjimit të Putinit, ai është i vështirë për t’u identifikuar, stilistikisht apo ideologjikisht. Ai është sulmuar për shkeljen e vlerave të krishtera ortodokse ruse në tregimet e tij, por është një i krishterë i devotshëm. Ai përdor prozë të mrekullueshme për të përshkruar akte të tmerrshme. Ai është festuar si trashëgimtar letrar i gjigantëve si Turgenev, Gogol dhe Nabokov, por nganjëherë ai ka vënë në dyshim vlerën e letërsisë, duke i hedhur poshtë romanet si “thjesht letër me shenja tipografike”.
Ai është një mjeshtër i mimikës dhe përmbysjes së tropikave të zhanrit, duke kaluar nga satira politike postmoderne në fantashkencën ezoterike deri te historitë alternative dhe fantazitë futuriste.
“Librat e tij janë si të hysh në një makth të çmendur, dhe e kam fjalën si kompliment”, tha romancieri Gary Shteyngart. “Ai ishte në gjendje të gjente fjalorin e duhur me të cilin të artikulonte të vërtetën”.
Përkthimet që vijnë këtë vit zbulojnë çuditshmërinë marramendëse të punës së Sorokin dhe pasqyrojnë obsesionin e tij me tmerret e së kaluarës së Rusisë dhe ankthin e tij se ku po shkon vendi.
Është diçka si një rastësi e zymtë që përkthimet e reja po mbërrijnë në një moment kur shkrimtarët rusë kanë frikë nga një valë tjetër shtypjeje – një kërcënim që i kujton Sorokinit ditët e tij të hershme si autor i fshehtë sovjetik.
“Është e mundur të shkruash çfarë të duash në Rusi, përderisa nuk është një përshkrim i drejtpërdrejtë i Putinit apo i udhëheqjes”, tha ai. “Por unë nuk e di se si do të jetë. Ndoshta tani do të ketë censurë letrare. Ndoshta do të jetë thjesht një lloj déjà vu. Nëse kjo ndodh, atëherë do të kthehem në kohën e rinisë sime”.
“Një mjeshtër për të tallur regjimin”
I rritur në një qytet jashtë Moskës, babai i tij punonte si profesor i metalurgjisë. Si nxënës shkolle, ai zbuloi se mund të fitonte para duke shkruar histori erotike dhe duke ua shitur ato shokëve të klasës. Ai studioi inxhinieri nafte në Institutin e Naftës dhe Gazit në Moskë, por u tërhoq nga arti pamor dhe gjeti punë si karikaturist për një revistë rinore komuniste, më pas si ilustrues librash për fëmijë dhe si dizajner grafik. Në fillim të viteve 1980, ai u bë pjesë e botës letrare të Moskës dhe shkroi romanin e tij të parë, “Radha”, një dërgim absurd i burokracisë dhe shtypjes sovjetike që shpaloset si fragmente dialogu midis njerëzve që presin në një rresht për orë të tëra për të blerë mallra të panjohura.
Kur u botua në Francë në 1985, “Radha” i dha Vladimir Sorokin një reputacion si një provokator i rrëshqitshëm. Ai nuk u botua në Rusi, vetëm pas rënies së Bashkimit Sovjetik.
“Ai ishte një mjeshtër i tillë për të tallur regjimin”, tha Masha Gessen, një autore dhe shkrimtare ruso-amerikane për “The New Yorker”. “Ai e shihte me të vërtetë regjimin sovjetik si qesharak dhe si rrjedhojë, konfrontimin e qartë me të si absurd”. Gjatë dekadës së ardhshme, Vladimir Sorokin shkroi një seri librash eksperimentalë që eksploruan se si gjuha dhe kuptimi u armatosën nga autoritetet sovjetike. Në “Norma”, e cila doli në fillim të viteve 1990, Sorokin përdori një metaforë të papërpunuar për propagandën e drejtuar nga shteti: qytetarëve u kërkohet të hanë paketa me një substancë fekale me erë të keqe që qeveria shpërndan.
“Ai po i thoshte shtetit totalitar se domeni i kuptimit nuk është i juaji, nuk ju takon, dhe ai e mori atë nga shteti me një gjest shumë të fuqishëm,” tha Nariman Skakov, profesor i asociuar i gjuhëve sllave dhe Letërsi në Universitetin e Harvardit.
Në fillim të viteve 2000, Sorokin u alarmua nga erozioni i lirive civile dhe izolimi në rritje nën Putinin, të cilin ai e shihte si një kthim në brutalitetin e Rusisë mesjetare.
“Pashë disa shenja ndryshimi në shoqërinë ruse që mbante erë mesjetare”, tha Sorokin. “Kur e shkrova, shumë kritikë thanë, duhet të kesh pasur një hangover shumë të keqe për ta shkruar këtë. Pastaj kaluan disa vite dhe ata pushuan së qeshuri dhe filluan të nuhasin këtë erë mesjetare edhe në jetën e tyre normale”.
Roman tjetër i tij që flet për realitetin rus, është “Kremlini prej sheqeri” që është i përkthyer edhe në shqip, ku ngjarjet rrëfehen në Rusinë e vitit 2028. Ky roman përbëhet prej 15 kapitujsh, rrëfimesh, skenash dhe miniaturash, të gjitha të ndryshme për nga forma dhe personazhet, por me një temë e cila rimerret dhe përcillet nëpër tekst që prej titullit: Një kopjim i saktë në trajtë i Kremlinit të bardhë si bora, bashkë me kullat dhe portat, i bërë i gjithi prej sheqeri – dhurata e sundimtarit të Rusisë në Pragun e Krishtlindjes.
“Bota po ndryshon në mënyrë kaq të paparashikueshme”
Në vitet që pasuan, Sorokin e ka zgjeruar vizionin e tij për një Rusi futuriste “të re mesjetare” që është bërë më autoritare, militariste dhe e prapambetur, në një seri librash.
Sorokin thotë se ai është tërhequr nga mjediset futuriste, fantastike, sepse ato ndjehen si thjerrëzat më të sakta për të ekzaminuar kaosin dhe paqëndrueshmërinë e së tashmes.
“Bota po ndryshon në mënyrë kaq të paparashikueshme sa proza klasike realiste nuk është në gjendje ta arrijë atë”, tha ai. “Është njësoj si të gjuash mbi një zog që tashmë ka fluturuar larg”.
“Kjo është arsyeja pse unë preferoj optikën e ndërlikuar”, vazhdoi ai. “Për të parë se çfarë është e vërtetë, ju duhen dy teleskopë”.
Marrë nga New York Times, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
