.png)
Nga Gazeta ‘Si’ - Gatishmëria e vendeve evropiane për të rishqyrtuar status quo-në e vendosur në Ballkan dhe për të pranuar vendin e njohur pjesërisht, Kosovën, në Këshillin e Evropës, tashmë ka ndezur një përshkallëzim të ri në rajon.
Sipas Prishtinës, Serbia ka rifilluar diskriminimin ndaj qytetarëve të Kosovës që kalojnë kufirin serb.
Në të njëjtën kohë, një referendum për zgjedhjet e parakohshme lokale në veri të Kosovës, i cili është kryesisht i populluar nga serbët etnikë, në fakt u ndërpre. Serbia kishte kohë që kërkonte që rezultatet e zgjedhjeve të mëparshme të përmbyseshin, por kur Perëndimi e detyroi Kosovën të bënte këto lëshime, serbët e Kosovës papritmas vendosën të bojkotonin.
Çfarë po ndodh në rajon?
Pse kosovarët dhe serbët nuk mund të arrijnë një kompromis, edhe me gjithë përpjekjet që po bëhen nga ndërmjetësit perëndimorë?
Dhe a është e mundur që Serbia të vendosë përshkallëzimin e konfliktit duke u përpjekur ta kthejë atë në një pikë zjarri (paralajmërim: ajo tashmë është përpjekur)?
Përpjekja hibride e Vuçiçit
"Ne duhet të jemi gati për luftë. Po, një luftë konvencionale është e pamundur tani, pasi ne jemi të mbrojtur nga paqeruajtësit e KFOR-it. Megjithatë, siç ka treguar shembulli i Banjskës, një sulm hibrid gjithmonë mund të fillohet kundër nesh - dhe ne duhet të përgatitemi që kjo mund të ndodhë përsëri në çdo kohë”, thotë Besnik Bislimi, zëvendëskryeministër i parë i Kosovës.
Bislimi i referohet ngjarjeve që ndodhën në Banjskë, një fshat në veri të Kosovës, në shtator të vitit të kaluar. Gjithçka nisi me një përleshje me policinë që përfundoi me vdekjen e një polici. Përplasja u përshkallëzua në një operacion kundër terrorizmit.
Sulmuesit – disa dhjetra prej tyre – u strehuan në një manastir aty pranë. Policia e Kosovës u detyrua të braktisë sulmin e saj për shkak të rrezikut të lartë të viktimave civile – në manastir kishte shumë pelegrinë, përveç banorëve vendas.
"Kjo situatë tregoi se jeta e të gjithë qytetarëve tanë, pavarësisht nga përkatësia etnike, është e rëndësishme për ne. Sulmi i manastirit mund të kishte sjellë viktima të shumta civile, kështu që ne u desh ta braktisnim", thotë ministri i Mbrojtjes i Kosovës Ejup Maqedonci.
Edhe pse shumica e sulmuesve arritën të iknin në Serbi, përpjekja për të minuar situatën dukshëm dështoi.
Çështja kryesore është se Milan Radoiçiç, atëherë nënkryetar i Listës Serbe – partia që përfaqëson komunitetin serb në Kosovë – qëndronte pas kësaj tentative destabilizuese. Lista Serbe ka reputacion se përfaqëson interesat e partisë së presidentit serb Aleksandar Vuçiç në Kosovë.
Ejup Maqedonci rendit shenjat kryesore që sugjerojnë se Serbia qëndronte pas sulmit.
“Ata kishin armë që janë në shërbim të ushtrisë serbe – për më tepër, këta njerëz ishin të trajnuar posaçërisht, duke jetuar në kazermat e ushtrisë serbe. Duket se kishim të bënim me një tentim sulmi hibrid për të pushtuar veriun e Kosovës – diçka e ngjashme me atë që bëri Rusia në 2014 në Krime dhe Donbas”, thotë ai.
Besnik Bislimi shton më tej se ka edhe arsye për të besuar se Rusia ishte e përfshirë drejtpërdrejt në sulm.
“Në jug të Serbisë, në qytetin e Nishit, i cili nuk është shumë larg kufirit me Serbinë, ekziston e ashtuquajtura Qendra Humanitare Ruse e cila zyrtarisht është e angazhuar në sigurinë nga zjarri, por askush nuk ka parë ndonjë rezultat të punës së saj ”, shpjegon ai.
Kjo qendër dyshohet prej kohësh për organizimin e operacioneve spiunazhi në rajon. Pra, ka mundësi që operacioni në Banjskë të jetë organizuar nga specialistë rusë në Nish.
Por më e rëndësishmja, thekson zëvendëskryeministri, Perëndimi pajtohet me provat se ky ishte një sulm hibrid që i kishte rrënjët në lidershipin e lartë të Serbisë.
Ky ishte një nga argumentet kryesore për ndryshimin e qëndrimit të BE-së, veçanërisht në lidhje me anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës – vendi pritet të bëhet anëtar i plotë në maj.
Rob i propagandës
Zakonisht, kur njerëzit flasin për veriun e Kosovës, mendojnë për Mitrovicën, një vend që ka ardhur për të simbolizuar konfrontimin mes serbëve dhe shqiptarëve. Në Ukrainë njihet për një mural famëkeq që mbështet aneksimin e Krimesë, i cili përfshin sloganin "Kosova është Serbi - Krimea është Rusi".
Megjithatë, udhëtimi ynë në Banjskë tregoi se simbolet pro-ruse po përhapen më thellë në rajon. Ka shumë shkronja "Z" (simbol i pushtimit rus të Ukrainës) dhe thirrjet që Rusia të shpëtojë serbët nga "pushtimi shqiptar".
Dhe kjo nuk është për t'u habitur. Serbët vendas, që jetojnë në një flluskë informacioni, nuk e shohin luftën aktuale si një luftë kundër Ukrainës, por si kryengritjen e shumëpritur kundër hegjemonisë perëndimore – kryengritje që serbët e Kosovës shpresojnë se do t'i shtyjë kufijtë e Serbisë dhe do t'i sjellë në shtëpi.
“Propaganda serbe është shumë e ndërlidhur me propagandën ruse”, thotë gazetarja kosovare Jeta Xharra, e specializuar në luftën kundër dezinformatave ruse në rajon.
“Në veçanti, ndërlidhen paralele mes Kosovës dhe Ukrainës – ata thonë se serbët e Kosovës po shkatërrohen në të njëjtën mënyrë si Donbasi, dhe për këtë arsye ata duhet të shpëtohen”.
Dhe kjo propagandë është jashtëzakonisht efektive! Është arsyeja pse nuk ka një qeverisje të mirëfilltë lokale në veri të Kosovës për gati dy vjet.
Në vitin 2022, gjatë protestave të fundit kundër vendimeve të qeverisë qendrore, të gjithë deputetët lokalë në veri të Kosovës dhanë dorëheqje. Qeveria qendrore shpalli zgjedhje të reja, por Beogradi u kërkoi serbëve t'i injoronin ato, dhe ata e bënë.
Pjesëmarrja e ulët e paprecedentë, me vetëm disa vota etnike serbe, e vuri në pikëpyetje legjitimitetin e autoriteteve të reja lokale – edhe pse ata ishin zgjedhur sipas shkronjës së ligjit.
Përfundimisht, nën presionin e Perëndimit, Prishtina u pajtua për zgjedhje të parakohshme – ose më saktë, për të mbajtur një referendum në të cilin populli i veriut të Kosovës do të mund të shprehte mendimin e tij për nevojën për zgjedhje të reja.
Megjithatë, referendumi dështoi pasi, nën presionin e Beogradit, serbët vendas qëndruan përsëri larg votimeve. Kjo histori tregon se përkundër retorikës, autoritetet serbe nuk kanë interes për zgjidhjen e situatës.
Përkundrazi, Serbia dëshiron një konflikt të përhershëm që i mundëson asaj të bërtasë për shkeljen e të drejtave të pakicave në Kosovë dhe natyrën jodemokratike të qeverisë së Kosovës në pjesën tjetër të botës.
Dhe deri më tani, ia ka dalë shkëlqyeshëm!
Presioni përmes rrjeteve sociale
Por autoritetet serbe kanë në dispozicion më shumë sesa thjesht propagandë.
Kjo duket qartë nga situata me policinë në veri të Kosovës. Në vitin 2022, oficerët e policisë dhanë dorëheqjen së bashku me deputetët vendas.
Policia në veri të Kosovës tani udhëhiqet nga nënkoloneli Veton Elshani. Më saktë, Elshani mban pozitën e zëvendësdrejtorit të policisë, pasi sipas marrëveshjeve, policia në veri të Kosovës duhet të drejtohet nga një serb etnik. Mirëpo, ende nuk është gjetur një person i tillë, kështu që në krye të detyrës përkohësisht është një shqiptar etnik.
Ekziston edhe një marrëveshje tjetër që është shumë më e vështirë për t'u përmbushur: përbërja etnike e policisë duhet të korrespondojë me përbërjen etnike të popullsisë së komunave ku ata punojnë. Kjo do të thotë se serbët duhet të përbëjnë rreth 90% të forcës policore në veri të Kosovës. Megjithatë, për momentin vetëm rreth 40 nga 350 policë janë serbë.
Nënkolonel Elshani shton se rreth 30 policë të tjerë janë përfaqësues të pakicave të tjera etnike: ata nuk janë serbë, por nuk janë as shqiptarë. Megjithatë, është e qartë se jo shumë nga policët janë serbë lokalë – shumica e tyre vijnë nga komunitetet serbe në rajone të tjera të Kosovës.
Ndryshe nga veriu, këto komunitete nuk kanë iluzione për një kthim të mundshëm në Serbi dhe kjo i inkurajon ata të integrohen në shoqërinë kosovare.
Pse banorët vendas hezitojnë të shkojnë në polici?
Elshani ia atribuon këtë presionit – jo nga shoqëria, por nga institucionet serbe.
“Ndodh që në veri të Kosovës, Serbia financon punën e dy sektorëve social: arsimit dhe shëndetësisë. Dhe ne dimë raste kur policët serbë ose familjarët e tyre janë diskriminuar kur aplikojnë në këto institucione, pikërisht për shkak se ata punojnë për policinë e Kosovës”, shpjegon ai.
Kontrolli mbi sferën sociale, së bashku me propagandën, janë mjete që Beogradi mund t'i përdorë për t'i detyruar serbët e Kosovës të ndjekin udhëzimet e tij: fillimisht të injorojnë zgjedhjet, pastaj të kërkojnë rizgjedhje dhe pastaj t'i injorojnë ato gjithashtu.
Të drejtat e pakicave apo siguria shtetërore?
Kërkesa kryesore e Beogradit (të paktën zyrtarisht) është që autoritetet e Kosovës të japin pëlqimin për krijimin e një Asociacioni të Komunave Serbe. Dhe në këtë autoritetet serbe mbështeten nga Perëndimi, pasi kanë premtuar se asociacioni nuk do të bëhet bazë për separatizëm, por do të funksionojë ekskluzivisht brenda kornizës kushtetuese të Kosovës.
Qeveria e Kosovës nuk pajtohet me këtë logjikë.
"Nëse do të kishim marrëdhënie të mira me Serbinë, mundësisht duke përfshirë njohjen diplomatike, atëherë themelimi i një shoqate të tillë nuk do të ishte problem për ne. Por ne shohim që pakica serbe shpesh nuk i shfrytëzon të drejtat që janë aktualisht një mjet në duart e Vuçiçit për të sigruaar njohjen ndërkombëtare të Kosovës. Në këtë situatë, ideja për t'i dorëzuar atij një mjet tjetër të fuqishëm na duket e rrezikshme”, pranon Besnik Bislimi.
Por kjo lind pyetjen: a është e mundur që shqiptarët e Kosovës dhe serbët të bashkëjetojnë në një shtet?
Ose ndoshta Donald Trump kishte të drejtë kur propozoi një plan paqeje gjatë presidencës së tij, një pjesë kyçe e të cilit do të ishte një shkëmbim territoresh – veriu i Kosovës me popullsi serbe në këmbim të disa komunave serbe me popullsi kryesisht shqiptare.
Është e mundur që Trump të kthehet në Shtëpinë e Bardhë dhe ta bëjë sërish këtë propozim.
Por në Prishtinë një propozim i tillë është i papranueshëm.
"Ky plan nuk zgjidh probleme, por krijon të reja për të gjithë rajonin. Precedenti i ndryshimit të kufirit në Ballkan mund të jetë shumë i rrezikshëm dhe mund të nisë një luftë të re," deklaroi Donika Gërvalla-Schëarz, ministrja e jashtme e Kosovës.
Alternativa, thotë ajo, është "puna jashtëzakonisht komplekse e integrimit".
"Ne nuk kemi probleme me qytetarët tanë me origjinë serbe. Ne jemi një vend demokratik dhe jemi të gatshëm t'i respektojmë të drejtat e tyre. Në vend të kësaj, kemi probleme me qeverinë serbe dhe presidentin e saj, Aleksandar Vuçiç, për të cilin situata rreth serbëve të Kosovës është një mjet për të ruajtur pushtetin e tij”, thotë Gërvalla-Schëarz.
Megjithatë, edhe pas ngjarjeve në Banjskë, qëndrimi i Perëndimit mbetet i pandryshuar – ai ende shpreson se të drejtat e reja për pakicën serbe do të lehtësojnë tensionet në Kosovë.
Kjo do të thotë se autoritetet e Kosovës kanë të drejtë të përgatiten për një sulm të ri hibrid – pavarësisht dështimit në Banjskë, dhe dështimit për të bllokuar anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, Presidenti Vuçiç ruan mjete të fuqishme për të sulmuar Kosovën.
Në fund të fundit, siç përmendi çdo person i vetëm që foli për European Pravda në Kosovë, Vuçiç e filloi karrierën e tij politike si Ministër i Informacionit në qeverinë e Slobodan Millosheviçit, dhe kështu është shumë i aftë në organizimin e psiopëve.
Por më e rëndësishmja, sulmet e reja hibride janë të mundshme sepse BE-ja dhe SHBA-ja ende nuk mund të shohin kufirin midis të drejtave të pakicave etnike dhe të drejtës së shteteve për të mbrojtur interesat kombëtare.
Burimi: European Prevada/ Përshtati: Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
