.png)
Mizoram, një shtet që gjendet në veri-lindje të Indisë, i ka lënë shumë mbresa gazetarit të BBC i cili tregon eksperiencat e tij në atë vend dhe i quan banorët si “persona që kujdesen për mirëqenjen e të tjerëve”.
“Kur shkova në Mizoram, ngjita një vend ku ishte plot me myshk për të parë pamjen e vendit por kishte shumë mjegull dhe nuk pashë dot asgjë. “Më vjen shumë keq, koha është kaq e keqe sot”, tha shoferi im, duke ndjerë zhgënjimin tim”, tregon gazetari.
Ai tregon dhe për raste të tjera kur për shembull, shoferi i tij i kërkonte falje sa herë që makina e tij binte në një gropë, përgjatë gjithë rrugës, makinat ja lëshonin vendin njëri-tjetrit dhe për çdo gjë thonin “faleminderit” dhe “të lutem”.
Gjithashtu nëse atje ndodh që humb një portofol apo diçka me vlerë, njerëzit mundohen me cdo mënyrë për të gjetur se kujt i përkasin dhe t’ia kthejnë.
Në Mizoram, kanë një mënyrë jetese unike që ato vetë e quajnë ‘tlawmngaihna’.
“Tlawmngaihna është një kod sjelljeje. Do të thotë të jesh i sinqertë, i mirë dhe i dobishëm për të tjerët por ka të bëjë dhe me të qenit vetëmohues. Ju po vendosni komunitetin mbi veten”, shpjegoi Golan Naulak, drejtor programi në “Iniciativa e Integruar”, një organizatë që promovon zhvillim të qëndrueshëm në Himalajet Indiane.
Së bashku me shtatë vende të tjera, Mizoram (“Toka e Mizos”) i përket rajonit veri-lindor të Indisë, i cili shkon nga Himalajet e mbuluara me borë pak poshtë Tibetit deri në fushat e harlisura, lumore të Bangladeshit dhe kufizohet me xhunglat e Mianmarit në lindje. Besohet se Mizos, pas një sërë migrimesh historike nëpër Kinë dhe Mianmar, u vendosën aty rreth Shekujve 16-18 dhe jetoi në shoqëri komunitare të lidhura ngushtë.
Mizos nuk kishte një skenar të shkruar para kolonizimit britanik në Shekullin 19. Si rezultat, shumica e historisë së tyre është e mbuluar me mister.
“Është e vështirë të gjurmosh fillimet e tlawmngaihna.” tha Naulak.
Etika shoqërore si tlawmngaihna ishin thelbësore për jetën e Mizos. Mizos mban idenë se këto vlera praktikohen ende sepse Mizoram, ndryshe nga shtetet e tjera indiane, mbetet kryesisht homogjene. Me një popullsi prej vetëm më shumë se një milion, duke e bërë atë vendin e dytë më pak të populluar në Indi, Mizoram pothuajse duket si një vend i ndryshëm nga pjesa tjetër e Indisë.
Tlawmngaihna është një manifestim i bukur i filantropisë shoqërore
Nën kolonizuesit britanikë, Lushai ose Mizo Hills, siç njihej rajoni atëherë, ishte pjesë e provincës më të madhe të Assam, duke fituar njohjen si shtet në 1987, katër dekada pas pavarësisë së Indisë. Gjatë administrimit britanik, kolonizuesit britanikë prezantuan Rregulloren e Linjës së Brendshme, e cila kufizonte hyrjen e të huajve në Mizo Hills. Britanikët pretenduan se ky rregull ishte për të mbrojtur të drejtat dhe kulturën e njerëzve fisnorë, por më pas ai ndihmoi kolonizuesit në aktivitetet e tyre tregtare duke parandaluar indianët e kontinentit të tregtonin. Kjo rregullore, e cila vazhdon edhe sot e kësaj dite, do të thotë që çdo indian që nuk është nga Mizoram kërkon leje për të hyrë, studiuar dhe punuar aty dhe kufizon fluksin e vizitorëve, një arsye që Mizoram mbetet një shoqëri relativisht izoluese.
Rreth 44% e indianëve flasin hindisht si gjuhën e tyre amtare por në Mizoram, hindishtja gjen pak ose aspak prezencë, me Mizo dhe anglisht gjuhët zyrtare të shtetit. Ndërsa kufijtë politikë dhe gjeografikë vendosin Mizoram në Indi, vlerat sociokulturore të gjetura aty mbeten të ndryshme si nga shtetet e tjera indiane veri-lindore ashtu edhe nga pjesa tjetër e kombit. Ekziston, pra, një ndjenjë e fortë e të qenit Mizo dhe një nevojë për të mbrojtur vlerat dhe mënyrën e jetës së Mizo.
Pedagogia Ruth Lalremruati, i cili jep mësim për letërsinë e Mizos në Universitetin Mizoram në Aizaël thotë se këto vlera të dallueshme të Mizos janë përcjellë nga një brez në tjetrin. Nënat i mësuan vajzat e tyre të praktikonin tlawmngaihna dhe djemtë e rinj të pamartuar Mizo do të qëndronin së bashku në një shtëpi në një traditë të njohur si zawlbuk.
“Në këtë konvikt beqar, djem të rinj mësuan për luftëtarët e guximshëm Mizo që sakrifikuan veten për të mirën e të gjithë komunitetit. Ata mësuan të ndajnë vaktet me njëri-tjetrin dhe të ndihmojnë të tjerët në punë të ndryshme.” tha ajo.
Por gjatë administrimit britanik, kur praktika e zawlbuk u zhduk, Mizos kuptoi se kishin nevojë për një institucion për ruajtjen e zakoneve dhe vlerave të tyre. Si rezultat, Shoqata Young Lushai u krijua në 1935, më vonë u riemërua në Shoqata Young Mizo (YMA). Që atëherë, YMA, me më shumë se 800 degë në të gjithë Mizoram, vepron si më e madhja jofitimprurëse në shtet, me një fokus në ngulitjen e frymës së tlawmngaihna.
Në shoqërinë më të madhe Mizo, anëtarët e YMA janë ‘pishtarë’ të tlawmngaihna.
“Puna e tyre bamirëse shtrihet në çdo rast, të tilla si kur ndërton një rrugë, rrëshqitje toke ose funerale. YMA komunikon mesazhin në lokalitet dhe të gjithë vijnë për të ndihmuar.” thotë Ruth.
Tlawmngaihna është parimi themelor i shoqërisë komunitare Mizo, ku anëtarët praktikojnë “vendimin me konsensus”. Atje harmonia dhe qëndrueshmëria e shoqërisë dhe jo pasuria ekonomike, janë objektivat kryesorë të zhvillimit.
“Tlawmngaihna është një manifestim i bukur i filantropisë shoqërore. Në fshatra, nëse dikush po ndërton një shtëpi, të gjithë ndihmojnë vullnetarisht. Njerëzit rrallë punësojnë punëtorë”. thotë Naulak.
Është kjo frymë ndihme për të tjerët që luajti një rol të madh gjatë urisë në Mizo Hills në vitet 1958-60. Kur Mizos mori pak ose aspak mbështetje nga qeveria indiane, ata ndanë çdo gjë dhe gjithçka që kishin me njëri-tjetrin për të mbijetuar.
“Në Mizo, ne themi,” sem sem dam dam, ei bil thi thi “(ata që grumbullojnë do të zhduken por ata që ndajnë do të jetojnë),” tha Fanai Zokima, një trajner i pingpongut në pension i cili ishte një fëmijë 10-vjeçar gjatë asaj periudhe. Zokima jetonte në një fshat të largët të quajtur Cheural, ku u desh të ecnin një ditë për të arritur në rrugën më të afërt lëvizëse. Kur ushqimi ishte i pakët dhe donacionet e orizit nuk i arrinin ata, të rinjtë hynë më thellë në xhungël në kërkim të ushqimit.
“Ne ndamë me njëri-tjetrin çfarëdo që të kishim. Nënat tona mblidhnin ushqime në grupe. Në mbrëmje, ata mblidheshin dhe ndanin çdo gjë në mënyrë të barabartë. Kjo është arsyeja që mbijetuam.” tha Zokima.
Kjo frymë Mizo për të ndihmuar të tjerët nuk vërehet vetëm në krizë.
“Misot ndihmojnë njëri-tjetrin në raste të gëzueshme gjithashtu,” tha Lalremruati, duke iu referuar ceremonive të martesave, festave të fshatrave dhe festave fetare.
“Nëse ka një martesë, fqinjët vijnë dhe na pyesin se si mund të ndihmojnë. Ata përgatisnin ushqim dhe ndihmonin familjen e çiftit me zbukurime. Kjo mënyrë jetese nuk ka të bëjë vetëm me ndihmën e të tjerëve në nevojë, por edhe me të qenit i sinqertë dhe i sjellshëm.” thotë Lalremruati.
“Disa vite më parë, njerëzit u bashkuan dhe vendosën që dëshironin që qyteti i tyre të ishte pa zhurmë,” tha Naulak.
Ndërsa tlaëmngaihna funksionon si baza e shoqërisë Mizo, ajo nuk është as ligj e as një rregull.
“Është pjesë e identitetit të Mizos. Nëse e parakaloni dikë në rrugë, të tjerët do t’ju pyesnin,” A jeni Mizo?”
Për shkak të natyrës së saj dhe ndërsa njerëzit kaluan në një mënyrë jetese më urbane, shumë Mizos të moshuar menduan se fryma e tlawmngaihna kishte filluar të zhdukej.
“Por nga sa shoh, është shumë e gjallë në shoqërinë Mizo. Është pjesë e gjakut të Mizos,” tha Lalremruati.
“Sidoqoftë, kur stilet tona të jetës ndryshuan, mënyra se si praktikojmë tlawmngaihna ndryshoi por tlawmngaihna është akoma aty dhe pandemia e Covid-19 e vërtetoi këtë.”
Në prill, gjatë izolimit në Indi, kur një Mizo mori trupin e pajetë të mikut të tij nga Chennai, duke udhëtuar më shumë se 3000 km me një ambulancë, e gjithë India u prek duke thënë se “ato sapo treguan se çfarë do të thotë çdo rrahje zemre e Mizo kur bëhet fjalë për termin ‘Tlaëmngaihna!'”.
Naulak dhe të tjerët në Mizoram bien dakord se tlawmngaihna është një koncept i bukur shoqëror.
“Unë u them miqve të mi indianë të kontinentit se Mizoram është shteti më magjepsës në Indi për shkak të refuzimit të tyre të fortë për të ndryshuar mënyrën e jetesës dhe për tu përshtatur me Indinë. Ata thjesht nuk e bëjnë. Ata nuk duan ta bëjnë atë. Ata varen nga vlerat e tyre (siç është tlawmngaihna) kështu që ata qëndrojnë Mizo.” thotë Naulak.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
