“Kushtojini vëmendje vajzës”. Kancelari i atëhershëm Helmut Kohl e shkroi këtë fjali, me shenjë jeshile, duke i ftuar udhëheqësit kristian-demokratë të mbajnë një sy te Angela Merkel, të cilën ai sapo kishte emëruar ministre në Gjermaninë e ribashkuar. Ishte e re, vinte nga Lindja: e kishte ndier talentin e saj, por – me sa duket – e nënvlerësoi atë. Ai mendoi se zyrtarët e lartë të CDU, të gjithë meshkuj dhe nga Perëndimi, duhet ta drejtonin atë. “Hajde, mos e teprojmë, le ta lëmë kishën në mes të fshatit: gjermanët e kanë thënë qartë se kë duan të udhëheqin vendin. Vetëm unë mund të krijoj një qeveri të qëndrueshme”. Këto fjalë u folën drejtpërdrejt në TV, në mbrëmjen e 18 shtatorit 2005, nga Gerhard Schröder. Ne i rilexojmë tani dhe duhet të buzëqeshim: në pak sekonda u dha “Frau Merkel” – ai iu drejtua asaj kështu, i guximshëm, i bindur se e kishte rrahur dhe do të ishte në gjendje ta mbyllte atë në cepin e papërvojës – simpatia e të gjithë kombit.
Më 22 nëntor, Doktor Angela Dorothea Merkel, e diplomuar në fizikë dhe e specializuar në kiminë kuantike, do të betohej si kancelare në ndërtesën e Parlamentit të ridizajnuar nga Norman Foster. Kanë kaluar pothuajse 16 vjet dhe katër mandate që atëherë. Koha për të përcaktuar epokën e moshës së Merkel. Ky është titulli i librit që Paolo Valentino, shkroi duke shkuar lart e poshtë lumit të asaj që ndodhi që nga fillimi në vitin 1990 – në një shekull dhe botë tjetër – deri në këtë sezon të fundit.
Nga secili pasazh publik dhe disa nga ato personale, autori krahason skenën në prapaskenë, fjalimet zyrtare me batutat e paharrueshme (dhe pak të njohura) të një kapiteneje, e cila është e kujdesshme të kontrollojë çdo fjalë. Valentino gjurmon datat kryesore, sekuencën e Morgenlagen, pikën e mëngjesit në kancelari, darkat dypalëshe, festat, mbrëmjet në Opera. Ata që duan të dinë mbi trashëgiminë e Merkelit, menjëherë mund ta braktisin veten në një lexim bindës, plot surpriza, të dyerve që hapen gjerësisht mbi një teori të dhomave të mbushura me udhëheqës (në mbrëmjen e fundit me Barack Obama në Hotel Adlon, përballë Portës së Brandenburgut) dhe njerëzve të zakonshëm.
Jo një ese, jo një biografi, ky libër, – parashikon autori në prolog – “është përpjekja për të treguar sezonin në pushtet të një gruaje, që u bë një e rritur pas Perdes së Hekurt, e cila me këmbëngulje, përshtatshmëri, qëndrueshmëri, maturi dhe guxim, ka shënuar një tipar vendimtar të historisë gjermane dhe europiane si asnjë tjetër”. Ka vetëm një pyetje që të çon në epilogun nga këto rreshta: si do të mbahet mend Angela Merkel pas 22 shtatorit, data e zgjedhjeve të ardhshme?
A do të ulet në tribunën e baballarëve të atdheut – që shpesh është lidhur me nofkën Mutti, nëna e kombit? Krahas Konrad Adenauer dhe Ëilly Brandt, kancelarët e fondacionit (i pari për Ëestbindung, pozicioni në Perëndim të vendit pas Luftës së Dytë Botërore, i dyti për Ostpolitik, pajtimi me Lindjen), dhe Helmut Kohl, Kancelari i ribashkimit?
Në Epokën e Merkelit do të zbuloni përgjigjet e Joschka Fischer, udhëheqës i Grünen dhe Ministër i Jashtëm në qeverinë e udhëhequr nga Social Demokrati Schröder, dhe Wolfgang Schäuble, ish-Ministër i Brendshëm dhe i Financave dhe zemra e rëndë e përjetshme e CDU ( e sinqertë dhe e thellë, këto dy biseda vetëm ia vlejnë të lexohen të gjithë). Fischer është tregtar, ai mendon se Merkel – edhe pse bujare në disa momente kritike – nuk e ka gjetur përfundimisht kombinimin për të hyrë në histori. Schäuble fshihet në një shaka që përzien admirimin dhe distancimin: kancelari, i thotë Valentinos, “ka një qasje të teorisë së lojës në politikë, kjo është arsyeja pse asaj i pëlqen shumë të negociojë (…), ajo gjithmonë i ka nxjerrë bashkëbiseduesit e saj nga lodhja”.
Në fund të udhëtimit të tij, autori – i cili ka vlerësuar gjykime, imazhe, anekdota – pranon se sa “e vështirë është të përjetësosh trashëgiminë e Angela Merkel dhe ta rregullosh atë në një koncept përfundimtar”. Sepse edhe zgjedhjet e tij më të veçanta kanë “një element të paplotësisë”: sikur forca e saj “të kishte një anë të errët, të lidhur me një pragmatizëm që nuk arrin të fluturojë kurrë”.
Por bukuria e këtij libri – pothuajse një roman politik – është se fundi mbetet i hapur: lexuesit do të kenë një ide të lirë se cili është kuptimi i epokës së Merkelit. Dhe do të arrijnë pasi të kenë kaluar nëpër ato dhoma të mbushura me njerëz: mendimet e dyta mbi agjendën liberale dhe ndërhyrjen në Irak, daljen nga fuqia bërthamore pas Fukushimës, kriza greke që e menaxhoi me shumë dëme dhe ngadalësi, vrullin e “Ëir schaffen das” që bëri që Berlini të mirëpriste një milion refugjatë sirianë, por hapi rrugën për të djathtën ekstreme, rezistencën sublime ndaj sulmeve të Trump (i cili shkoi aq larg sa t’i bërtiste asaj në telefon “ju jeni budalla!”), reformat që – së bashku me shembullin e saj – po ndihmojnë Gjermaninë të bëhet një vend për gratë, deri në pandeminë që e shtyu drejt kthesës më të guximshme: reciprokizimin e borxhit në Bashkimin Europian.
E gjithë kjo, për entuziastët e politikës së jashtme, e pasuruar nga një histori paralele: zbulime të vogla, të mëdha “prapa skenave” dhe dialogë ekskluzivë me shumë protagonistë të diplomacisë ndërkombëtare.
Annette Schawan, një shoqe e Merkelit si dhe ministre e saj për Arsimin, na fton të kujtojmë gjithmonë se nga vjen kancelarja: Etika e përgjegjësisë dhe humanizmi i krishterë ruajnë thelbin e kodit të saj, brenda dhe përtej krizave globale dhe luhatjeve personale. Politika si shërbim shpjegon “forcën e qetë” të Angela Merkel: pa hijen e një skandali, me përulësinë më të madhe. Ajo vetë e shpjegoi punën e saj në këtë mënyrë: “Ndonjëherë është e lodhshme, por kjo është pikërisht ajo që e bën atë emocionuese. Ajo që ka rëndësi është se unë mendoj se kam qenë në detyrë deri më tani”. Ata e pyetën se çfarë do të bënte tani. Ajo u përgjigj se nuk kishte pasur kohë për të menduar për këtë, thjesht ajo kishte shumë për të bërë.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
