Skleroza amiotrofike (ALS), e njohur gjithashtu si sëmundja e Lou Gehrig, është forma më e zakonshme e sëmundjes së neuroneve motorike. Njerëzit me ALS humbin në mënyrë progresive aftësinë për të kontrolluar lëvizjet e muskujve, duke përfshirë aftësinë për të folur, gëlltitur dhe marrë frymë.
Nuk ka asnjë kurë të njohur. Por kohët e fundit, është kryer një studim ku është identifikuar një objektiv i ri në luftën kundër kësaj sëmundjeje shkatërruese: sistemin e pastrimit të mbetjeve të trurit.
Sëmundjet neurodegjenerative, duke përfshirë sëmundjen e Parkinsonit, Alzheimerin dhe sklerozën e shumëfishtë, ndajnë shumë ngjashmëri, edhe pse simptomat e tyre klinike dhe përparimi i sëmundjes mund të duken shumë të ndryshme. Incidenca e këtyre sëmundjeve rritet me moshën. Ato janë progresive dhe të pamëshirshme dhe rezultojnë në humbje graduale të indeve të trurit. Hulumtimi i ri shikoi se si sistemi glimpatik, i cili largon mbetjet nga truri, mund të parandalojë ALS.
Brenda trupit tonë, zinxhirët e gjatë të proteinave palosen për të formuar forma funksionale që i lejojnë ata të kryejnë detyra specifike si krijimi i antitrupave për të luftuar infeksionin, mbështetjen e qelizave ose transportimin e molekulave.
Ndonjëherë ky proces shkon keq, duke rezultuar në proteina “të palosura gabim” që grumbullohen së bashku për të formuar agregate. Proteina e palosur keq mund të rritet dhe copëtohet, duke krijuar fara që përhapen në të gjithë trurin për të formuar grupime të reja.
Akumulimi i proteinave ‘mbeturina’ fillon herët në procesin e sëmundjes neurodegjenerative, shumë përpara fillimit të simptomave dhe humbjes së trurit. Studiuesit donin të shihnin nëse eliminimi ose ngadalësimi i përhapjes së këtyre proteinave mund të ndalonte ose ngadalësonte përparimin e sëmundjes.
Sistemi glimfatik largon mbetjet, duke përfshirë proteinat toksike, nga truri.
Ky rrjet i hapësirave të mbushura me lëngje në të gjithë trurin, i njohur si hapësirat Virchoë-Robin, kryesisht fiket kur jemi zgjuar. Por, gjatë gjumit, ai fillon me shpejtësi për të shpërndarë komponimet thelbësore për funksionimin e trurit dhe për të hequr qafe mbetjet toksike.
Kjo mund të shpjegojë pse të gjitha krijesat, të mëdha dhe të vogla (madje edhe mizat), kanë nevojë për gjumë për të mbijetuar. Me kalimin e moshës, cilësia e gjumit bie dhe rreziku i sëmundjeve neurodegjenerative, përfshirë ALS, rritet.
Çrregullimet e gjumit janë gjithashtu një simptomë e zakonshme e ALS dhe hulumtimet kanë treguar se një natë e vetme pa gjumë mund të rezultojë në akumulimin e shtuar të proteinave të mbeturinave toksike në tru. Si i tillë, funksioni glimpatik mund të jetë i dëmtuar në ALS.
Për të hetuar këtë, studiuesit morën në studim minjtë. Kafshët u modifikuan gjenetikisht për të shprehur TDP-43 të njeriut, proteina e implikuar në ALS. Duke i ushqyer këta minj me ushqim që përmban një antibiotik (doksiciklinë). Me kalimin e kohës, minjtë shfaqën shenjat klasike të ALS, duke përfshirë dëmtime progresive të muskujve dhe atrofi të trurit.
Duke përdorur imazhe të rezonancës magnetike (MRI) për të parë strukturën e trurit, studiuesit hetuan funksionin limfatik në këta minj vetëm tre javë pasi aktivizuan TDP-43.
Ndërsa shikuan sistemin glimphatik të funksiononte, panë që minjtë TDP-43 kishin pastrim glimpatik më të keq se minjtë e kontrollit që nuk ishin modifikuar gjenetikisht. E rëndësishmja, këto dallime u panë shumë herët në procesin e sëmundjes.
Studimi ofron provat e para që sistemi glimphatik mund të jetë një objektiv potencial terapeutik në trajtimin e ALS.
Si mund ta përmirësojmë funksionin limfatik?
Jo i gjithë gjumi është i barabartë. Gjumi përfshin lëvizjen e shpejtë të syve (REM) dhe gjumin jo-REM. Kjo fazë e fundit përfshin gjumin me valë të ngadalta, kur sistemi glimphatik është më aktiv. Terapitë e gjumit që përmirësojnë këtë fazë mund të rezultojnë të jenë veçanërisht të dobishme për parandalimin e sëmundjeve si ALS.
Gjithashtu mendohet se pozicioni i gjumit ndikon në pastrimin glimpatik.
Hulumtimet e kryera te minjtë kanë treguar se pastrimi glimpatik është më efikas në pozicionin anësor, krahasuar me pozicionet në shpinë ose shtrirë. Arsyet për këtë nuk janë kuptuar ende plotësisht, por ka të ngjarë të lidhen me efektet e gravitetit, ngjeshjes dhe shtrirjes së indeve.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
