.png)
Nga Gazeta Si – Marilyn e njohur ndryshe si Norma Jeane Baker: vajza e paparë, vajza që nuk e donin, e abuzuar seksualisht në moshën 9-vjeçare, vajza e një gruaje me skizofreni e paaftë për t’u kujdesur për të, e kthyer nga një shtëpi në tjetrën, nga një çift kujdestar në tjetrin, ajo bëhet objekt i pashtershëm i dëshirës. Diva e divave, obsesioni kolektiv, ëndërr që nuk ndalemi kurrë së ëndërruari. Shndërrimi i Norma Jeane në Marilyn Monroe ka diçka të pashpjegueshme, të tepruar, por të flasësh për mite dhe ikona do të thotë të vësh në pikëpyetje këtë tepricë, një kapërcim midis mbretërive dhe kategorive të ekzistueses.
Tashmë në jetë, Marilyn bëhet një prani që vibron përtej vetvetes dhe vërshon, zë vend në imagjinatën kolektive. Ky kapërcim ndoshta ka të bëjë me kontradiktat e brendshme të personazhit/personit. E refuzuar nga të gjithë dhe më pas e kërkuar nga të gjithë, e padëmshme dhe e gjithëfuqishme, i disponueshme por e pakapshme: legjendat janë klipe hipnotike që mbajnë diçka në mes të një mjegullnaje ndjesish dhe reagimesh të jashtme, për të rritur shkëlqimin e saj, kujtesën e saj, rinovojnë mrekullinë e saj.
Komentet e njerëzve që e njohën atë – aktorë, aktore, fotografë, regjisorë – janë të ndryshme. Ka nga ata që mendojnë se ajo ishte plotësisht e vetëdijshme – për kamerën, për shikimin e të tjerëve, për karrierën – dhe nga ata që e pikturojnë atë në mëshirën e situatave, personale dhe mediatike, një të paracaktuar ndaj dhimbjes (e përkufizoi psikoanalisti i saj, në fakt, një kauzë e humbur).
Aftësia e saj për të përballuar versione të ndryshme dhe për të qenë e interpretueshme sipas dëshirës, shkalla maksimale e cenueshmërisë/shkalla maksimale e forcës, është një nga sekretet e figurës së saj. Fotografi Milton H. Greene shprehet: “Nuk kisha takuar kurrë dikë që kishte atë ton zëri, atë mirësi, atë ëmbëlsi autentike. Nëse do të shihte një qen të ngordhur në rrugë, do të qante. Ajo ishte aq e ndjeshme sa duhej të ishe gjithmonë e kujdesshme për mënyrën se si i flisje. Më vonë do të zbuloja se mund të ishte absolutisht e shkëlqyer ose absolutisht e sjellshme, dhe më pas krejt e kundërta”.
Nga asgjëja tek gjithçka
Jetë mikroskopike dhe më pas gjigante, në sytë e të gjithëve: nisur nga privimi më i asfiksuar, Norma Jeane arriti jo vetëm të shihej nga bota, por në njëfarë mënyre ta kapërcejë, ta përmbajë brenda vetes. Një vajzë që vinte nga asgjëja dhe e uritur për gjithçka, ajo arrin të zgjerojë kufijtë e saj – të lëkurës diafanoze, të veshjeve të saj të çmuara dhe të tepruara, të pozave të pavdekshme. Adoleshente e mbërthyer në kohë, perëndeshë seksi, sipërmarrëse, grua e lartësuar dhe më pas e poshtëruar, dashnore e vëllezërve më të fuqishëm të Amerikës, paciente psikiatrike.
Mona Liza
Ashtu si Mona Liza, imazhi i Marilyn-it depërton në bagazhin ikonografik universal dhe kontaminon gjithçka, duke vazhduar të prodhojë kudo kopje, gjurmë, marka, shenja të vetes, pa e konsumuar kurrë veten reale, duke krijuar inflacion.
Dëshira dhe fundi i saj
Marilyn, një e mbijetuar që donte shumë, dhe për këtë arsye ishte shumë e dëshiruar. Nevoja e saj për një vështrim e bëri atë më të mirën për ta bërë veten të ëndërrojë. Ajo tha: “Kur isha e vogël, askush nuk më tha se isha e bukur. Ne duhet t’u tregojmë të gjitha vajzave sa të bukura janë, edhe nëse nuk janë”. Marilyn është gjithashtu një mit i madh në anën e errët të dëshirës. Ajo na mbush sytë, shkëlqen me shkëlqim në ekrane dhe në miliarda printime dhe riprodhime, por, në të njëjtën kohë, ajo na flet për rrjedhat e gjithë kësaj tërheqjeje, duke lënë të kuptohet për shtigjet fatale në të cilat çojnë dëshirat.
Marilyn vdiq më 4 gusht 1962, në moshën 36-vjeçare, në shtrat, me telefon në dorë, dhe ka nga ata që panë në atë telefon të braktisur në tokë një simbol të jetës së saj dhe të jetës njerëzore në përgjithësi. Historia e saj përfundoi shpejt dhe të gjitha historitë e ndërprera na ftojnë të vazhdojmë në mendje, të zgjatemi në hapësirën/kohën që ata nuk mund ta kishin: a mund ta kishim shpëtuar Marilyn Monroe?
Mangësitë e saj dhe tonat
Maska që fsheh humnerën: Marilyn mban së bashku një dimension fiks, dydimensionalitetin tipik për të gjitha ikonat dhe ndezje të thellësisë tronditëse. Plot gëzim dhe në të njëjtën kohë e lehtë për t’u ankuar, siç na thotë kostumografja Travilla: “Në një vështrim sipërfaqësor ajo dukej një vajzë e lehtë. Por ata që e kritikuan nuk e kanë parë kurrë, si unë, të qajë si fëmijë. Ajo shpesh ndihej kaq e papërshtatshme. Herë pas here ajo vuante nga depresione të tmerrshme dhe filloi të fliste për vdekjen”.
Ne vazhdojmë t’i kthehemi asaj, të metat e saj primare janë tonat: me vetëdije ose jo, Marilyn Monroe është një fushë e jashtëzakonshme pasqyrimi dhe projeksioni. Edhe sot ajo ka aftësinë për të krijuar narrativë, përtej gjërave që ata u përpoqën ta bënin të tregonte në ekran.
Marilyn nuk ishte një grua e emancipuar në kuptimin kanonik të parashikuar nga feminizmi, as dje dhe as sot, ajo nuk hodhi poshtë konventat seksiste dhe shtypëse të botës së saj. Revolucioni i saj është i një lloji tjetër. Ajo kishte nevojë për sistemin, vështrimin e keq, dëshirën e meshkujve, për të shpëtuar veten nga humnera e së shkuarës dhe të përpiqej të ndihej e dashuruar. Sistemi mbase ia lodhi mendjen dhe ia plagosi zemrën, por nuk e asgjësoi personalitetin e saj.
Marilyn Monroe ka marrë përsipër, deri në pikën e thyerjes së saj, deri në shpërthimin e poshtër, goditës, çështjen e marrëdhënies mes vetes dhe të tjerëve. Gazetares së ‘Life’, së cilës i jep intervistën e fundit para vdekjes, diva, ikona, ëndrra e të gjithëve i thotë: “Të lutem, mos më bëj të dukem qesharake”.
Marrë nga Il Corriere della Sera, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
