.png)
Të shtunën pasdite, sheshi Liljeholmen i Stokholmit është i mbushur plot me familjet që enden brenda dhe jashtë qendrës tregtare lokale. Nga afër, shikohen fëmijët duke shtrënguar fort një “aksesor javor shumëvjeçar”: një qese e mbushur me karamele.
Suedezët blejnë dhe hanë karamele të shtunave, madje kanë një fjalë të veçantë për të: lördagsgodis, e cila fjalë për fjalë përkthehet në “karamelet e së shtunës”.
“Lördagsgodis ka qenë gjithmonë “një kulturë””, thotë Robert Lundin, një nga banorët e vendit i cili shton se kjo shihet si një ngjarje, si një event. Fëmijët e dinë se të shtunën do të hanë karamele me prindërit e tyre. E kam bërë unë me prindërit e mi, e bën tani vajza ime me mua”.
Koncepti lördagsgodis daton në vitet 1950. Autoritetet mjekësore suedeze filluan të rekomandojnë karamelet si një “ushqim” që duhet të konsumohet vetëm një herë në javë për shkak se fëmijët kishin filluar të kishin shumë probleme me dhëmbët.
Prirja e suedezëve për të “besuar shumë në shtet” i inkurajoi ata të ndjekin dhe t’i përmbahen këshillës për të kufizuar ngrënien e karameleve dhe caktuan ditën e shtunë.
“Fëmijëve u pëlqen dhe fëmijët kanë nevojë për organizime të tilla me familjen”, thotë Hui Jiang, një banore 34-vjecare. Ajo u transferua në Suedi nga Kina një dekadë më parë dhe ka adoptuar traditën brenda fëmijëve të saj, të cilët fillojnë të kërcejnë lart e poshtë në momentin kur përmendet lördagsgodis.
Ky është një trajtim i ëmbël për këdo që kërkon të pushojë nga java. Por psikologët dhe ekonomistët argumentojnë se ka shumë më tepër për të mësuar nga tradita lördagsgodis, veçanërisht, ajo i inkurajon fëmijët të fillojnë të mendojnë për buxhetimin javor dhe ushqehet me një kulturë që mbron pavarësinë që në moshë të re.
“Fëmijët e mi morën kartat e tyre bankare kur ishin gjashtë vjeç dhe çdo javë unë depozitoj në to. Pastaj ata shkojnë në dyqan çdo të shtunë dhe numërojnë ëmbëlsirat në një qese”, thotë Tegsveden Deveaux, e cila ka binjakë shtatëvjeçarë.
“Ata duhet të kursejnë për karamelet e tyre të së shtunës dhe atë ditë zgjedhin sa para duan të harxhojnë për karamele që të kursejnë për ndonjë lodër që duan”, shpjegon ajo.
Promovimi i lirisë financiare
Rreth 7 nga 10 fëmijë suedezë aktualisht marrin një pagesë javore ose mujore, sipas të dhënave të vitit 2020 të ndara nga Swedbank, një nga bankat e vendit. 6 nga 10 prindërit e anketuar thanë se ata dhe fëmijët e tyre kishin një lloj marrëveshjeje për atë për të cilën duheshin përdorur paratë e tyre.
Americo Fernández, një ekonomist dhe këshilltar i financave personale për SEB, një zinxhir tjetër i madh i bankave, pajtohet se tradita lördagsgodis është padyshim një mjet i dobishëm për të ndihmuar fëmijët suedezë të kuptojnë vlerën e parave.
“Është e vështirë të flasësh me një fëmijë tetëvjeçar dhe të përpiqesh t’u shpjegosh atyre rëndësinë e kursimit,” argumenton ai. Nga ana tjetër, dhënia e parave për të lënë mënjanë për karamelet javore ose “lukset” e tjera mund t’i mësojë ata rreth planifikimit bazë financiar.
Hulumtimi i Swedbank tregon se paratë mesatare javore për një shtatë vjeçar në Suedi janë 20 korona (2.30 dollarë). Kjo rritet në 500 korona në muaj në moshën 15 -vjeçare. Ka dëshmi të forta se inkurajimi i përgjegjësisë financiare që në moshë të re lidhet me zakonet e kursimit të shëndetshëm: më shumë se 7 nga 10 prindërit e anketuar nga Swedbank thanë se fëmijët e tyre gjithmonë ishin në gjendje të kursenin një pjesë të parave.
Americo Fernández beson se prindërit në vendet e tjera mund të mësojnë shumë nga tendenca e suedezëve për të folur për kursimin dhe financat personale me fëmijët që në moshë të re, në një kohë kur borxhi i familjeve po përflitet në të gjithë botën. Ai thotë se është e rëndësishme të vendosni zakonet e shpenzimit të suedezëve në kontekstin e historisë së gjatë të mirëqenies sociale të vendit dhe një kulture që promovon individualizmin dhe pavarësinë në të gjitha moshat.
Arsimi është falas dhe kujdesi shëndetësor subvencionohet nga shteti në Suedi, gjë që mund të ndihmojë në uljen e presioneve financiare të familjeve. Plus, të gjithë prindërit, pavarësisht nga të ardhurat, kanë të drejtë për një përfitim mujor për fëmijë prej 1,250 korona (144 dollarë) në muaj, derisa fëmija i tyre të mbushë 16 vjeç. Kjo, shpjegon Fernandez, “u jep praktikisht të gjithëve mundësinë ose të kursejnë për fëmijëve ose t’u japin një ndihmë javore ose mujore ”në një mënyrë që thjesht nuk është e mundur në shumë shoqëri të tjera”.
Kur fëmijët suedezë mbushin 16 vjeç, shteti ndalon pagesën e ndihmës së fëmijëve për prindërit e tyre dhe fillon t’u japë atyre të njëjtën shumë drejtpërdrejt si një formë e bursës së studimit, për sa kohë që ata janë në shkollë.
Është një kalim mjaft i ngadaltë nga dhënia e parave nga prindërit e tyre në dhënien e parave nga shteti.
E ardhmja e lördagsgodis
Pavarësisht nëse fëmijët mësohen të kursejnë duke përdorur monedha dhe kartëmonedha ose transferta bankare, ka debat në Suedi nëse trendi lördagsgodis do të vazhdojë apo jo.
“Unë mendoj se tradita do të vazhdojë”, thotë Fernandez.
Ndërkohë, të dhënat kombëtare tregojnë se konsumi i çokollatës dhe ëmbëlsirave është rritur vazhdimisht vitet e fundit.
“Njerëzit kanë filluar të hanë më shumë karamele gjatë javës, por ata nuk do të heqin dorë nga lördagsgodis tradicionale”, thotë Fernandez. “Është vërtet e rrënjosur thellë.”
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
