.png)
Nga Joshua Rothman- Në një botë që po transformohet me shpejtësi nga teknologjia dhe inteligjenca artificiale (AI), edhe mënyra se si lexojmë dhe përjetojmë librat po ndryshon thellësisht.
Tekstet që dikur konsideroheshin të shenjta, të pandryshueshme dhe të lexueshme vetëm në formatin e tyre origjinal, sot po përballen me një revolucion të heshtur. Ata po shndërrohen në material të lëngshëm, të përmbledhur, të modifikuar dhe të përshtatur në kohë reale nga algoritme që analizojnë shpejt dhe thithin thelbin e përmbajtjes.
Në këtë perspektivë, leximi tradicional, ai i librave të trashë që ne mbajmë në duar dhe që kërkojnë kohë, vëmendje dhe përqendrim, po kalon në plan të dytë. Në vend të tij, po shtohen tekstet alternative — përmbledhje, apo edhe versione audio dhe digjitale të personalizuara nga inteligjenca artificiale. Po kështu siç sot zgjedhim të dëgjojmë një podcast në shpejtësinë “2x” ose konsultojmë Wikipedia-n për të kuptuar shpejt fundin e një seriali të lodhshëm. Edhe me librat po ndodh diçka e ngjashme.
Kjo lëvizje sjell përfitime të mëdha. Për shumë lexues, mundësia për të përvetësuar “thelbësoren” e një libri apo një eseje në pak minuta është shpëtim nga mbingarkesa e informacionit dhe koha e kufizuar. Për autorët e rinj dhe ata që duan të shpërndajnë idetë e tyre shpejt, kjo mënyrë e re për të qasur lexuesin mund të jetë një kanal i fuqishëm.
Megjithatë, jo të gjitha veprat mund të trajtohen kështu. Romanet e thella, të ndërlikuara në ndërtim dhe ndjeshmëri, si “My Brilliant Friend” e Elena Ferrantes, ku secili detaj kulturor dhe historik ka peshë, nuk përballojnë mirë përkthimin në përmbledhje apo versione të shpejta.
Libri filozofik “Gödel, Escher, Bach” është shembulli klasik i një teksti ku jo vetëm përmbajtja, por edhe forma dhe vështirësia janë pjesë e përvojës së leximit. Në këto raste, leximi i plotë mbetet thelbësor.
Nga ana tjetër, kjo periudhë po shënon edhe një kulturë të re, atë të remix-it, që i ngjan shumë asaj që ka ndodhur prej vitesh në muzikë. Në botën e sotme muzikore, “Blue Monday” i New Order ka qindra versione dhe remix-e, dhe askush nuk pyet më se cila është “versioni origjinal” apo “i vërteti.” Kjo rrjedhje e vazhdueshme e formave mund të përshkruhet si një natyrë e re edhe për librat dhe tekstet.
Ndërkohë që Henry James rishikonte veprat e tij dhe Taylor Swift publikoi “Taylor’s versions,” ne po mësojmë të pranojmë që një vepër letrare nuk është më një entitet i patundur, por një qenie dinamike që ndryshon në dorën e lexuesit dhe inteligjencës artificiale.
Në të njëjtën kohë, kufizimet njerëzore të leximit, si koha e pakët dhe aftësia për të mbajtur mend detaje, po përballen me ndihmën e inteligjencës artificiale që premton të bëhet një partner leximi. Imagjinoni të keni pranë vetes një “libër ditar” të vazhdueshëm, një përmbledhje të përhershme të asaj që keni lexuar dhe diskutuar gjatë viteve. Kjo do të transformojë njohuritë tona, duke i bërë ato më të qëndrueshme dhe të aksesueshme.
Megjithatë, ky mjet mbetet thjesht një mjet, inteligjenca artificiale nuk ka dëshirë apo pasion për leximin, ajo vepron vetëm në bazë të kërkesave që i bëhen. Prandaj, kultura e leximit dhe vlera e thellë e tij janë ende produkt i njerëzve dhe marrëdhënieve të tyre me librin dhe me njëri-tjetrin.
Në të ardhmen, ndoshta do të jetë e zakonshme që shumica e njerëzve të konsumojnë versione të përmbledhura ose të modifikuara të teksteve, ndërsa lexuesit më të thellë dhe më të apasionuar do të ruajnë eksperiencën e leximit origjinal. Një pjesë e lexuesve mund të kërkojnë që libri të jetë një përvojë më shumë sensuale dhe personale, të tjerë mund të zgjedhin përfitimet e leximit të shpejtë dhe të automatizuar. Ky ndryshim do të sfidojë nocionin tradicional se “të qenit i lexuar” është sinonim i edukimit apo inteligjencës.
Mbase në të ardhmen, teksti nuk do të shihet më si një fund i punës së mendimit, por si një pikë nisjeje një “gur kalimi” për ide të reja, që mund të përkthehen, ridizenjohen dhe rimodelohen vazhdimisht.
Në këtë peizazh të ri, leximi do të jetë më fleksibël, më dinamik dhe më i personalizuar. Për ata që duan të ruajnë thellësinë dhe pasionin për librin, rruga do të jetë më e vështirë, por me siguri edhe më e pasur. Për të tjerët, inteligjenca artificiale do të jetë udhërrëfyesi që i ndihmon të mos humbasin në oqeanin e informacionit.
Në fund, përparimi i teknologjisë nuk do të zëvendësojë dot magjinë e leximit ai thjesht do të ndryshojë mënyrën se si ajo magji përjetohet.
Burimi: “The New Yorker”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
