Nga Jordi Pérez Colomé- Zbulimi i muzikës ka ndryshuar rrënjësisht gjatë dekadës së fundit. Dikur, muzika e re vinte kryesisht përmes miqve, radios apo dyqaneve muzikore. Sot, këto kanale ende ekzistojnë, por janë shoqëruar dhe shpesh zëvendësuar nga platformat e transmetimit dhe mediat sociale. Përmbledhjet vjetore të Spotify, si ‘Spotify Wrapped’, janë bërë momente reflektimi kolektiv mbi shijet tona muzikore.
Megjithatë, kjo mënyrë e re e zbulimit të muzikës ka ngritur edhe shqetësime serioze për transparencën, ndikimin e algoritmeve dhe pabarazitë strukturore në industri.
Këto pyetje janë në qendër të një projekti të financuar nga Bashkimi Evropian, që synon të “auditojë zbulimin algoritmik të muzikës”. Drejtues i këtij projekti është Lorenzo Porcaro, matematicien dhe studiues në Universitetin Sapienza të Romës, i cili ka analizuar nga afër mënyrën se si algoritmet ndikojnë në atë që dëgjojmë.
Zbulimi i muzikës sot: më shumë sociale sesa algoritmike
Sipas Porcaro-s, mënyra se si zbulojmë muzikë varet shumë nga mosha dhe konteksti social. Për të rinjtë, mediat sociale si TikTok dhe YouTube janë bërë kanalet kryesore të zbulimit muzikor. Artistët sot ndërtojnë një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me audiencën e tyre përmes këtyre platformave: ata njoftojnë publikun për këngë të reja dhe i drejtojnë dëgjuesit drejt Spotify apo shërbimeve të tjera të transmetimit.
Platformat e transmetimit, megjithëse reklamohen si mjete për zbulimin e muzikës së re, në praktikë luajnë një rol më të kufizuar sesa pretendohet. Ato funksionojnë më shumë si hapësira ku konsumohet muzika tashmë e njohur, ndërsa impulsi fillestar shpesh vjen nga jashtë veçanërisht nga mediat sociale.
Kush vendos çfarë dëgjojmë?
Një nga pyetjet më të ndjeshme është nëse dikush apo diçka vendos realisht se çfarë muzike dëgjojmë. Porcaro thekson se nga jashtë është e vështirë të kuptohet se si funksionojnë algoritmet, sepse ne shohim vetëm rezultatin final: rekomandimet.
Në disa raste, këto rekomandime duken logjike, siç janë sugjerimet e bazuara në vendndodhjen gjeografike. Tregjet kombëtare luajnë ende një rol të madh. Për shembull, në Itali, rreth 90% e muzikës që dëgjohet është vendase – një nga përqindjet më të larta në Evropë. Kjo tregon se algoritmet nuk janë domosdoshmërisht globale dhe neutrale, por të ndjeshme ndaj konteksteve lokale.
Mungesa e transparencës krijon terren për dyshime dhe teori konspirative. Porcaro sugjeron një qasje më pragmatike: industria muzikore ka qenë gjithmonë e përqendruar rreth etiketave të mëdha, të cilat kanë interesa të qarta ekonomike. Si në radio dikur, edhe sot muzika më komerciale ka më shumë gjasa të promovohet.
Fakti që algoritmet rekomandojnë shpesh artistë shumë të dëgjuar nuk do të thotë domosdoshmërisht se ato janë të manipuluara. Logjika e performancës është e thjeshtë: nëse shumica dëgjon një artist, ka gjasa që edhe dëgjuesit e rinj ta pëlqejnë atë. Problemi kryesor, sipas Porcaro-s, është se ne dimë shumë pak për mekanizmat e brendshëm të këtyre sistemeve.
Platformat si radio e personalizuar
Sipas Porcaro-s, përvoja e sotme e transmetimit i ngjan shumë radios së dikurshme, por të personalizuar. Edhe pse në teori kemi akses në gjithë muzikën e botës, në praktikë dëgjojmë kryesisht të rejat dhe atë që përforcohet vazhdimisht nga algoritmet.
Platformat nuk po shpikin një model krejtësisht të ri, por po përforcojnë dinamika që kanë ekzistuar gjithmonë në kulturën muzikore: fokusin te risia, te hitet dhe te artistët me më shumë ekspozim.
Këshilla për artistët në zhvillim
Një nga iluzionet më të përhapura, sipas Porcaro-s, është ideja se fama mund të vijë thjesht falë algoritmit. Në realitet, ndërtimi i një karriere muzikore kërkon ende punë në terren: koncerte, lidhje lokale dhe një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me publikun.
Mediat sociale janë bërë pothuajse të domosdoshme, sepse u lejojnë artistëve të komunikojnë drejtpërdrejt me fansat. Megjithatë, transmetimi mbetet një lojë më pasive, ku artistët janë njëkohësisht krijues dhe përdorues, të ftuar të luajnë sipas rregullave të platformës.
Transmetimi u pa fillimisht si një zgjidhje ndaj piraterisë dhe një shpresë për rimëkëmbjen e industrisë muzikore. Por problemi kryesor mbetet rishpërndarja e fitimeve dhe e ekspozimit. Teknologjia, sipas Porcaro-s, pasqyron të njëjtat pabarazi strukturore që kanë ekzistuar gjithmonë.
Megjithatë, ai mbetet optimist për të ardhmen e muzikës. Historikisht, risitë kanë ardhur nga nënkulturat, të cilat më pas janë bërë pjesë e rrymës kryesore. Ky cikël, sado i vështirë për t’u thyer, vazhdon të prodhojë forma të reja shprehjeje muzikore.
Jordi Pérez Colomé është gazetar, autor dhe pedagog spanjoll i njohur, i specializuar në politikën ndërkombëtare, teknologjinë , veçanërisht inteligjencën artificiale dhe politikën e Shteteve të Bashkuara. Ai shkruan për gazetën El País dhe është autor i disa librave.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
