Kush ishin Etruskët? Një studim ADN-je tenton të zbulojë origjinën misterioze

Etruskët janë një entitet i historisë që vazhdon të mbetet në errësirën e enigmës që qarkon origjinën e tyre si popull, si gjuhë dhe si qytetërim.

Etruskët ishin fqinj të romakëve në gadishullin italik, u dhanë atyre shumëçka nga qytetërimi i vet, por është dokumentuar se gjuha e tyre, ende e padeshifruar plotësisht, nuk i përkiste grupit të gjuhëve indo-europiane.

Kjo mospërputhje prish rendin e rindërtimit historik ku gjuha pajtohet me qytetërimin.

Mirëpo në rastin e etruskëve enigma do të vijojë të mbetet lëndë e parë. Një studim i fundit me autorë nga disa vende si Gjermania, Italia, SHBA, Danimarka dhe Britania e Madhe tregon se etruskët kanë afërsi të mëdha gjenetike me latinët e gadishullit italik. Ky përfundim erdhi pas shqyrtimit të 82 kadavrave antike nga Italia Qendrore dhe e Jugut, datuar mes viteve 800-1000 p.e.s. të mbledhura në 12 site arkeologjike.

Nga pikëpamja gjenetike, studimi pretendon se hipotezat e hedhura për një origjinë anatoliane apo egjenane të etruskëve nuk qëndron. Të dhënat gjenetike i lidhin etruskët me vendin e tyre në të njëjtën përhapje dhe origjinë me romakët që rrjedhin nga popullsitë që mësynë Europën në epokën e bronzit.

“Persistenca gjuhësore, kombinuar me një qarkullim genetik, sfidon supozimet e thjeshta se genet përputhen me gjuhët dhe sugjeron një skenar më kompleks që mund të ketë përfshirë asimilimin e folësve të hershëm italikë nga komuniteti etrusk, ndoshta gjatë një periudhe të gjatë përzierjeje gjatë mijëvjeçarit të dytë p.e.s”, është shprehur David Caramelli i Universitetit të Firences.

Studimi konfirmon qëndrueshmëri gjenetike tek etruskët për të paktën 800 vjet, që nga epoka e hekurit deri në periudhën e Republikës pas së cilës Roma si e tërë pësoi ndryshime të mëdha në strukturën demografike.

Studimi zbuloi gjithashtu “transformime të rëndësishme gjenetike të lidhura me ngjarjet e mëvonshme historike”, duke iu referuar gjithmonë Italisë qendrore: një, gjatë periudhës perandorake romake, e lidhur me përzierjen me popullsitë e Mesdheut lindor, të cilat ndoshta përfshinin skllevërit dhe ushtarët e transferuar nëpër Romak Perandoria; tjetra në Mesjetën e Hershme, e identifikuar me përhapjen e paraardhësve të Evropës Veriore në gadishull pas rënies së Perandorisë Romake Perëndimore.

Por për Valentino Nizzo, në fakt, çështja e origjinës së etruskëve është një “problem i rremë”. “Të gjithë etruskologët e kanë ndjekur pyetjen prej vitesh – vazhdon Valentino Nizzo – edhe me një vëmendje të madhe në analizën e ADN-së së lashtë, dhe janë bërë njoftime në lidhje me zgjidhjen e të ashtuquajturit mister të origjinës së etruskëve, të orientuar në dy udhëzimet: ai që konfirmoi tezën e Herodotit në lidhje me një origjinë orientale, dhe ai që në vend të kësaj dukej se konfirmonte të ashtuquajturën autoktoninë e etruskëve, që daton që nga Dionisi i Halikarnasit. Ata që studiojnë etruskët e dinë se në të vërtetë nuk ka mistere të origjinës pasi që secila kulturë është formuar me kalimin e kohës përmes një procesi të ngadalshëm të identitetit dhe kulturës që nuk ka të bëjë me proceset biologjike që tregojnë histori të ndryshme, që lidhen me lëvizshmërinë shumë të gjerë që njeriu në historinë e tij ka pasur gjithmonë. Pra, përgjigja për misterin e origjinës së etruskëve është në formimin e identitetit të tyre etnik i cili vendoset në momentin historik në të cilin kontaktet në Mesdhe ishin më intensive. Dhe kjo do të thotë, është në shekullin e tetë para Krishtit, me kolonizimin e parë në gadishullin tonë: ai në të cilin ka para më të mëdha tregtare edhe me botën lindore fqinje, dhe krahasimi me kulturat e tjera, përveç atyre vendase, ka theksuar procesi i formimit të identitetit. Pra, pas shekullit të tetë, veçanërisht në të shtatin, bëhet e ligjshme të flasësh për etruskët”.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.