Ku shkojnë emocionet e ndrydhura?

Shpesh, duket sikur ne jemi lojëra emocionesh, veçanërisht ato të fortat. Ato i kapërcejnë trupat dhe mendjet tona dhe gjithçka që mund të bëjmë është të veprojmë sipas tyre ose të presim që ata të kalojnë dhe pritja mund të jetë e vështirë.

“Rastet emocionale, veçanërisht ato të dhunshme, janë jashtëzakonisht të fuqishme… Mënyrat e papritura dhe shpërthyese në të cilat dashuria, xhelozia, faji, frika, pendimi ose zemërimi mund të ndikojnë janë të njohura nga të gjithë. Shpresa, lumturia, vendosmëria mund të jetë po aq shpërthyese dhe emocionet që vijnë në këtë mënyrë, rrallë i lënë gjërat ashtu siç i gjetën”, ka thënë filozofi Ëilliam James.

Por në raste të tjera, ne jemi në gjendje të shtypim emocionet. Jo vetëm që nuk veprojmë sipas tyre, por nuk e lëmë veten t’i përjetojmë plotësisht. Duket sikur emocionet trokasin në derë dhe disa njerëz nuk pranojnë t’i lejojnë të hyjnë brenda.

Ka njerëz që humbin prindërit apo një të afërm dhe zgjedhin të vazhdojnë jetën, pa e lënë hidhërimin të jetë prezent. Pastaj vjen një kohë që nuk mund të vazhdohet më ashtu dhe e gjen veten duke qarë dhe duke menduar për atë që kishte ndodhur. E njëjta gjë ndodh dhe të nesërmen e kështu me radhë. Qan për diçka që ishte shtypur vite më parë.

Çfarë do të thotë të mos e lejosh veten të ndiejë diçka? Ku, në raste të tilla, shkojnë emocionet? Si mund të kthehen me një hakmarrje vite më vonë? Këto janë pyetjet që bëjnë njerëzit.

Vëmendja dhe trupi

Ne mund të ndryshojmë karakterin e gjendjeve tona mendore duke e ridrejtuar vëmendjen tonë. Për shembull, fëmijët e vegjël shpesh zbulojnë se ata mund të kundërshtojnë frikën e tyre nga errësira duke folur ose duke kënduar. Si ndihmon kjo? Përgjigja, mendoj, është se fëmijët përqendrohen në tingullin e zërit të tyre dhe kjo lë më pak burime mendore për objekt të frikës së tyre. Ata nuk mund të flasin ose këndojnë njëkohësisht dhe të imagjinojnë monstra që dalin nga dollapi, kjo do të ishte shumë për mendjen.

Në mënyrë të ngjashme, njerëzit që i nënshtrohen një procedure të dhimbshme mjekësore mund të përjetojnë më pak dhimbje nëse përqendrohen në mendimin e diçkaje të këndshme siç është personi që duan më shumë. Pjesë e asaj që do të thotë të mos e lejosh veten të ndjesh ndonjë emocion është të mos përqendrohesh në objektin e këtij emocioni dhe në vend të kësaj, t’i kushtosh vëmendje diçkaje tjetër.

Ne gjithashtu mund të bëjmë të kundërtën dhe t’i nënshtrohemi një emocioni plotësisht, madje edhe duke përdorur pajisje të jashtme si kur njerëzit dëgjojnë muzikë të trishtuar për të rritur ndjenjën e tyre të trishtimit. Mund të duket në raste të tilla që ne po thërrasim copa të vogla trishtimi të shpërndara në të gjithë trupat tanë, në mënyrë që të prodhojmë një gjendje të unifikuar dhe dërrmuese.

E rëndësishmja, ne mund të ftojmë emocione duke marrë “qëndrime fizike” dhe duke ndërmarrë veprimtari ose të favorshme ose të papajtueshme me emocionin e dhënë. Kështu, nëse shkojmë për vrap ose not, e bëjmë të vështirë ose të pamundur për veten tonë të pikëllohemi ose të jemi me nerva.

Roli i interpretimit

Ne gjithashtu mund të bllokojmë pjesërisht përvojën e një emocioni duke e etiketuar gabimisht. Ndonjëherë, ne e interpretojmë trishtimin si zemërim, sepse mendojmë se trishtimi është dobësi që tregon fuqinë e tjetrit për të na shkaktuar një dëmtim psikik ndërsa zemërimi ruan dinjitetin tonë.

Nga ana tjetër, ne mund ta interpretojmë zemërimin si trishtim, veçanërisht kur e shohim zemërimin si të papërshtatshëm.

Në raste të tilla, ne i lejojmë vetes të ndiejmë diçka, por jo atë që buron nga thellësitë e psikikës.

Përpjekjet tona për të çliruar veten nga një emocion duke e privuar nga “oksigjeni” që është vëmendja jonë ose duke zgjedhur një emocion tjetër mund të kenë sukses. Nëse, duke e ridrejtuar vëmendjen tuaj në darkën me miqtë, shmangni një shpërthim zemërimi ndërsa jeni në telefon me dikë, nuk do të ndiheni përsëri të zemëruar më vonë.

Në raste të tjera, sidoqoftë, veçanërisht kur emocionet janë të fuqishme si në rastin që përmendëm, devijimi mund të funksionojë vetëm për pak kohë para se të ketë një shpërthim.

Çfarë ndodh me emocionet e devijuara ose të shtypura përkohësisht?

Ata mund të qëndrojnë me ne. Përderisa kemi mendime të pavetëdijshme, ne mund të kemi ndjenja të pavetëdijshme dhe procese afektive.

Është, natyrisht, e vështirë të thuash se cilat janë ato por mund të dalim në përfundimin se ata janë atje. Për shembull, ju mund të kuptoni një ditë që lidhja juaj me një person, një vend, një punë ose një fe ose është dobësuar ose është bërë më e fortë. Në secilin rast, nuk ndiheni më si më parë. Kjo mund të ndodhë edhe pse nuk e keni marrë parasysh çështjen me vetëdije. Por dita në të cilën ju e kuptoni se qëndrimi juaj ka ndryshuar ndoshta nuk është dita në të cilën ai u zhvendos. Në të vërtetë, nëse nuk keni menduar me vetëdije për këtë çështje, atëherë tranzicioni ka të ngjarë të mos ketë ndodhur fare brenda një dite. Ishte duke u zhvilluar për një kohë.

E gjitha u zhvillua jashtë ndërgjegjësimit tuaj dhe pa pjesëmarrjen tuaj aktive. Ne duhet të konkludojmë se kjo ka ndodhur në mënyrë të pavetëdijshme. Si pasojë, ju mund të keni pasur dashuri, urrejtje ose indiferencë për vite me radhë, pa e ditur atë.

Ne vetëm mund të imagjinojmë që emocionet që përpiqemi t’i shtypim dhe nuk i lejojmë vetes që të ndjehen të vazhdojnë të ekzistojnë tek ne në atë mënyrë. Në atë gjendje, ato mund të evoluojnë dhe të ndryshojnë.

Kur emocionet, veçanërisht ato negative, shkojnë thellë, kur ato shkojnë në thelbin e qenies sonë, mund të mos jetë e mundur të rivendosim harmoninë e brendshme pa iu nënshtruar atyre. Sigurisht, nuk rrjedh nga këtu që duhet ta bëjmë menjëherë. Ka arsye të ndryshme pse shtyrja e hidhërimit ose shqetësimit mund të jetë e përshtatshme. Në një kohë lufte, për shembull, mund të jetë një strategji mbijetese.

Ndoshta, ne mund ta interpretojmë shmangien e pikëllimit si një fazë të zgjatur të mohimit, një mohim jo i asaj që kishte ndodhur por i asaj se sa e tmerrshme ishte. Në mënyrë thelbësore, ndonjëherë, ne duhet të pranojmë se nuk është në të vërtetë në fuqinë tonë të vazhdojmë sikur asgjë nuk ka ndodhur.

*Nga Iskra Fileva, pedagoge e filozofisë në Universitetin e Kolorados.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.