.png)
Pelikanët vazhdojnë të fluturojnë në lagunën e Nartës, pranë Vlorës. Është një pamje madhështore ku gjashtë zogj fluturojnë në mënyrë elegante.
“Janë pelikanë të vegjël”, thotë Taulant Bino, kreu i Shoqatës Ornitologjike Shqiptare (AOS). “Në vitet e ardhshme do të krijojnë familjet e tyre”, shton ai.
Edhe pse pelikani dalmat (Pelecanus crispus) nuk shumohen këtu, laguna shërben si një vend i rëndësishëm ushqimi për zogjtë dhe shumë lloje të tjerë, duke përfshirë flamingot, dhe pulëbardhat. Zogjtë shtegtarë përdorin lagunën si një ndalesë gjatë udhëtimit të tyre të gjatë midis Afrikës dhe Europës qendrore dhe veriore. Ato janë ligatinat kryesore mesdhetare, lloji i habitatit që mbuloi pjesën më të madhe të të gjithë bregdetit shqiptar derisa në vitet 1950 dhe 60 i thanë në një përpjekje për të zhvilluar ultësirat për bujqësi.
Gama e pelikanit dalmat shtrihet në pjesën më të madhe të Euroazisë, nga Mesdheu në perëndim deri në ngushticën e Tajvanit në lindje por ka pësuar një rënie në shekullin e 20-të. Një kombinim i zhvillimit të tokës, kullimit të kënetave dhe gjuetisë pa leje ka bërë që pelikani të konsiderohet si një specie në zhdukje nga Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (IUCN). Këtë vit, gripi i shpendëve ka bërë që të ngordhin rreth 2000 zogj të rritur në Greqi dhe Rumani.
Në Shqipëri, mbijetesa e pelikanit dalmat llogaritet si një nga sukseset më të mëdha. Pasi banonte në të gjithë brezin bregdetar, pelikani iu afrua zhdukjes nga zona në vitet 1990. Kur regjimi totalitar i Enver Hoxhës përfundoi në vitin 1991, pasoi një gjendje akoma më kërcënuese.
“Në ato ditë, të gjithë kishin armë, që do të thotë se të gjithë ishin një gjahtar potencial”, thotë Aleksandër Trajçe, kreu i Mbrojtjes dhe Ruajtjes së Mjedisit Natyror në Shqipëri (PPNEA).
Deri në vitin 2000, kur Bino filloi të punonte për të shpëtuar zogjtë, vetëm 19 fole mbetën në parkun kombëtar Divjakë-Karavasta, e vetmja koloni mbarështuese në vend, 40 km në veri të Nartës, nga 81 çifte në 1984.
Sipas Trajçes, mbrojtja ligjore rezultoi vendimtare në kthimin e kolonive.
“Fillimisht vetëm pylli me pisha i Divjakës ishte zonë e mbrojtur”, thotë ai. “Në vitin 1996, laguna mori statusin e mbrojtur. Dhe në vitin 2007, e gjithë zona, nga lumi Shkumbin në veri deri në lumin Seman në jug, u shpall park kombëtar”. Vjosa-Narta u bë një peizazh i mbrojtur në vitin 2004. Moratoriumi i gjuetisë në vitin 2014, megjithëse u zbatua keq, shtoi një shtresë tjetër mbrojtjeje dhe gjithashtu ndihmuan përpjekjet ndërkombëtare të ruajtjes.
Tani, nga janari deri në qershor të çdo viti, kur pelikanët shumohen dhe rritin zogjtë e tyre, njerëzit i ruajnë foletë ditë e natë, duke i penguar turistët, gjuetarët dhe peshkatarët që të shqetësojnë zogjtë.
“Natën, peshkatarët vendas përdorin elektrik dore për të kapur peshk, gjë që i bën pelikanët ndonjëherë të braktisin folenë e tyre”, thotë Bino. Kolonia filloi të kthehej përsëri.
Në vitin 2020, 85 çifte pelikani folezuan në Shqipëri, numri më i lartë që nga fillimi i regjistrimeve.
Megjithatë, tani, pelikanët po përballen me një sulm të ri, këtë herë një kërcënim ndryshe. Qeveria shqiptare ka miratuar ndërtimin e një aeroporti ndërkombëtar në Vlorë në një përpjekje për të nxitur industrinë e turizmit në vend.
Vendndodhja e aeroportit të planifikuar, brenda peizazhit të mbrojtur që rrethon lagunën e Nartës, mund të ketë pasoja shkatërruese për zogjtë, thotë Trajçe.
“Do të zvogëlojë aftësinë e zogjve për të lëvizur dhe për t’u ushqyer, dhe, si pasojë, potencialin e tyre për t’u rritur në numër ose për të zgjeruar habitatin e tyre”.
Projekti i aeroportit gjithashtu do të ushtrojë presion mbi rrugët e migracionit midis Afrikës dhe Europës veriore.
“Shqipëria ka laguna të shpërndara përgjatë bregdetit të saj”, thotë Trajçe. “Zogjtë shtegtarë i përdorin ato për të pushuar dhe ushqyer. Ndërtimi i një aeroporti pikërisht në mes do të ndërpresë lëvizjet e shpendëve”.
Sipas studimit të ndikimit mjedisor të ndërtimeve, efektet negative të aeroportit në jetën e egër përreth mund të zbuten lehtësisht, për shembull, duke mos punuar në ndërtim gjatë sezonit të riprodhimit.
Por më shumë se 40 organizata të ruajtjes, përfshirë PPNEA dhe AOS, e kanë vënë në dyshim këtë.
“Specie të ndryshme shumohen në kohë të ndryshme, çka do të thoshte që ndërtimi të ndërpritet për disa muaj. A do të ndalojnë fluturimet edhe gjatë sezonit të mbarështimit? Po sezoni i migrimit? Gjithçka duket shumë joreale”, thotë Trajçe.
Në raportin e tij për Shqipërinë 2020, Komisioni Europian tha se aeroporti i propozuar “bie ndesh me ligjet e tjera kombëtare dhe me konventat ndërkombëtare për mbrojtjen e biodiversitetit që Shqipëria ka ratifikuar”.
Katër nga organizatat e ruajtjes, PPNEA, AOS, EcoAlbania dhe EuroNatur në Gjermani tani planifikojnë të shkojnë në gjykatë për projektin.
Burimi: The Guardian. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
