Nga Gazeta “SI”- Kolë Idromeno lindi si sot 165 vjet më parë, me 15 gusht 1860. Ai është një nga figurat më të rëndësishme të historisë së artit shqiptar dhe konsiderohet themeluesi i pikturës realiste në Shqipëri. Idromeno ishte një artist poliedrik: piktor, arkitekt, urbanist, fotograf, skenograf, siparist, muzikant e kompozitor. Lindi në Shkodër nga një familje me origjinë çame nga Parga, e cila ishte vendosur atje pas një periudhe në Korfuz. Në moshë të vogël, u ndikua nga puna e të atit si projektues dhe nga mjedisi kulturor i qytetit. Mësimet e para në art i mori në studion e fotografit të njohur Pjetër Marubi, duke hyrë herët në kontakt me fotografinë, mediumin më të ri të kohës.
Në moshën 15–16 vjeçare (1875) shkoi në Venecia ku studioi një periudhë të shkurtër në Akademinë e Arteve të Bukura dhe në studion e një artisti vendas, duke u njohur me traditën e rilindësve italianë. Pas kthimit në Shkodër (1878), Idromeno filloi të punonte në disa fusha njëherësh: pikturë, fotografi, arkitekturë e urbanistikë.
Në fushën e projektimit, ai dha një kontribut të madh në modernizimin e Shkodrës, duke ndërtuar dhe projektuar ndërtesa të rëndësishme si “Kafja e Madhe”, “Pjaca”, Xhamia e re e Parrucës, shtëpi banimi, rrugë dhe hapësira publike. Stili i tij arkitektonik solli elementë perëndimorë që kontrastonin me ndikimet orientale të shekujve të kaluar, duke i dhënë qytetit një pamje europiane që të huajt e vërenin menjëherë.
Në fushën e fotografisë, ai krijoi një fond të pasur prej mbi 1,300 negativësh në xham, ku dokumentoi jetën e Shkodrës dhe portrete të shumta. Puna e tij fotografike tregonte jo vetëm aftësi teknike, por edhe një sy të mprehtë artistik. Në vitin 1919, Idromeno u bë i pari që solli shfaqjet kinematografike në Shqipëri, duke e zgjeruar ndikimin e tij edhe në këtë art të ri.
Si piktor, Idromeno është autor i veprave të shumta që përfaqësojnë kulmin e realizmit shqiptar. Në vitin 1883, ai realizoi “Motra Tone”, një portret i motrës së tij që konsiderohet “Monaliza” e artit shqiptar dhe e para pikturë madhore realiste e vendit. Gjatë karrierës, ai krijoi edhe vepra të tilla si “Dasma shkodrane” (1924), “Dy rrugët”, “Bardhaj”, “Lugu i kaçakëve”, “Zezaku i Beldijes” (1924–1937), “Autoportreti”, “Portreti i një fshatari” dhe “Plaku i Postribës”, duke trajtuar tema që varionin nga portreti intim, peizazhi, skena të jetës qytetare e rurale, deri te subjektet historike dhe patriotike si “12 luftëtarët e Pargës në lundër”.
Stili i Idromenos ndërthurte realizmin me elementë impresionistë, duke përdorur penelata të lira, harmoni koloristike dhe ndjeshmëri të madhe ndaj dritës e hijes. Portretet e tij dallohen për natyrshmëri, butësi dhe spontanitet, larg pozimeve të sforcuara. Ai dinte të përqendronte dritën në figurë dhe të krijonte kalime delikate nga drita në hije, duke i dhënë portretit jetë dhe karakter.
Idromeno ishte gjithashtu një figurë e angazhuar patriotike. Në vitin 1878 u bashkua me Lidhjen e Prizrenit për të kundërshtuar copëtimin e Shqipërisë dhe dhënien e Çamërisë Greqisë. Kontributi i tij në Rilindjen Kombëtare nuk kufizohej vetëm në art, por shtrihej edhe në mbështetjen e çështjes kombëtare. Vepra e tij artistike u prezantua në ekspozita të rëndësishme brenda dhe jashtë vendit: Budapest (1898), Romë (1925, 1936), Bari (1931), Nju Jork (1939) dhe në ekspozitën e parë kombëtare në Tiranë (1931).
Kolë Idromeno mbetet një nga artistët më kompleks dhe të plotë, në historinë e artit shqiptar, duke kontribuar në pikturë, arkitekturë, urbanistikë, fotografi dhe muzikë. Trashëgimia e tij artistike dhe qytetare është e dukshme edhe sot në Shkodër, ndërsa veprat e tij të famshme si “Motra Tone”, “Dasma shkodrane”, “Dy rrugët”, “Shkrepi i Ulqinit” dhe “Plaku i Postribës” janë “gurë të çmuar” të pikturës shqiptare të traditës. Ai la pas një stil unik që kombinoi realizmin humanist me lirshmërinë impresioniste, duke u bërë një figurë e pavdekshme e kulturës shqiptare.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
