Johannes Gutenberg lindi në shekullin e 14 dhe vdiq me shumë gjasa më 3 shkurt 1468 në Mainz. Ai ishte zejtar dhe shpikës gjerman, i cili krijoi një metodë shtypshkrimi me shkronja të lëvizshme. Mendohet se elementët kryesorë të shpikjes së tij përfshinin një aliazh metali që shkrihej lehtësisht dhe ftohej shpejt për të formuar shkronja të qëndrueshme dhe të ripërdorshme, një bojë me bazë vaji që ishte mjaft e trashë për t’u ngjitur mirë në shkronjat metalike dhe për t’u transferuar me sukses në pergamenë ose letër, si dhe një shtypshkronjë të re, e cila ndoshta ishte përshtatur nga ato të përdorura për prodhimin e verës, vajit ose letrës, për të ushtruar presion të fortë dhe të njëtrajtshëm mbi sipërfaqet e shtypjes.

Asnjë nga këto veçori nuk ekzistonte në teknikat evropiane të përdorura deri atëherë për stampimin e shkronjave në sipërfaqe të ndryshme apo në shtypjen me blloqe druri. Shtypshkronja e Gutenbergut u konsiderua një shpikje që ndryshoi historinë, duke e bërë librin më të qasshëm dhe duke hapur rrugën për një “revolucion informacioni.”
Konflikti i Gutenberg me pasardhësit e Andreas Dritzehn
Kur bashkëpunëtori i Gutenberg, Andreas Dritzehn , vdiq gjatë Krishtlindjeve të vitit 1438, trashëgimtarët e tij, duke u përpjekur të anashkalonin kushtet e kontratës, ngritën një padi kundër Gutenbergut, duke kërkuar të bëheshin partnerë. Ata e humbën çështjen, por gjyqi zbuloi se Gutenberg ishte duke punuar mbi një shpikje të re. Dëshmitarët treguan se një zdrukthtar i quajtur Conrad Saspach i kishte dhënë shuma parash Andreas Dritzehnit për ndërtimin e një shtypshkronje prej druri, dhe Hans Dünne, një argjendar, deklaroi se kishte shitur Gutenbergut, që në vitin 1436, materiale shtypshkrimi me vlerë 100 guldenë. Gutenberg, i cili duket se ishte afër përfundimit të shpikjes së tij, ishte i etur për të mbajtur sekret natyrën e ndërmarrjes së tij.

Pas 12 marsit 1444, nuk ka të dhëna të dokumentuara për aktivitetet e Gutenbergut për disa vite, por është e dyshimtë që ai u kthye menjëherë në Mainz, pasi konflikti midis patricëve dhe esnafëve ishte rindezur në atë qytet. Megjithatë, në tetor 1448, Gutenberg ishte përsëri në Mainz për të marrë një hua tjetër, të cilën e siguroi nga një i afërm.
Deri në vitin 1450, eksperimentet e tij në shtypshkrim duket se kishin arritur një nivel të konsiderueshëm përsosjeje, pasi ai arriti të bindte Johann Fust, një financier të pasur, t’i jepte 800 guldenë, një investim kapital mjaft i madh, me mjetet dhe pajisjet e shtypshkronjës si kolateral. Dy vjet më vonë, Fust investoi edhe 800 guldenë të tjerë për një partneritet në ndërmarrje.
Më vonë, Fust dhe Gutenberg u distancuan nga njëri-tjetri, me sa duket sepse Fust kërkonte një kthim të sigurt dhe të shpejtë të investimit të tij, ndërsa Gutenberg synonte përsosmërinë më shumë se sa shpejtësinë. Fust e paditi Gutenbergun dhe e fitoi çështjen, regjistri i së cilës ruhet pjesërisht në dokumentin e njohur si Helmaspergersches Notariatsinstrument (Instrumenti Noterial i Helmaspergerit), i datës 6 nëntor 1455, i cili ndodhet sot në bibliotekën e Universitetit të Göttingenit.
Gutenberg u urdhërua t’i paguante Fustit shumën e plotë të dy huave me interes të përbërë (që ndoshta arrinte në 2,020 guldenë). Historiografia tradicionale ka sugjeruar se ky vendim e rrënoi Gutenbergun, por studime më të fundit tregojnë se kjo marrëveshje mund ta ketë favorizuar atë, duke i mundësuar të operonte një shtypshkronjë gjatë viteve 1450 dhe ndoshta deri në vitet 1460.
Nuk ka asnjë arsye për të dyshuar se shtypja e disa librave (werck der bucher, e përmendur specifikisht në dokumentet e gjyqit, i referohet Biblës me Dyzet e Dy Rreshta, kryeveprës së Gutenbergut) ishte përfunduar, sipas biografëve të tij kryesorë, më së voni në vitin 1455. Është vlerësuar se shitja e kësaj Bible të vetme do të kishte prodhuar disa herë shumën që Gutenberg i detyrohej Fustit, por nuk ekziston ndonjë shpjegim pse këto asete nuk u përfshinë në pasurinë e Gutenbergut gjatë gjyqit.

Pas fitores në procesin gjyqësor, Fust mori kontrollin mbi shkronjat e përdorura për Biblën dhe kryeveprën e dytë të Gutenbergut, Psalterin, si dhe të paktën disa nga pajisjet e tjera të tij të shtypjes. Ai vazhdoi të shtypte duke përdorur materialet e Gutenbergut, me ndihmën e dhëndrit të tij, Peter Schöffer, i cili kishte qenë punonjësi më i aftë i Gutenbergut dhe një nga dëshmitarët kundër tij në gjyqin e vitit 1455.
Libri i parë i shtypur në Evropë që mbante emrin e shtypshkronjësit është një Psalter madhështor, i përfunduar në Mainz më 14 gusht 1457, i cili përmend Johann Fust dhe Peter Schöfferin. Psalteri është i zbukuruar me qindra iniciale dyngjyrëshe dhe korniza me ornamente të hollësishme, të cilat u shtypën me një teknikë tepër të zgjuar bazuar në bojë të shumëfishtë mbi një pllakë të vetme metalike.
Shumica e ekspertëve bien dakord se do të kishte qenë e pamundur për Fustin dhe Schöfferin që të shpiknin dhe të ekzekutonin vetë pajisjet komplekse teknike të nevojshme për këtë proces brenda periudhës midis 6 nëntorit 1455, kur Gutenberg humbi kontrollin e shtypshkronjës së tij, dhe 14 gushtit 1457, kur u shfaq Psalteri. Ishte gjenialiteti i Gutenbergut ai që qëndronte pas këtyre zbukurimeve.
Në vitet 1960 u sugjerua se Gutenberg mund të kishte luajtur gjithashtu një rol në krijimin e gdhendjes në bakër (copper engraving), duke njohur në këtë teknikë një metodë për prodhimin e matricave të figurave nga të cilat mund të krijoheshin relievë për t’u përdorur bashkë me shkronjat, inicialet dhe zbukurimet kaligrafike. Kjo hipotezë mbetet ende e paprovuar.
Bibla e Gutenbergut
Bibla e Gutenbergut është libri i parë i plotë i njohur në Perëndim dhe një nga veprat e para të shtypura me shkronja të lëvizshme. Ajo mori emrin nga shtypshkruesi i saj, Johannes Gutenberg, i cili e përfundoi rreth vitit 1455.

Ky libër me tre vëllime, me tekst në latinisht, u shtyp me kolona prej 42 rreshtash dhe, në fazat e tij të fundit të prodhimit, mbi të punuan njëkohësisht gjashtë kompozitorë. Ndonjëherë referohet si Bibla Mazarin, pasi kopja e parë e përshkruar nga bibliografët u gjet në bibliotekën e Kardinal Mazarin në Paris.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.