Libra

“Jeta luan me mua”, mes dashurisë dhe dramave të së shkuarës

Shkrimtari izraelit, David Grossman, u takua me lexuesit e tij në librarinë historike të pavarur Nuova Europa “I Granai”, një vend unik për aftësinë e tij për të tërhequr dhe grumbulluar në zona larg qendrës historike, një postë e gjallë kulturore që reziston falë punës së tri grave që ndërfaqen me një komunitet të rrallë të lexuesve të fortë me pasion dhe afërsi. Qindra ishin të pranishëm për t’u firmosur romanin e tij “Jeta luan me mua”, romani i fundit i Grossman.

Historia përqendrohet në dramën e familjes së Verës, e internuar në kampin e riedukimit jugosllav në ishullin Goli Otok në kohën e dëbimeve të Titos kundër ndjekësve të Stalinit pas prishjes së vitit 1948 me diktatorin sovjetik.

Romani i David Grossman

Gruaja po kërkonte burrin e saj Miloš, një oficer serb me të cilin kishte rënë çmendurisht në dashuri, i burgosur padrejtësisht pikërisht me akuzën e një spiuni stalinist. Dhe për të qenë me atë, Vera do të përballet me dilemën më të ngutshme, me të cilën një grua dhe një nënë detyrohen të përballen. Grossman tregon koralitetin e kësaj dhimbje në një roman ku të gjithë ndiejnë nevojën e jashtëzakonshme për të treguar historinë e tyre së bashku dhe të rilindin duke tërhequr narracionin e një fati të pësuar. Me një shkrim të pashpjegueshëm dhe të vrullshëm, autori bën që tragjedia origjinale të rezonojë nga disa këndvështrime, përsëritja e dramës në brezat e lindur nga ajo dashuri, mbi traumën e pashpjegueshme të vajzës Nina, e braktisur në moshën gjashtë vjeç e gjysmë, “kampione e ndarjeve, e prerjeve të pastra”, gjë që e bëri burrin e saj Rafaelin dhe vajzën Ghili të pësojnë një mungesë të vazhdueshme, të cilët pranuan thirrjen e gjyshes Vera për t'u bashkuar me të. Nina kthehet në Izrael nga Arktiku ku festohen 90 vjetët e nënës së saj dhe përfshin të gjithë në projekt për t'u rikthyer në rrënjët e kujtesës në ishullin e deportimit.

Grossman zbulon prapaskenën e librit: “Historia më është servirur rreth 25 vjet më parë nga një grua që jetonte në një kibbutz, (komunitet në Izrael) Eva Nahir Panić, që i përkiste një familjeje kroate borgjeze, e cila kishte njohur një oficer serb”. Ajo e thërret atë sapo hyn në kibbutz dhe aty lind një miqësi e gjatë. “Ajo ishte 77 vjeç, jeta e saj ishte gërshetuar me çështjen time personale dhe ajo, duke qenë inteligjente, e zgjodhi hap pas hapi, duke kuptuar se unë jam një shkrimtar dhe tregimet kanë fuqi të parezistueshme ndaj meje. Ju më tregoni një histori dhe unë vij pas saj i magjepsur si një fëmijë që shkon pas një fluture”. Eva tregon për dashurinë me shikim të parë me një oficer serb, dhe “pas atij takimi bota pushoi së ekzistuari për të dy dhe të dy ishin mbështjellur në një flluskë nga një ndjenjë e përkatësisë së ndërsjellë”. Sidoqoftë, flluska prishet dhe ballafaqohet me egërsitë e urrejtjes dhe ndarjes politike.

I pyetur nëse vërtet Grossman vërtet mund t'i rregullojë ato plagë gjatë udhëtimit të kujtesës, i cili në libër është gjithashtu një udhëtim gjeografik dhe fizik , ai thotë: “E kaluara është e fosilizuar dhe na pengon të shtjellojmë narracionin. Ne jemi të burgosur të historisë sonë. Unë u përpoqa të shkëpusja personazhet nga realiteti i Izraelit për t’i vendosur ato në vendin ku u zhvillua drama e tyre në të kaluarën. Kuptohet që nëse e ndryshoni pak pikëpamjen tuaj për historinë tuaj kur shikoni traumën tuaj, diçka çlirohet brenda jush, nuk jeni më një viktimë pasive e historisë suaj. Vera nuk harron, Nina nuk harron, Ghili nuk harron, por nëse ti ndryshon këndvështrimin, kjo nuk mund të vazhdojë t'ju shtypë dhe t'ju përplasë për pjesën tjetër të jetës tuaj. Nëse plagët hapen, atëherë krijohet një qarkullim që i ngjan rifillimit të frymëmarrjes në ajër të hapur”.

Ne thamë sesi zhvillohet ky qarkullim, duke filluar nga një nevojë korale dhe totale për të treguar tregimin, përmes një rezonance të përbashkët që lejon që pikëpamjet e personazheve të ndërthuren. Sepse “Jeta luan me mua” është një roman i shkëlqyeshëm familjar, ku ndien se si ndjenja e ngrohtësisë së kibbutz, e komunitetit, përpiqet të fitojë mbi shkretimin e gulagut. “Sigurisht që tema e familjes dhe kohezioni në libër është thelbësore. Një temë që gjithmonë më ka magjepsur sepse familja është teatri i dramës më të madhe të njerëzimit. Një dramë gjithëpërfshirëse e tensionit të lartë. Në libër të gjithë duhet të flasin, për të shprehur dhimbjen e tyre. Dhe të gjithë sipas mendimit tim kanë mundësinë të tregojnë tregimin tonë në një mënyrë që na shpëton. Ndonjëherë ne nuk ndjehemi të kuptuar nga prindërit tanë, nga motrat dhe vëllezërit. Jemi të mbyllur në këndvështrimin tonë të përqendruar në vetveten, historitë tona janë të kodifikuara, ato bëhen të përsëritura, të fosilizuara, e gjithë kjo na pengon të ecim përpara në shtjellimin e përvojës sonë, historia jonë personale ndalet.

Por, për sa kohë që tregojmë historinë tonë në një mënyrë tjetër, që është ajo që mëson një shkrimtar, ne mund të rizbulonim këndvështrimin e të tjerëve, mund të zbulonim që edhe nëna dhe babai ynë kanë një drejtësi në psikologjinë e tyre, në këndvështrimin e tyre. Duke e hapur veten në këto këndvështrime, trauma nuk shtyp më jetën tonë, ne mund të marrim frymë me të dy mushkëritë, ne nuk jemi më të burgosur të historisë sonë, ne jemi në gjendje ta rizbulojmë atë në një mënyrë të re, jetësore”.

Grossman ia del me sukses këtij operacioni të narracionit personal dhe familjar të njerëzve përmes zhvendosjes gjeografike duke “ekstrapoluar” personazhet nga konteksti i Izraelit në atë ku u krijua bashkimi i ankthit. Rafael, burri i Ninës, i animuar nga një pasion i madh për kinemanë, vendos të filmojë Vera ndërsa i tregon jetën e saj dhe gruaja i propozon të shkojë dhe të xhirojë në Goli Otok, ku të gjithë e ndjekin atë në një kreshtë të rezonancave të tmerrshme dhe të hapësirave. Krijohet gjithashtu një simetri e përmbysur midis nënës që i jep kujtimet e saj në kamerën video ku do të mbahen përgjithmonë dhe Nina e cila menjëherë i zbulon Rafaelit kërcënimin e një kalbjeje të atyre kujtimeve të njëjta që e kanë kapluar për një jetë për shkak të fillimit të Alzheimerit. Dhe pëshpërit: “Më lër të vdes”. Megjithatë, gjatë udhëtimit ka vend për një katarsis, për një takim, për atë që Grossman përcakton për ne “osmozë e hirit”.

Dhe kështu, ndërsa tregohet për historinë e një familje, gjithashtu gjurmohet tragjedia edhe më e gjerë dhe korale e totalitarizmit të shekullit XX. Megjithëse Grossman kujton të gjitha degjenerimet e sistemit politik të shekullit të kaluar madje duke shtuar kapitalizmin tek nazizmi dhe komunizmi. Dhe duke pretenduar mbijetesën e utopisë së kibbutz në këtë udhëtim nga Izraeli në ish-Jugosllavi, nga kibbutz në gulag ku, në mënyrë paradoksale, duket se në fund të fundit është nxehtësia e kibbutz dhe jo ngrica e Gulag që mbështjell të gjithë, me një nevojë të madhe për nxehtësinë e komunitetit dhe familjes që përpiqen të kapërcejnë tmerret e së kaluarës.

/Il Messaggero.it/


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë