.png)
Gazeta Si – Që kur Rusia pushtoi Ukrainën në vitin 2022, dhjetëra mijëra qytetarë rusë janë larguar nga vendi i tyre për të shkuar në Serbi.
Shumë prej tyre u larguan për të shprehur mospajtimin kundër presidentit rus Vladimir Putin dhe sapo në Serbi filluan të demonstrojnë kundër regjimit.
Megjithatë, në disa raste, atyre iu desh të përballeshin me rezistencë nga autoritetet serbe, të cilat historikisht janë afër Rusisë dhe që e ndërlikuan aktivizmin anti-rus.
Alexei, një burrë rreth të dyzetave me origjinë nga Moska, mbërriti në Serbi në pranverën e vitit 2022. Me të ishin gruaja dhe djali i tij: asnjë prej tyre nuk kishte punë dhe nuk ishin të sigurt se si të siguronin veten.
“Doja të hapja një biznes, por u desh pak kohë për të kuptuar se çfarë pëlqenin serbët dhe çfarë u pëlqente edhe shumë rusëve të tjerë këtu”, tha ai.
Sot Alexei menaxhon një bar ku mund të shihen aktivitete sportive dhe të vendosen baste në Novi Sad, një qytet gjashtëdhjetë kilometra larg kryeqytetit Beograd. Biznesi po i shkon mirë: “Serbëve u pëlqen shumë të vënë baste”.
Alexei vendosi të largohej nga Rusia menjëherë pasi filloi pushtimi i Ukrainës. “Nuk doja më të jetoja në një vend vrasës”, thotë. Ai shiti apartamentin e tij në Moskë, vuri mënjanë disa para për mbijetesë dhe më pas u largua.
Për Alexein ishte një zgjedhje përfundimtare: ai nuk ka ndërmend të kthehet në Rusi dhe në të ardhmen do të donte të hapte një restorant tjetër, këtë herë në Beograd.
“Do të doja të hapja një vend ku mund të luaj bilardo ruse [një variant i bilardos i njohur si “piramida”, që luhet me topa pothuajse të të njëjtës madhësi si vrimat]: në Serbi nuk ka ende një vend ku mund ta bësh”, tha ai, “edhe pse tani ka shumë rusë këtu”.
Numri i saktë i rusëve që janë shpërngulur në Serbi nuk dihet. Sipas të dhënave të publikuara në një raport të fundit të “Belgrade Centre for Security Policy” dhe bazuar në shifrat e ofruara nga qeveria serbe, pothuajse 30 mijë qytetarë rusë kanë marrë leje-qëndrimin në vend vitin e kaluar.
Megjithatë, është e besueshme që numri të jetë më i lartë, pasi qytetarët rusë mund të kalojnë një periudhë prej 30 ditësh në Serbi pa vizë: shumë mbeten në vend pa kërkuar leje qëndrimi, thjesht duke u larguar dhe më pas duke u kthyer, ose duke kaluar një periudhë në vende të tjera të rajonit ku mund të hyjnë pa vizë (si Bosnjë-Hercegovina dhe Mali i Zi).
Për shumë rusë, Serbia është një vend i përshtatshëm për të emigruar. Kostoja e jetesës është e ulët, shpjegoi Julia, e cila mbërriti këtu nga Moska disa muaj pas luftës dhe ka një djalë adoleshent që flet shumë mirë serbisht: “kultura dhe mënyra e jetesës janë shumë të ngjashme, nuk do të kisha mundur kurrë të shkoja në një vend si Kazakistani apo Gjeorgjia”, vende që kanë mirëpritur komunitetet e tjera të rusëve që nga viti 2022.
Rusët që lanë vendin e tyre për të shkuar në Serbi – ashtu si ata që shkuan në vende të tjera si Turqia, Gjeorgjia apo Armenia – janë kryesisht njerëz të rinj, të arsimuar që vijnë nga qytetet e mëdha.
Shumë prej tyre, veçanërisht burrat, ikën për të shmangur mundësinë e rekrutimit në ushtri në një kohë kur Rusia po fillonte mobilizimin e pjesshëm të rezervistëve.
Ka nga ata që punojnë në distancë në sektorin e shërbimeve digjitale dhe nga ata për kompanitë që janë larguar nga Rusia për shkak të sanksioneve ndërkombëtare.
Megjithatë, ka edhe shumë njerëz që kanë mbërritur në Serbi pa punë dhe që më pas kanë tentuar të hapin një biznes.
Në Serbi është relativisht e thjeshtë për ta bërë këtë dhe është një mënyrë mjaft e sigurt për të marrë një vizë.
Sipas të dhënave të ofruara nga Serbia, aktualisht në vend janë të regjistruara më shumë se 11 mijë kompani ruse.
Është një prani që po ndryshon imazhin dhe jetën e dy qyteteve kryesore serbe: në Beograd dhe Novi Sad është shumë e zakonshme të hasësh dyqane, kafene apo restorante të drejtuara nga rusët dhe të frekuentuara kryesisht nga rusët.
Shumë prej tyre luftojnë të integrohen dhe të mbeten në një komunitet të ndarë nga popullata serbe. Disa gazeta në rajon kanë folur se si, në fakt, mërgimtarët rusë po krijojnë një “Rusi të vogël” në Serbi.
Edhe pse jo të gjithë rusët në Serbi janë të interesuar për politikën, shumë prej tyre sapo mbërritën në vend filluan të shprehin fare hapur mospajtimin e tyre ndaj Putinit dhe deri vonë protestat kundër qeverisë ruse ishin gjithashtu mjaft të zakonshme.
Ata që i organizuan ato, deri vonë, ishin ndër të tjerë Peter Nikitin, i cili ka shtetësi të dyfishtë ruse dhe holandeze dhe që në të kaluarën ka qenë president i Shoqatës Demokratike Ruse, një shoqatë e aktivistëve rusë anti-Putin afër Ukrainës.
Nikitin mbërriti në Serbi para vitit 2022. Ai thotë se nënshtetësia holandeze e bëri të ndihej më i sigurt në shprehjen e mospajtimit të tij ndaj Putinit.
Për rusët që ndodhen në Beograd, rreziku më i madh është në fakt humbja e të drejtës për leje qëndrimi dhe dëbimi, ndoshta duhet të kthehen në Rusi. “Në skenarin më të keq, do të isha deportuar në Holandë”, – tha Nikitin.
Pas shkurtit të vitit 2022, Nikitin organizoi disa protesta: kundër ndalimit të disidentit Alexei Navalny, i cili vdiq vitin e kaluar; kundër rekrutimit në Rusi; dhe në mbështetje të rezistencës ukrainase.
Disa prej tyre ishin të shumta dhe morën pjesë mijëra rusë. Nikitin gjithashtu koordinoi veprimet mbështetëse për banorët e Ukrainës, për shembull duke blerë gjeneratorë të energjisë elektrike.
Qeveria serbe në përgjithësi pranoi praninë e mijëra rusëve pa probleme të mëdha, edhe për shkak të marrëdhënieve miqësore që lidhin dy vendet.
Serbia është një vend historikisht shumë afër Rusisë, siç dëshmohet nga disa episode të historisë së re: për shembull, Rusia nuk e ka njohur kurrë pavarësinë e Kosovës, të cilën qeveria serbe e ka kundërshtuar gjithmonë dhe qeveria serbe nuk ka vendosur sanksione kundër Rusisë pas fillimit të luftës në Ukrainë.
Mediat që përhapin propagandën ruse, si “Rusia Today” dhe “Sputnik”, janë aktive dhe të ndjekura gjerësisht në Serbi.
Edhe presidenti aktual serb, Aleksandar Vuçiç, ka marrëdhënie të mira me Vladimir Putinin dhe aeroporti i Beogradit është i lidhur me fluturime direkte në Moskë, Shën Petersburg dhe sezonalisht edhe në Kazan dhe Soçi.
Simpatia serbe ndaj Rusisë ndahet edhe nga një pjesë e konsiderueshme e popullsisë, e cila ndonjëherë krijon situata disi të çuditshme për shumë rusë me ide liberale, të cilët e gjejnë veten të mërguar në një vend ku Putini nuk shihet me disfavor.
Megjithatë, për disa kohë jeta e “të internuarve” rusë në Serbi është bërë e ndërlikuar. Qeveria serbe filloi të adoptonte politika armiqësore ndaj rusëve që ishin më të ekspozuar gjatë protestave dhe Nikitin dhe disidentët e tjerë ishin subjekt i fushatave shpifëse nga disa gazetat serbe.
Qeveria e Beogradit gjithashtu ka filluar të mos rinovojë lejet e qëndrimit duke përmendur arsye që lidhen me “sigurinë kombëtare” dhe duke kërcënuar të mërguarit rusë me dëbim.
Në vitin 2023, Nikitin u bllokua edhe në aeroportin e Serbisë pas një udhëtimi jashtë vendit. Autoritetet serbe nuk donin ta lejonin atë të hynte në vend në bazë të informacionit konfidencial që dyshohet se ishte siguruar nga BIA (Agjencia Kombëtare e Inteligjencës dhe Sigurisë serbe). Pas 48 orësh në aeroport, Nikitin u lirua.
Edhe pse Shoqëria Demokratike Ruse nuk ekziston më si shoqatë, protestat kundër qeverisë ruse vazhdojnë, megjithëse me më pak frekuencë se në të kaluarën.
“Natyrisht që shumë prej nesh janë të frikësuar dhe përpiqemi të ruajmë një ekuilibër të caktuar”, tha Evgeniia, një grua që ishte pjesë e Shoqërisë Demokratike Ruse dhe që vazhdon të marrë pjesë në veprimet e mospajtimit kundër Putinit.
Në përgjithësi, shtoi Evgeniia, “protestojmë pikërisht kur nuk mund ta ndihmojmë, veçanërisht me rastin e përvjetorëve të rëndësishëm, si ai i vdekjes së Navalny-t apo fillimi i luftës në Ukrainë. Këto janë raste në të cilat ne domosdoshmërisht duhet të bëjmë diçka”.
Mërgimtarët rusë që jetojnë në Serbi dhe protestojnë ndaj Putinit bashkëpunojnë me organizata të tjera aktive në disa vende evropiane, megjithëse udhëtimi dhe marrja e një vize mund të jetë e vështirë.
Ata takohen rregullisht për t’u dërguar letra dhe kartolina të burgosurve politikë në burgjet ruse, ose për të organizuar aktivitete së bashku me organizata të tjera serbe kundër luftës, më e famshmja prej të cilave është ndoshta ajo e “Žene u crnom“ (gratë me të zeza), një shoqatë e aktivisteve feministe dhe anti-ushtarake, aktive që nga vitet 1990.
Në zgjedhjet e fundit presidenciale në Rusi, të cilat u mbajtën në vitin 2024, rrjeti i aktivistëve në Serbi i ndihmoi politikanët kundër Putinit të merrnin nënshkrimet e nevojshme për të kandiduar.
Shumë u organizuan gjithashtu për të shkuar për të votuar dhe për të demonstruar publikisht kundërshtimin e tyre ndaj Putinit: mijëra njerëz vendosën të shkonin dhe të votonin në mesditë, siç ishte kërkuar nga opozita ruse. Sipas rezultateve zyrtare, 90 për qind e njerëzve në Beograd votuan kundër Putinit.
Situata e shumë të mërguarve rusë që kundërshtojnë Putinin nuk është e thjeshtë, tha Nikitin: “Shumë prej tyre kanë pak para, nuk kanë një vend tjetër për të shkuar, nuk kanë një plan B dhe janë të frikësuar”.
Shumë po braktisin edhe aktivitetin politik. Vetë Nikitin nuk luan më një rol aktiv në organizimin e veprimeve të të angazhimit të tij.
Anna, një ruse me origjinë nga Moska, e cila jeton në Beograd që nga viti 2022, thotë se për të pjesëmarrja në demonstrata është një detyrim moral: “Është marrëzi të emigrosh, sepse vendi yt fillon një luftë kaq të tmerrshme dhe pastaj vazhdon të jetojë sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Do të ishte e padrejtë, e pamoralshme. Megjithatë, ne në Serbi mund të bëjmë që mosdakordësia jonë të dëgjohet më lirshëm: në Rusi njerëzit arrestohen kur kanë guximin të shprehin idetë e tyre”.
Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
