.png)
Gazeta Si - Në Portin e Shëngjinit, uji është i qetë si kalata. Disa peshkatarë marrin peshkun nga rrjetat e tyre në skelë, ndërsa gratë largohen me një qese plastike me peshk të freskët.
Marrëveshja mes qeverisë shqiptare dhe asaj italiane që duhet ta shndërrojë portin këtë verë në një terren testimi për politikën e migracionit të BE-së, nuk është ende e dukshme nën diellin e dimrit.
Sipas kësaj marrëveshjeje të jashtëzakonshme, në veri të Shqipërisë duhet të ndërtohet një qendër pritjeje për personat e shpëtuar nga roja bregdetare italiane në Mesdhe.
LEXO EDHE:
- Catherine Woollard: Problemet e marrëveshjes Rama-Meloni me ligjet e BE-së
- Marrëveshja Rama-Meloni pezull, Strasburgu i thotë 'jo' procedurës së përshpejtuar për emigrantët
Roja bregdetare nuk do t'i zbarkojë si zakonisht në Itali, por do t'i regjistrojë në Portin e Shëngjinit, jashtë kufijve të BE-së.
Pas regjistrimit, ata duhet të presin rezultatin e kërkesës së tyre për azil – që është nën juridiksionin italian – në Shqipëri.
Po, sigurisht që njerëzit në port dëgjuan për marrëveshjen e migracionit që kryeministri shqiptar dhe homologia e tij italiane shpallën me krenari nëntorin e kaluar. Por, të tjera shqetësime kanë peshkatarët Iris Hasani (42 vjeç) dhe Kujtim Daja (53).
Vrimat e shumta në rrjetat e tyre dhe kthimet e pakta nga udhëtimi i tyre i mëngjesit, vendosen në një kuti polisteroli ku grumbullojnë peshkun.
“Kjo do të shitet 15 euro”, vlerëson me zymtësi Daja. Karburanti për udhëtimin me varkë ka kushtuar tashmë 20 €, psherëtin ai. Në veri të Shqipërisë, migrimi është gjithmonë në agjendë, por në drejtim të kundërt.
Në tridhjetë vitet pas rënies së komunizmit në 1990, Kombet e Bashkuara vlerësojnë se të paktën 1.2 milionë shqiptarë u larguan nga vendi i tyre në kërkim të një jete më të mirë.
Në letër, 2.8 milionë njerëz jetojnë ende në Shqipëri. Ky numër është ndoshta më i ulët në realitet, vetëm sepse largimet e paligjshme nuk regjistrohen në administratën e popullsisë.
Askush nuk duhet t'i shpjegojë gjithashtu peshkatarit Daja, një burrë gjigant me një kapuç gjysmë të vendosur mbi kokën e tij, se çfarë do të thotë të largohesh nga vendlindja.
Në fillim të vitit 1997, kur Shqipëria ishte në prag të luftës civile pas mashtrimeve të skemave piramidale, ai kaloi ilegalisht Detin Adriatik për në Bari të Italisë me anije.
“Edhe ata u përpoqën të na mbyllnin në një kamp të tillë”, - thotë ai me hidhërim. Pas dy muajsh, Kujtimi vendosi të kthehej në Shqipëri, sepse e kishte marrë malli.
Ai është i shqetësuar për pasojat e marrëveshjes së re me Italinë, por është gjithashtu i butë për shkak të përvojës së tij. “Emigrantët janë njerëz si ne”.
EKSPERIENCË ME AFGANËT
Megjithatë, sigurisht që ka skepticizëm në anën lindore përtej detit Adriatik, sepse pse këta njerëz janë sjellë këtu kundër dëshirës së tyre? Kush janë “afrikanët”, siç quhen këtu emigrantët dhe pse Italia këmbëngul që të mos i ketë?
Pronari i një mini-marketi, Dori Koca (35 vjeç), shprehet me kujdes pas banakut të dyqanit të tij 24/7, gjysmë kilometër larg portit.
“Kam dëgjuar shumë gjëra të këqija. Nga ana tjetër, nuk dua të kem paragjykime, siç kanë shpesh njerëzit për shqiptarët”.
Për më tepër, dyqani i Kocës dhe babai i tij është mishërimi i përvojës së fundit – të suksesshme – të Shëngjinit me strehimoren e përkohshme, e cila filloi në vitin 2021 dhe është ende në vazhdim.
Në hotelin ngjitur “Rafaelo”, SHBA ka strehuar afganë të evakuuar që kanë punuar për ushtrinë amerikane që kur talebanët morën pushtetin.
Zakonisht ata qëndrojnë disa muaj në hotelin shqiptar, në pritje të vizës, kontrollit mjekësor dhe kontrollit të sigurisë.
Më pas nisen për një jetë të re në SHBA. Më shumë se dy vjet e gjysmë pas rënies së Kabulit, mijëra afganë kanë kaluar tashmë dhe 800 të tjerë ende qëndrojnë atje.
Koca dhe babai i tij u miqësuan me disa prej tyre dhe disa afganë “punonin” si ndihmës në dyqan. Gjatë netëve të ftohta, stoli pas kasës shërben si shtrat për Kocën ose babain e tij, të cilët punojnë me ndërrime 24-orëshe, por gjatë ditës shpesh pranë tyre ulet si asistent afgani Sadiqullah Sahil (32 vjeç).
Kur fëmijët afganë vijnë nga hoteli për të pyetur për çmimin e një gjel sheqeri, ai u përgjigjet atyre në gjuhën e tyre.
Për Sahilin, i cili ishte “zëvendës menaxher operacioni” në Kandahar për një kompani amerikane të teknologjisë që ofronte shërbime për ushtrinë, mini-marketi është një shpërqendrim i këndshëm.
Brenda disa javësh, ai shpreson të jetojë në Hjuston, Teksas, me gruan dhe gjashtë fëmijët e tij. Por tani për tani ai është i kënaqur në Shqipëri, në stolin pas sportelit pranë Kocës. Ai nuk ka dëgjuar asgjë për ardhjen e refugjatëve dhe emigrantëve të rinj nga deti.
Shqipëria duhet të sigurojë strehim për maksimum tre mijë persona në të njëjtën kohë për pesë vjet nga vera e ardhshme, parashikon marrëveshja. Ata aplikojnë për azil në Itali dhe janë nën juridiksionin italian, përfshirë qendrën shqiptare.
Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë miratoi planin në janar dhe parlamenti dha dritën jeshile në fund të shkurtit.
Kryeministrja italiane Giorgia Meloni flet vazhdimisht për 36,000 vende pritjeje në vit në Shqipëri, sepse supozon se refugjatët dhe emigrantët e pranuar do të kalojnë një “procedurë të përshpejtuar azili” prej një muaji.
Pas aplikimit, ata ose duhet të deportohen në vendin e tyre të origjinës brenda 28 ditëve ose të dërgohen në Itali si mbajtës të statusit.
ASNJË SHENJË PËR STREHIM
“Po, gjërat shkuan mirë për afganët”, - pranon Koca. Por ata ishin ndryshe, shpjegon ai. Sigurisht grupet e para të të evakuuarve ishin elita absolute e vendit, përfshirë ministrat.
Ata flisnin perfekt anglisht, kishin para për të shpenzuar në ekonominë shqiptare dhe e dinin paraprakisht se qëndrimi i tyre ishte i përkohshëm.
Kështu mendon edhe Fatjon Vathaj, 36 vjeç, një student i gjeografisë, i cili është pjesë e një grupi të vogël veprimi që ka kundërshtuar ashpër marrëveshjen e migracionit muajt e fundit.
Ai vetë jetoi në Greqi për 13 vjet pa letra, thotë Vathaj. Pra nuk është kundër migrimit, thekson ai, por është kundër marrëveshjes. Studenti drejton rrugën mbi ish pistën ajrore ushtarake në të cilën do të vendoset kampi i ndihmës.
Pllakat e betonit ndodhen mes fushave të heshtura, pak jashtë fshatit Gjadër, rreth njëzet minuta larg me makinë nga Porti i Shëngjinit.
Nuk ka ende asnjë gjurmë nga qendra e pritjes. Paratë italiane, me të cilat kompania do të financohet nga fillimi në fund, duket se ende nuk kanë mbërritur në Gjadër. Kryeministri Edi Rama deklaroi se nuk donte të fitonte asgjë nga marrëveshja.
Shqipëria mund të shpresojë për mbështetje shtesë italiane për të dalë nga dhoma e pritjes për anëtarësimin në BE pas dhjetë vjetësh, por ky shpërblim nuk është aspak i sigurt. Lista e kundërshtimeve të Vathajt për marrëveshjen e emigracionit është e gjatë.
Së pari, ka pasur mungesë transparence gjatë krijimit, ankohet aktivisti. Marrëveshja u bë papritur në fillim të nëntorit, pa përfshirjen e parlamentit.
Shumë konfuzion ka edhe tek vendasit për shifrat, thotë Vathaj. Mediat shqiptare supozojnë gjithmonë 3.000 persona për t'u akomoduar, shumë më pak se shifra vjetore prej 36,000 që kryeministrja Meloni pëlqen të mburret.
Është e dyshimtë se sa realiste është koha e përpunimit të saj prej një muaji në qendrën shqiptare, duke qenë se një procedurë azili në Itali zakonisht zgjat të paktën me muaj, nëse jo me vite.
Italia gjithashtu po deporton tani vetëm një pjesë të vogël të azilkërkuesve që nuk përfitojnë status: 3.154 persona në vitin 2022, krahasuar me më shumë se 95.000 emigrantë të paligjshëm që kanë ardhur nga deti në të njëjtin vit.
Mesatarisht, rreth gjysma e tyre marrin statusin e azilit. Shumica dërrmuese e të refuzuarve mbeten në Evropë pa dokumente. Mundësia që dega shqiptare e Italisë të mbushet shpejt duket e konsiderueshme.
Dhe çfarë ndodh me njerëzit që kanë shteruar të gjitha mjetet juridike dhe nuk mund të dëbohen?
Vathaj është i shqetësuar. “Nuk bëhet fjalë që ne të mos jemi mikpritës. Por këta njerëz as që duan të shkojnë në Shqipëri”. Edhe banorët vendas në Gjadër shprehin shqetësime, por asnjëherë më shumë se një pëshpëritje.
ËNDRRA ITALIANE
Një bari 30-vjeçar, i cili dëshiron të mbetet anonim, pi një cigare në livadhin ngjitur, ndërsa kopeja e tij kullot.
Ai tregon stallën e tij në anën tjetër të pistës. "Si duhet t'i çoj delet e mia atje nëse tre mijë njerëz jetojnë këtu?" Megjithatë ai nuk mendon të ngrejë zërin. “Kushëriri im është kryetar bashkie, nuk dua asnjë problem”.
Dorëheqja e shumë bashkatdhetarëve frustron Vathajn. Ai ngriti një peticion me kolegët aktivistë, por realiteti i mbërtheu ata, përmes miratimit të shpejtë nga Gjykata Kushtetuese dhe Parlamenti shqiptar.
“Dhe shqiptarët nuk besojnë se kanë zë, - thotë ai. - Nëse qeveria dëshiron diçka, ajo ndodh". Nuk ishte rastësi që Italia i kërkoi Shqipërisë, nga të gjitha vendet, një nder. Vendet, të ndara në jug vetëm nga një rrip deti, kanë një lidhje që shkon shumë larg.
Në kryeqytetin Tiranë, rreshtat tipike italiane të pishave rrethojnë bulevardin qendror, të cilin fashistët e Musolinit e ndërtuan gjatë pushtimit të Shqipërisë (1939-'43).
Në kohët më të fundit, Italia u bë një fqinj shumë popullor. Gjatë eksodit në vitet 1990, ajo ishte larg nga destinacioni më popullor, zakonisht nëpërmjet një kalimi të paligjshëm me gomone, siç tentoi peshkatari Kujtim Daja.
NË BORXH
Më me fat ka qenë Redi Panariti (46 vjeç). Ai mundi të nisej për në Bolonja në vitin 1997 me vizë pune dhe jetoi përtej detit për vite me radhë, thotë pronari i Radio Bar në Tiranë.
Muret e dyqanit të tij të stiluar me kujdes përmbajnë kryesisht postera filmash nga epoka komuniste, por edhe një poster të “Amarcord” të regjisorit Federico Fellini.
Në rininë e tij, familja e Panaritit, si shumë shqiptarë të komunizmit, shikonin fshehurazi TV italian, antenat e të cilit mezi kapnin sinjalin.
“Jam rritur me ëndrrën italiane”, thotë sipërmarrësi, i cili u kthye në vendlindjen e tij pas vitesh në Itali, por ende ëndërron një largim të ri.
Ai është kundërshtar i marrëveshjes së migracionit (“ajo nuk ka të bëjë fare me të drejtat e njeriut”), por megjithatë është i ndjeshëm ndaj një prej argumenteve të paraqitura nga kryeministri Edi Rama në mbrojtje të saj.
“Ne nuk do ta bënim këtë për asnjë vend tjetër të BE-së”, tha Rama kur prezantoi marrëveshjen. “Por ne i jemi përgjithmonë borxhli Italisë që pranoi kaq shumë prej nesh kur ishim në arrati”.
Po, thotë pronari i kafenesë Panariti, sigurisht që i kemi shumë borxh Italisë. "Ata hapën dyert kur ne ishim në mjerim".
Megjithatë jo të gjithë shqiptarët mendojnë kështu. Sepse italianët nuk ishin aq mikpritës, thotë aktivisti Fatjon Vathaj me hidhërim në zë.
Ai kujton për anijen plot me refugjatë shqiptarë që u mbyt në vitin 1997 pas një përplasjeje me një anije të rojës bregdetare italiane që donte t'i ndalonte. 81 shqiptarë humbën jetën, 34 të tjerë i mbijetuan tragjedisë.
Nuk u gjet asgjë nga të paktën 24 persona në bord. “Si duhet të jetë që të afërmit e tyre të dëgjojnë kryeministrin e tyre të thotë se ne i kemi borxh Italisë?” thotë Vathaj me mosbesim.
Arsyetimi i Ramës ka pak mbështetje edhe në skelën e Shëngjinit, ku peshkatari Kujtim Daja zgjedh një karavidhe të vogël mes rrjetës së tij të grisur.
A janë shqiptarët borxhli ndaj Italisë? Peshkatari rrudh vetullat thellë. “Ne ndihmojmë njerëzit që kanë nevojë për ne, siç ishin shqiptarët e Kosovës gjatë luftës”.
Pastaj, pas një heshtjeje të shkurtër, shton: “Nëse italianët duan të vijnë vetë, janë të mirëpritur. Por ne nuk duhet t'i zgjidhim problemet e tyre”.
Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
