E para herë në 15 vjet/ Hyjnë në grevë skenaristët e Hollivudit

Nga Gazeta Si - Shoqata e Shkrimtarëve të Amerikës (WGA), shoqata që përfaqëson skenaristët që punojnë në Hollivud, njoftoi të hënën në mbrëmje se kjo kategori do të hyjë në grevë këtë të martë, 2 maj. Marrëveshja kolektive skadoi pas tri vitesh dhe prej javësh negociatat me përfaqësuesit e producentëve të filmit dhe televizionit kanë ngecur. Efektet e grevës do të jenë të dukshme menjëherë në emisionet televizive amerikane në mbrëmje, të cilat rrezikojnë të pezullohen, ndërsa efektet në serialet dhe filmat televizivë të shpërndarë në të gjithë botën do të shihen vetëm më vonë, në rast se greva zgjatet.

Nëpërmjet WGA, skenaristët kërkojnë mbi të gjitha një njohje më të madhe ekonomike, pasi evolucioni i tregut të prodhimit televiziv dhe filmit në vitet e fundit (për shkak të suksesit të platformave të transmetimit) ka transformuar thellësisht sektorin: mënyra se si punojnë skenaristët, si vlerësohet suksesi i produkteve dhe si rrjedhim si llogariten të ardhurat nga e drejta e autorit. Për shumicën e skenaristëve të Hollivudit, puna është jo vetëm shumë e pasigurt, por edhe e paguar keq, aq sa është e vështirë të jetosh në qytete si Los Anxhelos dhe New York, ku ndodhen produksionet dhe ku kostot për qiranë dhe jetën në përgjithësi janë shumë të larta.

Aleanca e Prodhuesve të Filmit dhe Televizionit (AMPTP), d.m.th shoqata që përfaqëson producentët dhe shpërndarësit më të rëndësishëm të filmave dhe televizioneve, duke përfshirë Warner Bros., Disney, Universal dhe Sony Columbia, por edhe platformat kryesore të transmetimit si Prime Video dhe Netflix tha se ata ishin të hapur për negociata mbi marrëveshjen kolektive dhe kujtoi se ata kishin propozuar një rritje të konsiderueshme. Megjithatë, ata argumentojnë se kërkesat e skenaristëve për pjesëmarrje më të madhe në suksesin e prodhimeve të tyre janë të papajtueshme me themelet e ekonomisë së re të argëtimit, në të cilën vendosja e suksesit të një përmbajtjeje është shumë e ndërlikuar.

Greva e skenaristëve do të jetë e shtata në historinë e kësaj kategorie dhe e para në pesëmbëdhjetë vitet e fundit. E fundit filloi në vitin 2007, zgjati mbi njëqind ditë dhe shkaktoi një ndërprerje të zgjatur të produksioneve, me efekte në kinema dhe televizion: vlerësohet se i kushtoi ekonomisë së Los Anxhelosit 2.1 miliardë dollarë. Gjithashtu në këtë rast, si në të kaluarën, skenaristët treguan se ishin një kategori shumë e bashkuar: greva u votua në mes të prillit nga 98 për qind e më shumë se 9000 skenaristëve të përfaqësuar nga WGA.

Gjatë pesë viteve të fundit, zhvendosja e një pjese të madhe të industrisë në platformat e transmetimit (duke vepruar si shpërndarës, por shpesh edhe si prodhues) ka ndryshuar ritmin dhe kushtet në të cilat janë shkruar skenarët. Dhe kompanitë tradicionale të prodhimit dhe shpërndarjes janë përshtatur gjithashtu me mënyrën se si prodhohen platformat. Nëse një serial në televizionin tradicional në të kaluarën përfshinte 20-22 episode në sezon, serialet në platforma janë zakonisht 8-10 episode: rrogat janë ulur, por kufizimi i ekskluzivitetit që i pengon skenaristët të pranojnë punë të tjera ndërkohë mbetet. Përveç kësaj, platformat shpesh kërkojnë të shkruajnë të gjithë serialin (dhe jo vetëm episodin pilot) përpara miratimit përfundimtar, duke paguar shumë më pak për punën e skenaristëve.

Një pjesë e rëndësishme e shpërblimit bazohej më pas në “mbetjet”, të cilat do të ishin pak a shumë “shpërblimet që rrjedhin nga e drejta e autorit për shfrytëzimet e mëvonshme ndaj të parës” (pra kur një serial transmetohet sërish ose një film jepet me qira ose i programuar nga një televizion). Këto llogariten ende në bazë të rishfaqjeve, d.m.th. sa herë që ka një blerje të re, skenaristët kanë të drejtë për disa të ardhura. Sot, kur shumica e produksioneve janë krijuar për t’u shpërndarë në platformat e transmetimit, megjithatë, sistemi i llogaritjes i bazuar në rishfaqje nuk funksionon më, sepse filmat mbeten për një kohë të pacaktuar në katalogët e platformave dhe nuk kanë më nevojë të riblehen periodikisht. Kësaj i shtohet se politika e platformave kryesore është të mos zbulojnë të dhënat e përdorimit, duke e bërë të pamundur të kuptohet se sa herë një prodhim riprodhohet nga abonentët.

Sipas shtypit të specializuar, kjo ka sjellë paga edhe 100 herë më të ulëta. BBC mblodhi dëshminë e Alex O'Keefe, një prej skenaristëve të The Bear, një serial shumë i suksesshëm i viteve të fundit, i cili tregoi se shpesh kishte disa dollarë në llogarinë e tij aktuale, duke jetuar në një apartament në Brooklyn pa ngrohje. Sipas skenaristit, situata e tij nuk është aq e veçantë, por më tepër e ngjashme me atë të shumë kolegëve.

Gjatë grevës së fundit në 2007, efektet u panë fillimisht në programet e drejtpërdrejta, pastaj në serialet televizive, kohët e prodhimit të të cilave janë më të ngushta.

Me këtë rast, emisionet e mbrëmjes në televizionet amerikane rrezikojnë të ndalen menjëherë, ndërsa efektet në serialet dhe filmat televizivë do të jenë më pak të menjëhershme. Në fakt, platformat e transmetimit tashmë kanë gati shumë skenarë për seriale dhe filma televizivë, edhe për shkak të periudhës së pandemisë (kur u shkrua shumë dhe u xhirua pak). Sipas analistit Rich Greenfield, është e mundur të zhvendosen në 2025 produksionet e planifikuara për vitin 2024 që do të ndaleshin pas grevës dhe të kompensohet mungesa në vitin 2024 duke shpërndarë disa publikime të vonuara aktualisht gjatë gjithë atij viti.

Greva vjen në një kohë krize ekonomike në të cilën kompanitë kryesore të prodhimit po rishikojnë shpenzimet e tyre, madje edhe me anulimin e prodhimeve të planifikuara: një reduktim i numrit të prodhimeve të justifikuara nga shkaqet e forcës madhore si greva (që me penalitete), mund në disa raste edhe të mirëpritet.

Në fakt, një nga vështirësitë e negociatave qëndron në momentin kompleks që po kalojnë shumë kompani dhe platforma prodhuese, duke u përballur me reduktimin (ose të paktën mungesën e rritjes) të abonentëve të tyre dhe me konkurrencën në rritje. Disa janë ende duke luftuar për t’u rikuperuar pas krizës pandemike, gjatë së cilës ata patën shumë borxhe.

Në negociatat mes skenaristëve dhe producentëve ka hyrë edhe çështja e rregullimit të softuerit të inteligjencës artificiale, e cila mund të përdoret, në një të ardhme që nuk duket shumë e afërt për momentin, për të zëvendësuar skenaristët në shkrimin e programeve, filmave dhe serialeve. /Il Post/