.png)
Që nga kohët e lashta, njerëzit janë detyruar të gjejnë mënyra për të mbrojtur shtëpitë dhe nga kushtet atmosferike. Ndërsa shumica e popujve paleolitikë ose parahistorikë ndërtonin kasolle dhe çadra me kallamishte, dru ose lëkura kafshësh, me zhvillimin e kulturave, çatitë filluan të ndryshojnë. Nuk kishte një model të vetëm të çative të lashta. Përkundrazi, kultura të ndryshme kishin sfida mjedisore të ndryshme dhe materiale të ndryshme për të përballuar këto sfida.
Çatitë prej kashte
Qytetërimet e lashta zbuluan materiale të reja ndërtesash për muret e tyre, të cilat mund të mbështesnin çati më të rënda me forma të reja. Disa popuj shpikën teknologji të reja që mund të mbështesnin çatitë e harkuara. Të tjerë filluan ta përdorin çatinë si hapësirë banimi, përveçse si mbrojtje nga kushtet atmosferike.
Ndërtesa e çative të lashta nuk ishte thjesht një progres teknologjik. Çatitë shpesh pasqyronin vlerat kulturore të qytetërimit, veçanërisht ato të ndërtesave publike si tempujt. Ndërsa disa kultura i kthyen çatitë e tyre në simbole të perëndive dhe udhëheqësve të tyre, të tjera i përdorën ato për të treguar historitë dhe mitet e tyre.
Çatitë e lashta greke
Grekët parahistorikë përdornin çati kashtë me strehë të gjata, të mbështetura mbi tulla argjile të thata. Streha ishte mjaftueshëm e gjatë për të mbrojtur tullat e baltës nga shiu.
Me kalimin e kohës, grekët filluan të përdorin gurin, duke i bërë muret e tyre mjaftueshëm të forta për të mbajtur materiale më të rënda të çatisë. Gjithashtu, me rritjen e qytetërimit grek, rreziku nga zjarret që digjnin çatitë prej kashte u bë më i madh. Midis viteve 700 dhe 650 p.e.s., grekët shpikën tjegullat prej balte të pjekur, të cilat ishin më rezistente ndaj zjarrit.
Tjegullat e lashta prej balte: Imbrex dhe Tegula
Sistemi i mbulimit me tjegulla kishte dy lloje tjegullash: një e sheshtë, e quajtur “imbrex”, dhe tjetra e lakuar, e quajtur “tegula”. Grekët vendosnin tegula dhe i mbulonin nyjet midis tyre me imbrex. Uji binte mbi tjegullat e lakuara dhe rridhte poshtë drejt ulluqeve.
Çatitë e tempujve grekë
Tempujt grekë kishin kryesisht çati të pjerrëta me një kreshtë të vetme të gjatë. Më vonë, grekët zbuluan se tjegullat e sheshta ishin më efikase kur skajet e tyre ishin pak të ngritura, duke parandaluar rrjedhjen e ujit nën tegula.
Çatitë e lashta kineze
Qytetërimi kinez u zhvillua rreth “Lumit të Verdhe” dhe fillimisht përdorte çati prej kashte. Më vonë, ata shpikën tjegulla prej balte gjatë Dinastisë Zhou (1046-256 p.e.s.).
Ndërtesat kineze përdornin një sistem unik mbështetës, të quajtur “dougong”, një seri mbështetësesh druri të ndërlidhura, të cilat nuk kishin nevojë për gozhdë apo ngjitës.
Me kalimin e kohës, çatitë e tempujve kinezë morën forma të lakuara, duke e bërë këtë stil unik dhe simbolik.
Çatitë e lashta persiane
Perandoria e lashtë perse, e krijuar në shekullin VI p.e.s., zhvilloi një stil të veçantë të kupolave, duke përdorur tulla balte të pjekura ose të papjekura. Persët përdorën gjithashtu gurin në shekullin I p.e.s. për ndërtesat më të rëndësishme.
Zhvillimi i kupolave
Persët krijuan teknika si “squinches” për të kaluar nga forma katrore e mureve në formën rrethore të kupolës. Pas ardhjes së Islamit, kupolat u bënë më të gjera dhe dekorative.
Çatitë e lashta egjiptiane
Egjiptianët e lashtë kishin pak qasje në dru, ndaj ndërtonin me tulla balte të thara nga dielli. Pothuajse të gjitha shtëpitë kishin çati të sheshta që përdoreshin si hapësirë banimi dhe vende për të fjetur natën.
Tempujt egjiptianë kishin çati të sheshta të mbështetura nga salla me kolona (hypostyle). Një shembull i mirë i këtij stili është Tempulli i Horusit në Edfu, një nga tempujt më të ruajtur të Egjiptit.
Çatitë e lashta janë një pasqyrë e kulturave që i krijuan ato. Nga stilet unike tek materialet inovative, ato tregojnë përparimet teknologjike dhe vlerat artistike të qytetërimeve të ndryshme.
Burimi: IKO
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
