.png)
Brenda një dite, kur libri ka vetëm pak syresh që ka dalë në treg , autorin e kanë njoftuar se në një librari të vetme janë shitur pesë kopje në pak orë. Blerësit – ashtu siç ka në shënjestër edhe ky libër me ese – ishin, siç pritej, të huaj. Botuar më parë në Mbretërinë e Bashkuar, “Secret Side of Albanian Socialist Garden” nga shkrimtari Arian Leka, libri vjen në Shqipëri, po në gjuhën angleze.
Ka pak tituj nga autorë shqiptarë, artistikë por edhe studimorë rreth konteksteve historike, ekonomike, sociale apo edhe zhvillimeve politike të vendit tonë. Ndaj për të zgjedhur një libër që t’i dhurohet një miku të huaj apo t’u sugjerohet vizitorëve që nuk kanë vetëm interes për gjeografinë në kuptimin turistik, të duhet të sillesh rrotull për një copë here në seksionin e librave shqiptarë në gjuhë të huaj, duke ngurruar mes ofertës së kufizuar.
Në këtë vakum, ky libër synon së pari lexuesin e huaj që jeton në Shqipëri, por interes për analizën filozofike të autorit mbi marrëdhënien mes ideologjisë, normave të shoqërisë dhe arteve të Shqipërisë socialiste –vendit pas perdes së hekurt, kështjellës së vetme dhe të pathyeshme në bregun e Adriatikut –mund të shfaqë kushdo. Një përkujtim i pasojave të një prej diktaturave më të egra në zemër të demokracive më të konsoliduara europiane, që vijnë të përshkruara në esetë ‘Deti si fjalor xhepi i opinioneve empirike mbi europianët dhe dylbitë e mia’ apo ‘Turizmi politik i grupeve të të rinjve markisistë’, ‘Perëndimi artificial dhe Europa e Rreme’.
Për shkrimtarin, të pagëzuar edhe si “Poeti i Detit” , ky i fundit nuk mungon edhe në këtë libër. Deti shpaloset – jo më vetëm në kuptimin poetik- në ese si ‘Njerëzit mbathin varka dhe anije’, ‘Daullet e shpëtimit dhe minat e detit’ apo ‘Bota nënujore si një lloj bunkeri anti-bërthamor’, ‘Fëmijët e jashtëligjshëm të letërsisë’ dhe ‘Regjistri i të mbyturve tanë – I mbyturi dhe labirinti’.
Socializmi i parë me syrin e arteve apo arti i parë përmes dogmës socialiste vijnë në ese lexuesi i gjen në libër me tituj si ‘Flora dhe fauna poetike dhe politike në poemat e shqipe versione të Ready-Made të Lindjes dhe forma socialiste e fundit të lumtur’.
Nuk mungojnë edhe mendimet dhe këndvështrimi i autorit për zhvillimet e mëdha shoqërore, në pragun e ndërrimit të sistemeve, në ese si; ‘Kamioni i Lindjes në oborrin e ambasadës së Gjermanisë Perëndimore’ apo ‘Emigrantët dhe refugjatët e parë në kulturën time”.
Ndër lexuesit e parë të librit, rrëfen autori, ishte Dasa Drndic, shkrimtarja kroate, e cila u nda nga jeta pak muaj më parë. Kjo përmbledhje esesh u botua së pari nga shtëpia botuese “Routledge” në Britaninë e Madhe dhe ishte poetja Fiona Sampson që u përkujdes personalisht. Veç lexuesit ishullor, libri ka prekur edhe të tjerë lexues europian, duke u përkthyer në gjuhën gjermane dhe në atë serbe.
Arian Leka, veprat e të cilit janë botuar në disa gjuhë të huaja, konsiderohet si një nga autorët më të mëdhenj bashkëkohorë. Përkrah modernitetin, por njëkohësisht end një mitologji të tërë rreth vendit të tij, transformimit të simboleve kryesorë detarë në një estetikë të re të gjallë dhe gjuhë urbane, duke paraqitur të gjitha ngjyrat e spektrit multi-kulturor të atij qyteti. Kontributi i tij konsiderohet nga kritikët si letërsia avangarde e realizmit post-socialist. Veprat e tij janë vlerësuar me katër çmime kombëtare nga Ministria e Kulturës. Shkrimtari është gjithashtu studiues në Akademinë Shqiptare të Studimeve Albanologjike, pedagog në Universitetin e Arteve të Tiranës.
Libri “Secret side of Albanian Socialist Garden”(Ana e Fshehtë e Kopshtit Socialist Shqiptar) përfaqëson një përpilim mbresëlënës të zërit të Arian Lekës, i cili paraqet çmendurinë dhe banalitetin e socializmit. Ndërsa disa udhëtime drejt Shqipërisë do të ishin të pamjaftueshme për të kuptuar ideologjinë komuniste të Shqipërisë dhe mënyrën sesi i dha formë vendit dhe mentalitetit të popullit të saj, leximi i eseve të Arian Lekës, i cili përdor dylbitë e tij – dhuratë e të gjyshit prej Luftës së Dytë Botërore – ofron një tablo të realitetit therës.
Përshkrimit dhe analizave të shkrimtarit i janë bashkuar edhe rreth pesëdhjetë imazhe, që mbajnë autorësinë e fotografit francez, Michel Setboun.Shkrimtari e takoi fotografin pas ekspozitës së tij në Tiranë, në COD –qendrën për hapje dhe dialog –në javën e parë të korrikut, i cili u tregua i gatshëm të përdoreshin fotografitë që ai kishte shkrepur në Shqipëri nga viti 1981 deri më 1991, imazhe emblematike që përbënin edhe ekspozitën e tij, titulluar “Fundi. Fillimi” me nëntëdhjetë e nëntë foto dhe, që sjellin një portret të Shqipërisë mes errësirës së izolimit dhe dritës jashtë bunkerit komunist.
Leka është autor i gjashtëmbëdhjetë librave letrarë, ku ndër më të njohurit janë libri me poezi “Strabizëm”, tregimet “Shpina e burrit”, libri me poezi “Ndreqje gabimesh”, romanet “Gjarpri i shtëpisë” dhe “Dora e majtë” ,etj. Ka botuar gjithashtu një sërë artikujsh shkencorë dhe një monografi kushtuar letërsisë së fshehur të avangardës, modernizmit dhe realizimit socialist në Shqipëri.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
