.png)
Shqipëria po përgatitet me entuziazëm të ndërtojë rrjetin e transmetimeve 5G, por jo çdo gjë duket kaq euforike. “Revolucion industrial” e cilësoi kryeministri Rama në profilin e tij në Facebook teksa me kënaqësi demonstronte një video se si një makinë mund të drejtohej pa duart tek timoni. Mirëpo pa u shuar entuziazmi i timonierit shqiptar, një tjetër timonier shumë herë më i madh, thotë se duket të kemi kujdes.
Një ditë më parë Ambasada Amerikane në Tiranë do të pyeste në llogarinë e saj në facebook: Rrjeti 5G do të shtrihet shumë shpejt kudo por a keni besim në kompanitë që po ndërtojnë rrjetet 5G? Si mund ta dini se ato nuk do të keqpërdorin të dhënat tuaja?
Gazeta “Si” pyeti Kryetarin e Autoriteti të Komunikimeve Elektronike dhe Postare, zotin Ilir Zela, i cili na pohoi se e mbështet shqetësimin e Ambasadën Amerikane dhe thotë se “Patjetër që duhet të kemi rrjet 5G, por duhet të luftojmë që të jetë i sigurt për gjithsecilin”.
Kryetari i Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste, Taulant Balla në takimin vjetor të përfaqësuesve të komisioneve të mbrojtjes dhe sigurisë nga parlamentet e Europës Juglindore u bëri thirrje parlamenteve të rajonit se kur bëhet fjalë për rrjetin 5 G duhet të dëgjojmë partnerët amerikanë.
“Jo të gjitha kompanive që ndërtojnë këto rrjete mund t’u besojmë të dhënat tona personale. Ndonjë prej tyre mund t’i përdorë për qëllime të tjera. Duhet të forcojmë legjislacionin tonë për t’i pamundësuar këto kompani dhe të rrisim sigurinë e sistemeve tona informatike”, tha Balla.
Për deputetin socialist, krimi kibernetik duhet trajtuar me seriozitetin e duhur për shkak se prek drejtpërdrejtë sovranitetin e një vendi.
“Vetëm pak ditë më parë kam depozituar një Projekt-Rezolutë “Për ndërhyrjet e huaja në proceset elektorale dhe dezinformimin në proceset demokratike kombëtare”.”- tha Balla.
Në Projekt- Rezolutë konstatohet se Shqipëria është e brishtë ndaj sulmeve kibernetike dhe dezinformime të cilat mund të ndikojnë në përbërjen e institucioneve të vendit dhe demokracinë. Mirëpo Balla e lidhi këtë projekt rezolutë më shumë me qëndrimin politikë të shumicës që ia përfaqëson e cila prej kohësh akuzon opozitën se është në ndikimet ruse. Ndërsa çështjet e sigurisë së të dhënave personale është më e gjerë. Në shkrimin në lidhje me rrjetin 5G Ambasada Amerikane e cila pajtohet me Tiranën zyrtare për rëndësinë e projektit, i mëshon faktit “që mbajtja e të gjitha këtyre të dhënave është më e rëndësishme se kurrë” dhe preferon t’i jap peshë më të madhe postimit duket i parashtruar më këmbëngulje pyetjet:
Por si mund të mbroheni nga shkeljet e privatësisë? Po në lidhje me sekretet e vjedhura të biznesit dhe infrastrukturën e dëmtuar? Si me gjithçka tjetër në shoqërinë moderne, ju duhet të jeni në gjendje t'i besoni kompanisë suaj të telekomunikacionit.
Çfarë do të thotë të besosh në një kompani telekomunikacioni?
Në një telefonatë të fundit me gazetarët, Robert Strayer, shefi i diplomatit të Departamentit të Shtetit për sigurinë në internet, shpjegoi rëndësinë e përdoruesve duke ditur që kompania e tyre e telekomit 5G " nuk mund të komprometohet nga një qeveri e huaj dhe i kërkoi të ndërmarrë hapa për të eksploruar softuerin dhe firmwarein e tyre. . "
Konsumatorët janë mësuar të marrin vazhdimisht përditësime harduerike dhe softuerësh nga kompanitë e tyre të telekomunikacionit. Por për çfarë bëhet fjalë? Strayer shpjegoi se vlerësimi i një versioni të sigurt nuk do të thotë që një kompani e telekomit nuk do të instalojë më vonë një version që mund të rrezikohet.
Për kompanitë e telekomunikacionit me seli në vendet perëndimore, konsumatorët kanë mbrojtje ligjore për shkeljen e privatësisë. Por konsumatorët nuk kanë mbrojtje të tilla nga kompanitë e telekomunikacionit me seli në Kinë.
Sigurisht, çdo kompani pretendon se nuk do të rrezikohet kurrë. Kjo është arsyeja pse vendet që mendojnë të blejnë rrjete 5G duhet të vlerësojnë shitësit bazuar në faktorët objektivë. Strayer parashtroi këto pyetje për t'u marrë parasysh:
A është kompania me seli në një vend ku ekziston sundimi i ligjit dhe një gjyqësor i pavarur? Kjo siguron prova nëse një kompani mund t'i rezistojë presionit për të kompromentuar rrjetin e saj.
A ka ndërmarrja një strukturë transparente të pronësisë? Kjo siguron që konsumatorët të dinë se kush është me të vërtetë duke marrë vendime, veçanërisht nëse një kompani është e kontrolluar pjesërisht ose tërësisht nga një fuqi e huaj.
A ka ndërmarrja një histori të sjelljes etike? Performanca e kaluar është mënyra më e mirë për të përcaktuar nëse konsumatorët mund t'i besojnë pretendimeve të një kompanie që nuk do të komprometojë rrjetet e saj.
Kompania kineze Huawei shpreson të prodhojë dhe shesë pajisjet e saj të rrjetit 5G në të gjithë botën. Por amerikanët pyesin “A është Huawei i besueshëm? . “Ka arsye të qarta që vendet dhe konsumatorët të veprojnë me kujdes”-nënvizon ambasada në Tiranë.
Huawei është me seli në Kinë, një vend pa një gjyqësor të pavarur ose një ligj të zbatueshëm. Kina madje ka një ligj që kërkon që kompanitë të ndihmojnë qeverinë për të spiunuar. Kjo do të thotë se nuk ka asnjë mënyrë për të sfiduar qeverinë kineze nëse urdhëron një kompani të spiunojë ose të vjedhë.
Për më tepër, Huawei gjithashtu ka një histori të shkeljeve etike, duke përfshirë vjedhjen e sekreteve nga konkurrentët e saj.
"Ka një histori të gjatë vjedhjesh të pronës intelektuale nga Huawei dhe shkelje të ligjeve të korrupsionit në të gjithë botën," tha Strayer. Kur bëhet fjalë për 5G, SHBA-të dhe aleatët e saj "duhet të sigurojnë që ne kemi vetëm furnitorë të besuar në rrjetet 5G."
Pak ditë më parë tre operatorët telefonikë të Kinës; China Mobile (CHL), China Telecom (CHA) dhe China Unicom (CHU) kanë lançuar 5G që nis me 128 juanë (18 dollarë) për 30 GB në muaj, duke u dhënë përdoruesve kinezë të internetit qasje në shërbimin ultra të shpejtë.
Shërbimet tregtare 5G tani janë në dispozicion në 50 qytete, përfshirë Pekinin, Shanghain, Guangzhou dhe Shenzhen, sipas agjencisë shtetërore kineze të lajmeve Xinhua.
Në Shanghai, gati 12,000 stacione bazë 5G janë aktivizuar për të mbështetur mbulimin e 5G në zonat kryesore të qytetit në natyrë.
Kompania me qendër në Shenzhen bën biznes me të tre operatorët kinezë të telekomunikacioneve . China Mobile, ofruesi më i madh i vendit për internetin e lëvizshëm, i dha Huawei gati gjysmën e kontratave të saj të rrjetit 5G.
Huawei ka qenë nën presion nga lufta tregtare amerikane kundër biznesit të saj. Uashingtoni po u kërkon vendeve të ndalojnë pajisjet Huawei nga rrjetet e tyre 5G, duke pretenduar se Pekini mund ta përdorë atë për spiunim. Huaëei mohon se ndonjë prej produkteve të tij mund të paraqesë rrezik sigurie.
Patentën për teknologjinë 5G e ka kompania e njohur kineze Hauwei. Në një luftë të thekshme tregtare mes SHBA-së dhe Kinës, Washingtoni ka ndaluar kompanitë teknologjike amerikane të kenë marrëdhënie tregtare me kompaninë kineze Hauëei.
Presidenti amerikan Donald Trump përherë luftën tregtare e veçanërisht të drejtën e pronësisë e ka argumentuar me çështje të sigurisë kombëtare.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
