A shkruan dikush këtu?

Nga Liridon Mulaj- Bisedat me të rinjtë mbi letërsinë janë të shpeshta për një shkrimtar. Megjithë glorifikimin e figurës së shkrimtarit në jetën publike, veçanërisht mes të rinjve, shpesh më duket sikur interesi anon më shumë nga autori sesa nga vetë të rinjtë, të cilët, pothuajse në çdo bisedë letrare, janë të heshtur dhe shpesh pa shumë interes.

Vetëm kur biseda merr një tjetër drejtim, duke prekur shqetësimet e tyre të përditshme, dikush që deri atëherë ishte mbyllur në heshtje , ndonjë vajzë që luan me flokët e saj e shikon dyshemenë, apo një djalosh që sheh nga dritarja , nisin ta kthejnë vështrimin drejt të ftuarit.

Kjo më ka ndodhur disa herë, madje tashmë shpesh. Prandaj kam mësuar si ta zhvendos bisedën nga letërsia dhe teoritë e lodhshme drejt problemeve dhe dëshirave të të rinjve. Diçka e tillë ndodhi edhe këtë fundjavë, në një takim me nxënësit e shkollave të mesme të Korçës, në bibliotekën “Thimi Mitko”.

Ndërkohë që flisja për ndryshimet e letërsisë shqipe nga vitet ’30 e deri më sot, vura re se salla ishte e heshtur. Jo ajo heshtje që sjell vëmendja, por një heshtje mospërfillëse, krejt e shkëputur nga tema.

Atëherë vendosa të bëj një pyetje që, siç do të rezultonte më vonë, do ta ndryshonte disi rrjedhën e bisedës:

– A shkruan njeri nga ju?

Pashë tek-tuk disa fytyra që nisën të buzëqeshnin, ndërsa shumë të tjera më panë me habi. E përsërita pyetjen disa herë, por pa rezultat. Asnjë përgjigje. Derisa një nga mësueset që ndodhej në sallë u ngrit dhe tha se kishte disa nxënës që shkruanin, por u vinte turp ta pranonin, ngaqë shokët i tallnin.

Kjo më ktheu shumë vite pas, në fëmijërinë time, kur poezia ishte e vetmja gjë që më bënte t’i kushtoja kohën me dëshirë. Shkruaja shumë, dhe fshehtas. Edhe mua më vinte turp atëherë të tregoja se shkruaja poezi. Dhe kjo për shumë arsye.

E para, sepse të shkruaje poezi konsiderohej shenjë dobësie, madje “vajzërie”. Po, “vajzërie”. Sepse në ato vite termat “homoseksual” apo “gay” nuk njiheshin mirë, dhe mënyra më e shpejtë për ta fyer një djalë të ndjeshëm ishte ta etiketojë me gjininë e kundërt.

E dyta, sepse prindërit nuk kishin ndonjë interes për ato që shkruaja – e njëjta gjë vlente edhe për njerëzit përreth. Shkrimi konsiderohej humbje kohe, madje edhe shenjë “deficence”, një fjalë që përdorej për të përkufizuar ata që merreshin me art apo poezi.

Nuk e di si u krijuan këto bindje në vitet e pas-komunizmit, por e di që vijmë nga një traditë e mirë leximi. Mjafton të përmendim shkrimtarë si Agolli dhe Kadareja, të cilët shisnin mijëra kopje që në ditët e para të botimit. Njerëzit lexonin dhe i vlerësonin ata që lexonin.

Si ndodhi, pra, që arritëm deri në këtë pikë ku të shkruash poezi është turp? Aq turp, sa askush nga të rinjtë nuk guxon ta shpallë hapur prirjen e tij?

U preka nga konstatimi i mësueses, por edhe u revoltova. Thashë me zë të lartë se turpi më i madh nuk ishte tek ata që shkruanin, por tek ata që tallnin e përçmonin ndjenjën njerëzore. Përmenda madje edhe turpe më të mëdha si zhveshja në mes të klasës apo dhuna ndaj dikujt dhe e mbylla duke thënë se pikërisht fakti që dikush mendon se të shkruash poezi është turp, është në vetvete turpi më i madh.

Pastaj e pyeta mësuesen pse ndodh kjo.

Arsyet e saj ishin po ato që kisha përjetuar edhe unë dikur: shkrimtarët e rinj konsiderohen të dobët, të ndryshëm, madje edhe të llastuar.

Sot, me gjithë modernizimin, teknologjinë dhe njohjen e gjuhëve të huaja, kuptova se nuk ka ndryshuar shumë në psikikën tonë shoqërore, sidomos në aspektin e vërtetë të emancipimit dhe respektit për tjetrin.

Ndjeva trishtim. Trishtim për shoqërinë, por edhe për ata të rinj që detyrohen të fshehin vetveten për shkak të bullizimit.

Në fund të takimit, pasi u përshëndeta me ta, një djalë rreth shtatëmbëdhjetë vjeç u afrua dhe më uroi sukses. Vura re në fytyrën e tij se diçka e mundonte, sikur donte të më fliste. Nga vetë fakti që më përgëzoi për suksesin, kuptova se e lidhi suksesin me letërsinë dhe vetëm dikush që shkruan e ka këtë lloj perceptimi në moshë të re.

-Ti shkruan? – i thashë pa ia lëshuar dorën, duke e parë në sy.

Ai qeshi lehtë dhe tundi kokën, as nuk e mohoi, as nuk e pohoi.

-Shkruan apo jo? – e pyeta përsëri.

Atëherë, pasi u sigurua që shokët ishin larg, më tha me zë të ulët:

-Po, shkruaj.

-Pse nuk i boton? – e pyeta.

Ai u skuq dhe më tha me drojë:

-Kam frikë nga talljet.

Kaq zgjati biseda jonë, por më la një shije të hidhur.

Pasi dola nga takimi, i shkruajta Geraldos, një të riu nga Shkodra që studion mjekësi dhe shkruan poezi shumë të bukura. E pyeta nëse edhe ai ishte bullizuar për këtë arsye, dhe përgjigjja e tij ishte “po”.

“Kam filluar të shkruaj që në klasën e nëntë, por jam bullizuar dhe pastaj, deri në vitin e dytë të gjimnazit, nuk kam shkruar më, sepse më vinte turp. Ka qenë zysha e letërsisë ajo që më shtyu të rifilloj, ajo që më motivoi të shkruaj sërish poezi,” – më shkroi Geraldo.

Në atë çast kuptova se brezi i ri, pavarësisht zhvillimeve të mëdha teknologjike dhe hapjes së mendjes në shumë drejtime, ende vuan nga plagë të vjetra. Letërsia dhe shkrimtaria, duket, nuk kanë arritur ende të thyejnë tabunë e parë , drojën për të dalë hapur dhe për të pranuar se shkrimi është nevojë shpirtërore, jo turp.

Por kuptova edhe një herë se pyetjen “A shkruan dikush këtu?” duhet ta bëj më shpesh në takime të tilla. Jo për të nxitur dikë të shkruajë, por për të kuptuar plagët e fshehta të një brezi që mendoja se i kishte shëruar.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.