Për kineastët nuk ka asgjë më të dashur sesa skenat e përvojave afër vdekjes. Ju vetë e keni parasysh njërën: Ndodh kur heroi i përgjakur, i duket befas sikur po ecën nëpër një shkretëtirë shumë të nxehtë. Papritur, në ekran shfaqet një peizazh shumë i bardhë, i pastër dhe qetësues dhe ka një takim dhe dialog midis heroit dhe të afërmve të tij të vdekur më herët, apo ndoshta me një plak të mençur dhe me një pamje shumë miqësore.
Por disa sekonda më vonë, skena përfundon me një shprehje pak a shumë të tillë “Nuk ka ardhur ende koha” ose “Ti nuk i përket ende kësaj bote”. Pastaj, protagonisti i filmit zgjohet dhe vazhdon të mposhtë gjithçka dhe gjithkënd. Por del se përvojat afër vdekjes (NDE), nuk janë vetëm një temë e preferuar në kinematografi.
Ato janë shumë të zakonshme edhe për publikun e gjerë. Vetëm në SHBA, rreth 9 milionë njerëz pretendojnë se kanë pasur të paktën një NDE. Mendohet se afro 5 për qind e popullsisë së përgjithshme dhe 15-20 për qind e pacientëve në gjendje kritike për jetën, kanë pasur një përvojë jashtë trupit.
Ka të ngjarë që edhe dikush në jetën tuaj ta ketë pasur një të tillë. Ndoshta ju vetë? Por çfarë përfundimesh filozofike apo fetare mund të nxjerrim nga kjo? A vërteton ky fenomen ekzistencën e një bote tjetër? Ndoshta një jetë të përtejme? Në fakt… kjo është një çështje e ndërlikuar.
Në literaturën shkencore apo filozofike, një përvojë afër vdekjes nuk është një keqkuptim apo keqinterpretim i ndonjë fenomeni tjetër. Eksperti Pim Van Lommel thotë se “NDE është një përvojë autentike, shpjegimi i të cilës nuk mund të reduktohet thjesht tek imagjinata, frika nga vdekja, halucinacionet, psikozat, përdorimi i drogës apo nga mungesa e oksigjenit”.
NDE-të duhet të shqyrtohen si një përvojë më vete, me të cilën përballen miliona njerëz në mbarë botën, dhe e cila nuk mund të shpjegohet me asnjë arsyetim neuroshkencor ekzistues. Studimi historik i Lommel zbulon disa gjëra interesante. Së pari, NDE-të ndodhin disa minuta pasi është ndalur zemra e një pacienti në gjendje të rëndë shëndetësore, dhe në një kohë kur “truri zakonisht ndalon së funksionuari”. Kjo nënkupton se cilido qoftë burimi apo arsyeja për këto NDE, ajo nuk ka të bëjë me proceset normale dhe të kuptuara tashmë të trurit.
Së dyti, kujtimet tona të NDE-ve janë shumë më tepër si kujtime reale sesa të imagjinuara. Siç e tregoi një ekip studiuesish nga Universiteti i Padova-s në Itali “kujtimet gjatë NDE dhe ato reale kishin të njëjtat karakteristika dhe që të dyja ishin më komplekse dhe më të pasura sesa ato të imagjinuara”. Kjo do të thotë, se NDE-të nuk mund të hidhen poshtë si një imagjinatë, të paktën në aspektin e kujtesës.
Së fundi, dhe ndoshta më tronditëse, njerëzit që kanë përjetuar një përvojë afër vdekjes, mund të rrëfejnë gjëra që kanë ndodhur në të vërtetë gjatë kohës që ishin pa ndjenja, si për shembull operacionin në zemrën e tyre. Madje psikiatri Bruce Greyson thotë se ndonjëherë gjatë NDE-së shihen ngjarje që as nuk diheshin më herët nga përjetuesit e tyre.
Në një rast një nga pacientet i tha Greyson se e pa duke folur me një kolege një korridor larg vendit ku ndodhej shtrati i saj. Ai nuk mund të gjente asnjë shpjegim logjik se si ajo e dinte këtë gjë. Në librin e tij “Pse ekziston një jetë e përtejme”, filozofi suedez, Jens Ambers, shkruan se beson se NDE-të përbëjnë një rast interesant për ekzistencën e një jete të përtejme.
Së pari, ato mund t’i ndodhin kujtdo, ateistëve, besimtarëve dhe të tjerëve. Por njerëzit që kanë këto përvoja, kanë shumë më shumë gjasa të besojnë më pas në praninë e një jete të përtejme. 76 deri 100 për qind e atyre që përjetojnë një përvojë afër vdekjes, bien dakord me deklaratën “Ekziston patjetër një jetë e përtejme”.
Këto përvoja janë aq shumë të gjalla dhe kaq prekëse, saqë shërbejnë për të riorientuar plotësisht njerëzit në lidhje me besimet e tyre. Për Ambers, një NDE vepron si një provë vetë-justifikuese dhe “empirikisht e sigurt” për Zotin dhe jetën e përtejme.
Duke pasur parasysh se këto përvoja janë koherente, të strukturuara dhe të detajuara, ato janë baza të vlefshme dhe të justifikuara për këto besime. Por vështirë se kjo do t’i bindë të gjithë të tjerët, apo jo? Ambers thotë se duhet që t’i bindë. Nëse deri në 15 për qind e popullsisë së përgjithshme, pretendon se ka prova të dorës së parë e të padiskutueshme të një jete të përtejme, atëherë me siguri që kjo duhet ta vërtetojë apo jo ekzistencën e saj të mundshme?
Nëse miliona njerëz racionalë, me reputacion dhe të besueshëm, ju thonë se diçka është e vërtetë, a nuk është kjo një arsye e fortë për ta besuar atë? Mbi këtë argument ka shumë për të thënë. Por ekzistojnë të paktën 4 çështje që duhet të adresohen.
Së pari, përdorimi i NDE-ve në këtë mënyrë, është në thelb një ripërpunim i tezës së “Zotit të boshllëqeve”. Narrativa është: Ne nuk e dimë se si funksionon diçka, prandaj duhet të ketë një Zot mistik”. Po derisa të kemi përjashtuar të gjitha shpjegimet e tjera natyrore, ka pak arsye filozofike për t’iu drejtuar të mbinatyrshmes.
Së dyti, problemi me çdo studim që përfshin ndërgjegjen njerëzore, është se ai mbështetet tek vetë-raportimi. Dhe problemi me këtë të fundit, është se ai nuk mund të vërtetohet nga asnjë mjet objektiv. Për shembull, nëse dikush thotë se ka fluturuar mbi trupin e tij në një moment të caktuar, kjo nuk mund të verifikohet në mënyrë të pavarur.
Së treti, nuk është e qartë se çfarë pragu është arritur tek këto përvoja. Siç thoshte dikur Karl Sagan “pretendimet e jashtëzakonshme, kërkojnë prova të jashtëzakonshme”. Kur flasim mbi jetën e përtejme, të mbinatyrshmen, kërkojmë më shumë se sa standardet “e zakonshme” për ta justifikuar.
Por edhe nëse do të supozonim se NDE- të e vërtetojnë ekzistencën e jetës së përtejme, ka edhe një çështje e katërt. Ambers i referohet NDE-ve si koherente dhe të qëndrueshme, për të mos përmendur besimet e zakonshme tek të gjithë popujt dhe të gjitha moshat.
Kjo ka të ngjarë të jetë e vërtetë për ekzistencën e NDE-ve, por nuk thotë asgjë për përmbajtjen e tyre. Siç na thotë dr.Greyson, mënyra se si njerëzit “i përshkruajnë këto dukuri ndikohet nga prejardhja e tyre kulturore”. Kështu një i krishterë në Amerikë do të shohë Jezusin apo Perëndinë e Biblës.
Një budist ose hindu do ta shohë me siguri diçka ndryshe. Ndërsa ne mund të formojmë kategori të gjera të NDE-ve, secila është personale dhe unike. Përvojat afër vdekjes janë hedhur shpeshherë poshtë nga literatura filozofike si nënprodukt i një truri që funksionon keq.
Por vitet e fundit, thellësia e madhe dhe shumëllojshmëria e studimeve mbi NDE, do të thotë se ato nuk mund të injorohen më. Ato janë shumë të zakonshme në frekuencë, dhe tejet anormale, ndaj kërkojnë vëmendjen tonë.
Burimi: Big think. Përshtati: Gazeta Si.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
