117 vjet Alfabet shqip

Nga Gazeta “Si”– Në nëntorin e vitit 1908, Manastiri u kthye në qendrën e shpresës shqiptare. Prej datës 12 deri më 22 nëntor, në qytetin e Manastirit u mblodhën qindra delegatë nga të gjitha trevat shqiptare dhe kolonitë jashtë vendit. Qëllimi i tyre ishte i qartë, t’i jepnin njëherë e mirë gjuhës shqipe alfabetin e saj të përbashkët.

Në krye të Kongresit qëndronte Mid’hat Frashëri, i cili prej kohësh kishte punuar nëpërmjet revistës së tij “Lirija” për të përgatitur opinionin dhe intelektualët për këtë hap vendimtar. Ai besonte se shqiptarët kishin hyrë më në fund në atë moment kur çlirimi nuk duhej kërkuar “me barut e me armë”, por me kulturë, me kartë dhe penë. Alfabeti, sipas tij, ishte themeli pa të cilin nuk mund të ndërtohej mbrojtja e gjuhës dhe, rrjedhimisht, vetë kombit.

Në Manastir mbërritën figura të shquara të kohës: At Gjergj Fishta e dom Ndre Mjeda nga Shkodra, Luigj Gurakuqi, Mati Logoreci, Hilë Mosi, Shahin bej Kolonja, Petro Nini Luarasi, Thoma Abrami nga Korça, Bajo Topulli e familja Qiriazi, si edhe Sotir Peci nga Bostoni. Ishte hera e parë që kaq shumë personalitete me bindje, zona e besime të ndryshme uleshin në të njëjtën tryezë për një çështje që i tejkalonte të gjitha dallimet.

Që në fillim u kuptua se debati nuk do të ishte i lehtë. Prej dekadash, shqiptarët kishin përdorur disa alfabete njëkohësisht. Secili prej tyre vinte nga një traditë dhe një qendër e ndryshme kulturore. Alfabeti i shoqërisë “Agimi”, i hartuar nga dom Ndre Mjeda, garonte për saktësi fonetike. Ai i “Bashkimit”, përgatitur nga Imzot Prenkë Doçi, ishte më praktik për botime sepse shmangte shkronjat jolatine. Ndërsa alfabeti i Stambollit, vepër e Sami Frashërit, ishte më i përhapur ndër intelektualët toskë. Përveç këtyre treve, u përmendën edhe alfabeti grek i Kristoforidhit dhe ai arab, që vazhdonte të kishte mbrojtës të fortë në disa zona myslimane të Maqedonisë e Kosovës.

Megjithatë, në mesin e tensioneve të natyrshme, u shfaq një figurë që e drejtoi debatin drejt unitetit: At Gjergj Fishta. Edhe pse vinte si përfaqësues i shoqërisë “Bashkimi”, ai deklaroi se nuk ishte aty për të mbrojtur një alfabet të vetëm, por për të gjetur zgjidhjen që do t’i shërbente kombit në tërësi. Fjalët e tij ndikuan fort në frymën e punimeve.

U krijua një komision me njëmbëdhjetë anëtarë, me Fishtën në krye, i cili mori përsipër shqyrtimin e të gjitha varianteve dhe gjetjen e një kompromisi. Ajo që ndodhi më pas ishte rezultat i maturisë politike dhe kulturore të pjesëmarrësve: komisioni vendosi të pranonte versione të modifikuara të alfabeteve të “Bashkimit” dhe të Stambollit, duke i hapur rrugë përdorimit paralel dhe gradual të një standardi të përbashkët. Alfabeti me germa latine u pranua si i duhuri.

Ky vendim nuk ndryshoi gjithçka menjëherë. Rezistencat dhe diskutimet vazhduan për vite me radhë. Por Kongresi i Manastirit arriti atë që ishte më e rëndësishmja: hodhi themelet e një alfabeti latin, mbi të cilin do të ndërtohej më pas gjuha letrare shqipe që njohim sot. Mbi të gjitha, ai arriti të prodhonte një ndjesi të fortë uniteti kombëtar në një kohë kur shqiptarët kishin më shumë se kurrë nevojë për të.

Në atë nëntor të largët, ndërmjet debateve, mendimit të lirë, kulturave të ndryshme dhe dashurisë së përbashkët për gjuhën, u shkrua një nga kapitujt më të rëndësishëm të historisë sonë moderne: kapitulli i alfabetit shqip.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.