Shkencëtarët zbulojnë pse kanceri i zorrës së trashë po prek edhe të rinjtë

Sot, një në pesë njerëz nën 54-vjeç diagnostikohet me kancer kolorektal, duke shënuar një rritje prej 11 për qind në këtë grupmoshë gjatë dy dekadave të fundit. Ajo që saktësisht po nxit rritjen e pacientëve më të rinj i ka hutuar shkencëtarët dhe profesionistët mjekësorë njësoj.

Megjithatë, për vite me radhë, ekspertët kanë dyshuar se kolibaktina, një toksinë e prodhuar nga E. coli dhe baktere të tjera që mund të dëmtojnë ADN-në, mund të jetë e përfshirë. Tani, një studim i ri i botuar në Nature ka identifikuar një lidhje të fortë midis ekspozimit ndaj kolibaktinës në fëmijëri dhe kancerit kolorektal tek pacientët nën moshën 40 vjeç.

Çfarë zbuluan studiuesit te pacientët me kancer të zorrës së trashë

Studiuesit fillimisht e hartuan studimin për të eksploruar gjerësisht pse njerëzit në vende të ndryshme zhvillojnë kancer kolorektal me ritme të ndryshme, kështu që vëzhgimi i kolibaktinës ishte “disi i rastësishëm”, thotë autori kryesor i studimit Ludmil Alexandrov, profesor i mjekësisë qelizore dhe molekulare në Universitetin e Kalifornisë, San Diego.

Ai dhe ekipi i tij analizuan mostra gjaku dhe indesh nga tumoret e gati 1000 pacientëve me kancer kolorektal në 11 vende, duke përfshirë Kanadanë, Japoninë, Tajlandën dhe Kolumbinë. Ata përdorën teknologjinë e sekuencimit të ADN-së për të identifikuar mutacionet qelizore, ose ndryshimet gjenetike që mund të ndihmojnë kancerin të formohet, rritet dhe përhapet.

“Kancerogjenë të ndryshëm lënë këtë model karakteristik të mutacioneve, të cilat ne i quajmë nënshkrime mutacionale”, shpjegon Alexandrov. “Shembulli më i thjeshtë është nëse pini cigare, merrni një model specifik të mutacioneve në qelizat tuaja të mushkërive.”

Alexandrov dhe ekipi i tij zbuluan se njerëzit e diagnostikuar me kancer kolorektal nën moshën 50 vjeç kishin një “pasurim të habitshëm” të mutacioneve të shoqëruara me kolibaktinën. Sa më i ri të ishte personi, mesatarisht, aq më e lartë ishte prevalenca e këtyre nënshkrimeve. Ata që u diagnostikuan me kancer kolorektal nën moshën 40 vjeç kishin rreth tre herë më shumë gjasa të kishin mutacione të shkaktuara nga kolibaktina sesa ata që u diagnostikuan pas moshës 70 vjeç.

“Kur ne renditim kanceret, shohim këtë të dhënë të gjithçkaje që ndodhi gjatë jetës së atij personi”, thotë Alexandrov. Kjo do të thotë se shkencëtarët mund të përcaktojnë kohën e përafërt kur mutacionet specifike u shfaqën në zorrë.

Rezultatet e studimit sugjerojnë që ekspozimi i pjesëmarrësve ndaj kolibaktinës ndodhi para se të mbushnin 10 vjeç. Kjo “goditje” e hershme në mikrobiomën e zorrëve duket se i vuri njerëzit 20 deri në 30 vjet përpara afatit për zhvillimin e kancerit kolorektal, thotë Alexandrov. Në vend që të diagnostikoheshin në të 60-at ose 70-at e tyre, ata u përballën me sëmundjen në të 30-at ose 40-at e tyre.

Cynthia Sears, eksperte e sëmundjeve infektive dhe profesoreshë e onkologjisë beson se studimi është bërë “me kujdes”, por gjithashtu lë pyetje pa përgjigje.

“Ne nuk e kuptojmë biologjinë e këtyre organizmave dhe rrethanat që i lejojnë ato të jenë mutacionale”, thotë ajo.

Aleksandrov pajtohet. Ai thotë se ky studim i ri tregon një “lidhje të fortë” midis ekspozimit ndaj kolibaktinës në fëmijëri dhe kancerit kolorektal me fillim të hershëm. Megjithatë, të vërtetosh se kolibaktina në të vërtetë shkakton kancer kolorektal do të ishte “shumë e komplikuar”.

Si kolibaktina mund të çojë në kancer kolorektal

Kolibaktina është një gjenotoksinë, mendojeni si një armë që disa baktere përdorin për të mbrojtur veten nga mikrobet e tjera. Ekspertët teorizojnë se, tek disa njerëz, këto baktere bëhen dominuese dhe më pas fillojnë të dëmtojnë strehuesit e tyre, shpjegon Aleksandrov. Pasi kolonizojnë zorrën e trashë, ato mund të kapen pas indeve të shëndetshme, të sulmojnë qelizat dhe të gjenerojnë mutacione të ADN-së.

Por jo të gjithë ata që kanë baktere që prodhojnë kolibaktinë përfundojnë me kancer kolorektal – vlerësimet tregojnë se 20 deri në 30 për qind e njerëzve i kanë këto lloje. Pra, çfarë po i shtyn këto baktere të përhapen tek individë të caktuar?

“Ne mendojmë se diçka po ndodh që u jep atyre një avantazh ndaj baktereve të tjera”, thotë Alexandrov.

Ai citon studime të mëparshme që sugjerojnë se njerëzit në vendet e perëndimit (veçanërisht zonat urbane), kanë tendencë të kenë një prevalencë më të lartë të baktereve që prodhojnë kolibaktinë në zorrët e tyre sesa ata në rajone më rurale ose jo të industrializuara.

Në veçanti, provat sugjerojnë se një dietë perëndimore, zakonisht më e lartë në mish të kuq dhe të përpunuar, sheqer të shtuar dhe drithëra të rafinuar dhe më e ulët në fruta dhe perime, shoqërohet me një rrezik më të lartë të kancerit kolorektal. Sa i përket arsyes pse kolibaktina, konkretisht, mund të jetë më “mutagjene” në mjedisin që kjo dietë krijon në zorrë?

“Ne thjesht nuk e kemi këtë informacion”, thotë Sears.

Studimi i ri nuk analizoi rrezikun individual të kancerit të pjesëmarrësve dhe as nuk gjurmoi ndryshimet në mjedisin ose dietën e tyre, kështu që çdo kombinim i këtyre komponentëve mund të jetë në lojë.

Alexandrov dhe ekipi i tij dyshojnë për faktorë që mund të ndryshojnë ndjeshëm sistemin imunitar dhe mikrobiomën e një personi në vitet e tyre të para, si p.sh. nëse ata kanë lindur me prerje cezariane apo vaginale, kanë marrë antibiotikë, janë ushqyer me gji ose me formulë, ose janë ushqyer me shumë ushqime të përpunuara.

Derisa të ketë më shumë të dhëna, përqendrimi në ndryshimet e stilit të jetesës që mund të kontrolloni është çelësi; Sears thekson të hani një dietë në stilin mesdhetar, të qëndroni aktivë, të lini duhanin dhe të ulni konsumin e alkoolit.

Ndërgjegjësimi është gjithashtu shumë i rëndësishëm: Të rinjtë – si dhe shumë profesionistë mjekësorë – janë të shpejtë në shpërfilljen e simptomave të kancerit kolorektal, si dhimbja e vazhdueshme e barkut, humbja e pashpjegueshme e peshës dhe gjakderdhja rektale.

Siç thekson Alexandrov, “ata duhet të jenë të vetëdijshëm se mund të jetë diçka mjaft serioze”, sepse sa më shpejt të zbulohen tumoret, aq më të lehtë do të jenë për t’u trajtuar.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.