Nga Gazeta Si - Është një akt shumë i guximshëm të përshtasësh librat e dashur dhe thelbësorë të Jane Austen për ekranin.
E megjithatë, kineastët vazhdojnë të përpiqen.
Ka ritregime që i përmbahen ngushtë tekstit, si seriali i zhurmshëm “Love and Friendship” i Whit Stillman dhe mini-seriali “Pride and Prejudice” i vitit 1995.
Por bëj një përshtatje të tillë dhe do të rrezikosh zemërimin e legjioneve të lexuesve të Austen: Marrim “Persuasion”, i cili shkaktoi një zemërim para se të publikohej në korrik, kur traileri i tij përfshinte fragmente të dialogëve të rinj, të modernizuar që copëtuan tekstin origjinal të Austen.
Është një detyrë e palakmueshme, që përmbledh vëllime kritike shoqërore, dialogë të ndezur dhe personazhe aq të dashur saqë kanë frymëzuar një arketip të tërë interesi dashurie. Por shpesh, këta filma kanë sukses dhe madje zbulojnë shtresa të reja në veprat kanonike të Austen. Së paku, ato frymëzojnë debat midis lexuesve të saj të shumtë.
CNN u konsultua me disa studiues dhe kritikë të Austen-it për të shpjeguar se çfarë kërkojnë në një përshtatje të veprës së Austen-it - dhe për të sqaruar pse magjia e fjalëve të saj mund të jetë kaq e ndërlikuar për t’u përkthyer për ekranin.
Pse na pëlqen të përshtatim Austen
Shikuar në një mënyrë, rrëfimet e Austen janë romanca thelbësore. Ata kanë të gjitha tiparet dalluese të zhanrit: mosmiratimin e familjes, çiftet e mospërputhjes, marrëdhëniet e urrejtjes me dashurinë, ribashkimet e shumëpritura, deklaratat e dashurisë të denjë për dëshpërim.
Ne i kemi parë këto tipare të shfaqen në pothuajse çdo histori romantike që atëherë. Pra, çfarë i bën romancat e Austen kaq të pjekura për t’u ritreguar?
Nga njëra anë, është një vendim mendjemprehtë biznesi për të ringjallur Austen - ka gjithmonë një audiencë për punën e saj, thanë Jillian Davis dhe Yolanda Rodriguez, drejtues të “Pemberley Podcast”, në të cilën ata analizojnë përshtatje të ndryshme të punës së Austen.
“Marrëdhëniet ndërpersonale komplekse nuk do të dalin kurrë nga moda”, thanë Davis dhe Rodriguez për CNN në një e-mail.
Gjatë viteve, përshtatjet e Austen kanë bërë miliona, janë nominuar për më shumë se një duzinë Oscars dhe disa Emmy dhe kanë bindur shikuesit në mbarë botën se zoti Darcy është standardi i artë i kërkuesve. Vitet ‘90 na dhanë një bum të përshtatjeve të Austen-it - “Pride and Prejudice”, me aktorin e Firth-it, “Emma” me Gwyneth Paltrow, “Sense and Sensibility” me Emma Thompson për të përmendur disa - dhe histori të tjera të epokës së Regjencës. Popullariteti i Austen shtrihet në të gjithë botën - shih filmin e frymëzuar nga Bollywood “Bride & Prejudice”, dhe “Mr. Pride vs. Miss Prejudice” të Kinës, dy nga disa adaptimet e Austen me protagonistë aziatikë.
Ndonëse romanet e Austen gjithmonë mbështillnin dashurinë dhe martesën në komplotet e tyre, autorja jo gjithmonë e portretizoi martesën si një fund të lumtur të qetë për të cilin aspironin heroinat e saj. Është një vendim financiar dhe një detyrë familjare, për të cilën personazhet e saj femra janë shumë të vetëdijshme. Gratë e Austen janë shpesh ambivalente rreth asaj se çfarë do të thotë për pavarësinë e tyre nëse martohen, edhe kur i duan sinqerisht partnerët e tyre, tha Inger Brodey, një profesore e asociuar e anglishtes dhe letërsisë krahasuese në Universitetin e Karolinës së Veriut, Chapel Hill.
“Austen është një mënyrë për lexuesit e sotëm që të romantizohen për shpirtrat binjakë dhe gjithashtu të ruajnë respektin e tyre për veten”, tha Brodey, i cili ka publikuar disa punime për Austen.
Dhe kështu, në atë mënyrë, tha ajo, rrëfimet e Austen-it vazhdojnë të frymëzojnë dhe fuqizojnë sot: ato janë histori dashurie me sy të qartë të treguara nga një perspektivë delikate feministe që ende u japin protagonistëve të tyre një lloj lirie.
Cilat janë përshtatjet më të mira të Austen-it
Një përshtatje e fortë e Austen-it nuk ka nevojë të bëjë papagall tekstin origjinal apo edhe të ndodhë në Anglinë e fundit të shekullit të 18-të. Në fakt, tha Brodey, ajo do të preferonte një film të mos ndihej borxhli ndaj romanit burimor.
“Ajo që është më sfiduese për çdo përshtatës të Austen duhet të jetë kapja e kombinimit të pabesueshëm të komedisë, ironisë dhe kritikës sociale, së bashku me historitë vërtet prekëse të miqësisë”, tha Devoney Looser, një profesor i anglishtes Regents në Universitetin Shtetëror. “Është padyshim e vështirë për të arritur atë ekuilibër të personazheve në përmbajtje në dy orë, së bashku me përfundimet e nevojshme dhe të kënaqshme të lumtura”.
“Unë do të thosha se çdo përshtatje e Austen-it është e suksesshme nëse më bën të mendoj ose rimendoj ndonjë pjesë të origjinalit”, tha Looser për CNN.
Aty ku përshtatjet e Austen dështojnë
Kondensimi i qindra faqeve të tekstit të pasur - të mbushura me kritika sociale, fraza të mrekullueshme dhe mendime të brendshme zbuluese - në një film dyorësh apo edhe në një mini-serial gjashtëorësh nuk është diçka e vogël. Pra, tha Galperin, disa kineastë fokusohen në fillin më të dukshëm në histori: Komplotin e martesës.
Marrëdhëniet janë sigurisht të rëndësishme në romanet e Austen, por më shpesh, tha Galperin, komploti i martesës është thjesht një skelet i një historie.
Disa përshtatjeve - si “Persuasion”, sipas shumë kritikëve - iu mungon ambivalenca dhe thellësia e pranishme në librat e Austen. “Persuasion” është një histori e një “shansi të dytë në dashuri” midis Anne Elliot (e luajtur në versionin e fundit nga Dakota Johnson) dhe partnerit të saj të dikurshëm Kapiten Wentworth. Por ka të bëjë gjithashtu me detyrën familjare, konformitetin dhe pavarësinë e çmuar, dhe këto tema, të paktën në ekran, shpesh vijnë të dytat pas romancës.
“Romani është jashtëzakonisht i mirë për të demonstruar atë tension (midis dashurisë dhe detyrës), ndërsa filmi thjesht e rrafshon atë në një refuzim të hershëm”, tha Galperin.
Shpesh, tha Brodey, filmat “të kënaqin në mënyrë dërrmuese në romancë në kurriz të satirës sociale”.
Pse historitë e Austen do të jetojnë përgjithmonë
Edhe nëse versionet e reja të “Persuasion” dhe të klasikëve të tjerë nuk janë domosdoshmërisht të suksesshëm në riinterpretimin e veprës së Austen, ato ia vlen të bëhen, tha Looser - të paktën, ata do të joshin audiencën e re.
“Nëse nuk i rikrijojmë historitë e shekullit të nëntëmbëdhjetë të Austen për kohën tonë dhe nuk tërheqim gjenerata të reja shikuesish, atëherë këto tekste nuk do të jetojnë”, tha Looser. “Pra, unë jam padyshim i gjithi për përshtatjet që përdorin materialin e Austen si frymëzim dhe lënë gjurmën e tyre në të, në vend që t’i trajtojnë origjinalet e saj si projekte që duhet të kopjohen në mënyrë fetare”.
Dhe vazhdimi i tjerrjes së fijeve të reja nga vepra origjinale e Austen e hap botën e saj ndaj figurave që librat e saj nuk përfaqësonin, duke përfshirë njerëz me ngjyrë dhe protagonistë LGBTQ. “Fire Island” përdor kornizën e lirshme të “Pride and Prejudice” për të treguar një histori për dy homoseksualë aziatikë amerikanë, racizmin dhe klasizmin që ata përjetojnë nga homoseksualët e bardhë dhe marrëdhëniet që ata krijojnë pavarësisht kësaj urrejtjeje.
Ka një milion mënyra për të treguar një rrëfim austenian sot. Është e pamundur të kënaqësh çdo fans të Austen-it, por studiuesit dhe lexuesit thonë se për sa kohë që një përshtatje e Austen-it ruan atë që e bën punën e saj kaq të dashur në radhë të parë - inteligjencën, ironinë dhe romancën - pothuajse gjithmonë do të gjejë një audiencë të gatshme për t’u dashuruar.
Marrë nga CNN, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
