Trashëgimia e regjisorit Peter Brook është kudo në teatrin e sotëm

Nga Andrew Dickson* - Mos i takoni kurrë heronjtë tuaj, thotë një shprehje. Kur u takova për herë të parë me Peter Brook, në vitin 2010, ai nuk ishte aq hero sa ishte legjendë: guru, shaman, magjistar, maestro. Ai ishte i brishtë – i vogël, gjithashtu, duke u futur në teatër me këpucë të bardha gjigante me taban të trashë. Por në momentin që ai stërviti mbi ju shikimin e tij të famshëm në ngjyrë blu akulli, ishte e qartë se mendja e tij ishte prej çeliku.

Reputacioni u bën gjëra qesharake njerëzve; veçanërisht në teatër, një formë arti që i jepet krijimit të miteve, ku historitë për shfaqjet e famshme që nuk i shihnit të zgjeroheshin me tregim. Unë jam shumë i ri, për shembull, për të parë ndonjë nga veprat e hershme ose të mesme të Brook-ut, spektaklet e përhapura të La Conférence des Oiseaux ose The Mahabharata.

Regjisori që takova ishte minimalisti i ndjerë, lustruesi i pjesëve të ngjashme me shëmbëlltyrën që shkëlqenin si guralecë nën sipërfaqen e një lumi. Shpesh ata ishin të fshehtë, ndonjëherë krejtësisht të çuditshëm. Por aftësia e Brook-ut për të krijuar një imazh të shkëlqyer teatral – duke bashkëpunuar që nga mesi i viteve 1970 me togeren e tij të besuar, Marie-Hélène Estienne – ishte e pashembullt. Më kujtohet aktori William Nadylam në “The Suit” duke nxjerrë një shami nga xhepi dhe duke e kthyer në një mbulesë tavoline, voilà, ashtu si ai. Më pas pati një mbrëmje me pantallona të shkurtra Beckett me Marcello Magni, Khalifa Natour dhe Kathryn Hunter. Unë jam në gjendje jo vetëm ta përfytyroj atë në mendjen time, por pothuajse ta riprodhoj, aq therës ishte qartësia e tij.

Brook ishte gjithashtu – dhe kjo është më e rrallë se sa mund të mendohej – një drejtor intensiv muzikor. Flauti i tij Magjik i shpejtë me piano dhe një kastë prej nëntë vetash, të cilin e pashë në vitin 2011, kapi butësinë më të madhe të shkrimeve të Mozartit dhe nxirrte gëzim të turpshëm. Brook shfaqi një krijimtari të ngjashme të shqetësuar që ishte plotësisht mozartiane, si dhe aftësinë e kalimit nga egërsimi në seriozitet të madh menjëherë. Brook kishte gjithashtu artin e veçantë të showman-it që e bënte atë të dukej pa art. Kur intervistova Estienne-n në vitin 2015, më tha se – zakonisht në të 30-at dhe 40-at e tyre – kërkesat e provave të pafundme të aktorëve ishin rraskapitëse, por vetë Brook nuk i bëri kurrë.

Fusha e betejës (2015) – Brook dukej se ishte varur në rininë e tij pjesërisht përmes përfshirjes së tij me krijuesit e rinj të teatrit. Përveçse ishte një bashkëpunëtor bujar, ai mirëpriti një rrymë të qëndrueshme të adoleshentëve në Bouffes du Nord dhe në vitet e tij të mëvonshme u bë një burrë shteti i moshuar vizitor në Young Vic të Londrës. Kopjet me veshë qensh të librit të tij The Empty Space mund të mos jenë më një aksesor i domosdoshëm për regjisorët e çuditshëm (dhe faleminderit zotit për këtë, mund të ketë thënë Brook), por ndikimi i tij është kudo: në shpikjen e ethshme të Complicité, esencializmi i zhveshur i Cheek nga Jowl, si dhe në stilet e krijuesve të teatrit të ndryshëm si Marianne Elliott, Robert Icke, Emma Rice dhe Ivo van Hove.

*Andrew Dickson, The Guardian. Përshtati në shqip Gazeta Si