Kultura e punës së tepërt po lulëzon; ne mendojmë për orët e gjata dhe lodhjen e vazhdueshme si një shenjë suksesi.
Në vitin 1987, Gordon Gekko, personazh në filmin “Wall Street” i tha botës: lakmia është e mirë! Filmi përshkruante drejtuesit e fiksuar pas punës, që punonin me orë të gjata në rrokaqiejt e hijshëm për të nënshkruar marrëveshje dhe për të rritur pagat e tyre, në kurriz të kujtdo që i pengonte. Nëse jetoni dhe merrni frymë duke punuar, mesazhi ishte se shpërblimet do të jenë emocionuese dhe të jashtëzakonshme.
Megjithëse shumë prej nesh e lidhin workaholizmin tepër ambicioz me vitet 1980 dhe industrinë e financave, tendenca për t’iu përkushtuar punës dhe për të magjepsur kulturën e orëve të gjata mbetet po aq e përhapur, ndoshta dhe më shumë. Në fakt, ajo po zgjerohet në më shumë sektorë dhe profesione.
Studimet e reja tregojnë se punëtorët në mbarë botën po bëjnë mesatarisht 9.2 orë jashtë orarit të papaguar në javë, nga 7.3 orë vetëm një vit më parë. Sipërmarrësit miliarderë të teknologjisë mbrojnë sakrifikimin e gjumit në mënyrë që njerëzit të mund të “ndryshojnë botën”. Dhe që nga pandemia, javët tona të punës janë zgjatur; ne dërgojmë email dhe mesazhe në mesnatë pasi kufijtë midis jetës sonë personale dhe profesionale janë shpërbërë.
Në shpirt, nuk jemi aq larg nga vitet e Gekko sa mendojmë. Megjithatë, një gjë është e ndryshme: ne kuptojmë shumë më tepër për pasojat e punës së tepërt dhe se kjo mund të dëmtojë shëndetin tonë mendor dhe fizik. Megjithatë, duke pasur parasysh se sa i rrënjosur është admirimi ynë për kulturën e punës me stres, ndalimi i obsesionit tonë mbi punën do të kërkojë ndryshim kulturor. A mund të jetë bota pas pandemisë shansi ynë për të provuar ndryshimin?
Puna e tepërt nuk është një fenomen ekskluziv për Silicon Valley ose Wall Street. Njerëzit punojnë me orë të gjata në të gjithë botën, për shumë arsye të ndryshme.
Në Japoni, kultura e punës së tepërt mund të gjurmohet në vitet 1950, kur qeveria u përpoq fort që vendi të rindërtohej shpejt pas Luftës së Dytë Botërore. Në vendet Arabe, lodhja për shkak të orëve të gjata të punës është e lartë midis profesionistëve mjekësorë, ndoshta sepse 22 vende janë vende në zhvillim me sisteme të mbingarkuara të kujdesit shëndetësor.
Arsyet e punës së tepërt varen edhe nga industria. Disa nga studiuesit më të hershëm mbi lodhjen në vitet 1970 pohuan se shumë njerëz në punë të orientuara drejt ndihmës së të tjerëve, si punonjësit në klinika apo qendrat e ndërhyrjes, prireshin të punonin me orë të gjata që çuan në rraskapitje emocionale dhe fizike, një prirje që shfaqet edhe në pandemi.
Por miliona prej nesh punojnë jashtë mase sepse në njëfarë mënyre mendojmë se është emocionuese, një simbol statusi që na vendos në rrugën drejt suksesit, pavarësisht nëse e përcaktojmë atë me pasurinë apo një postim në Instagram që e bën të duket sikur po jetojmë një jetë ëndrrash me një punë ëndrrash. Romantizimi i punës duket të jetë një praktikë veçanërisht e zakonshme midis “punëtorëve të dijes” në klasat e mesme dhe të larta. Në vitin 2014, New Yorker e quajti këtë përkushtim ndaj punës së tepërt “një kult”.
“Ne lavdërojmë stilin e jetës dhe stili i jetës është: ti merr frymë për diçka, fle me diçka, zgjohesh dhe punon me të gjithë ditën, pastaj shkon për të fjetur më atë gjë në mendje”, thotë Anat Lechner, profesor në Nju Jork. “Përsëri, përsëri dhe përsëri”.
Pra, nga erdhi tendenca jonë për të lartësuar punën e tepërt? Pse, në vendet e pasura perëndimore, si Britania e Madhe dhe SHBA-ja, ekziston një ndjenjë që të punosh pafund është diçka për t’u mburrur?
Rrënjët e këtij fenomeni mund të gjurmohen në ‘etikën protestante të punës’ në shekullin e 16-të, një botëkuptim i mbajtur nga protestantët e bardhë në Europë që e bëri punën e palodhur dhe kërkimin për fitim të duken të virtytshme. Sally Maitlis, pedagoge e sjelljes organizative në Universitetin e Oksfordit, thotë se “më vonë, nxitja për efikasitet që u ngrit nga Revolucioni Industrial”, si dhe mënyra se si ne vlerësojmë produktivitetin, kanë “ngulitur më tej vlerën e punës së vështirë, shpesh me çmimin e mirëqenies personale”.
Më pas, në fund të viteve 1990 dhe në fillim të viteve 2000, adhuruesit e punës filluan të identifikoheshin jo nga xhaketat, por më tepër me kapuçat, rrobat sportive, pasi kompanitë fillestare të teknologjisë u rritën në gjigantë si Google dhe Facebook, dhe fuqia u zhvendos në Silicon Valley.
Shoqëria filloi të lavdërojë sipërmarrësit që thanë se donin të ndryshonin botën dhe na treguan se si i strukturuan ditët e tyre (shumë të gjata) për madhështinë maksimale. Maitlis thekson Gordon Gekkos dhe Mark Zuckerberg që mendonin se ishin të ushqyer nga “pasioni për produktin ose shërbimin”.
Megjithatë, ironia është e madhe, sepse shumica e asaj teknologjie të re përfundoi duke mundësuar llojin e punës së tepërt dhe rraskapitjen me të cilën kemi të bëjmë ne sot.
Këto ditë, shumë njerëz punojnë me orë të gjata për të shlyer borxhin, thjesht për të mbajtur punët e tyre (dhe në shumë raste, kompanitë presin që punonjësit të punojnë me orë të gjata dhe të jenë vazhdimisht në dispozicion). Por për ata që përqafojnë kulturën e punës së tepërt, ka edhe një element performues, një ‘karrierë ëndrrash’ duke bërë diçka kuptimplotë apo edhe rraskapitje që mund të shfaqet si një lloj i çuditshëm trofeu.
“Është njësoj si në ring. Janë djem që zgjedhin të rrihen me njëri-tjetrin për një lloj nderi. Luftojnë dhe mbijetojnë”, thotë Christina Maslach, pedagoge e psikologjisë në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley.
Paralelisht me këtë punë-adhurim, megjithatë, erdhi një pasojë e pakëndshme, rraskapitja.
“Rraskapitja ka cikle, sikur rizbulohet, pastaj shuhet dhe rizbulohet përsëri”, thotë Maslach, e cila ka studiuar rraskapitjen që nga vitet 1970.
Në atë kohë, rraskapitja profesionale po studiohej te vullnetarët në klinikat e rehabilitimit të drogës dhe punonjës të tjerë në industrinë e shërbimeve njerëzore, shumë prej të cilëve ishin në gatishmëri gjatë gjithë natës dhe raportuan dhimbje koke, depresion dhe nervozizëm në punë. Më vonë, kur ekonomia po ecën mirë në vende si Amerikë dhe Mbretëria e Bashkuar, fiksimi për kapitalizmin u ngrit në qiell dhe njerëzit punuan gjatë dhe shumë. Por ndërsa puna e tepërt ishte e nderuar, rraskapitja dhe lodhja që pasuan, nuk kanë qenë.
Organizata Botërore e Shëndetësisë e përkufizon lodhjen si një sindromë “që rezulton nga stresi kronik në vendin e punës, i cili nuk është menaxhuar me sukses”, i karakterizuar nga ndjenja e rraskapitjes, ndjenja negative për një punë dhe reduktim i efikasitetit profesional. Me fjalë të tjera, kjo ju bën të ndiheni çnjerëzor, të rraskapitur fizikisht dhe emocionalisht dhe të pyesni pse e morët punën në radhë të parë. Organizata e njohu zyrtarisht lodhjen si një ‘dukuri profesionale’ në vitin 2019.
Ndërsa “kultura e rraskapitjes erdhi nga Wall Street”, është edhe më keq tani, sepse ne vendosim sipërmarrës të teknologjisë që mezi flenë në një piedestal. (CEO i Tesla dhe SpaceX, Elon Musk, postoi në Twitter në 2018 se kur bëhej fjalë për kompanitë e tij, “nuk ka kohë për gjumë dhe se askush nuk e ka ndryshuar kurrë botën me 40 orë në javë”.
“Dallimi i vjetër i ditës dhe natës ose ‘Le të punojmë deri në orën pesë dhe pastaj të shkojmë të pimë dhe të flemë në 10’ është për shekullin e 20-të. Shekulli i 21-të është shumë i ndryshëm”, thotë Maslach. “Ne jetojmë në një kulturë që është 24/7. Mediat sociale janë 24/7, komunikimi është 24/7, Amazon Prime është 24/7, gjithçka është 24/7. Ne nuk i kemi ato kufij fiks”.
Megjithatë, edhe pse ne po punojmë më shumë se kurrë dhe punëtorët e rinj përballen me një kombinim potencialisht toksik të presioneve më të mëdha financiare (borxhi i studentëve, i kombinuar me paga më të ulëta dhe çmime më të larta të banesave), presion për të gjetur ‘pasionin e tyre’ dhe presion për të gjetur një punë e qëndrueshme në një treg pune gjithnjë e më të pasigurt, mund të ketë disa shenja të vogla ndryshimi.
Në mars, një sondazh i punonjësve nga 13 analistë tregoi se të anketuarit thanë se ata kishin mesatarisht 95 orë punë në javë dhe flinin pesë orë në natë. “Kjo është përtej nivelit të ‘punëtorëve’, kjo është çnjerëzore/abuzive,” tha një i anketuar në sondazh.
Dhe sado rraskapitëse që ka qenë pandemia, ajo gjithashtu na ka detyruar të shohim ekuilibrin punë-jetë në një mënyrë krejtësisht të re. Muajin e kaluar, LinkedIn kreu një anketë me më shumë se 5,000 përdorues gjatë dy javësh: 50% dhe 45% e të anketuarve thonë se fleksibiliteti i orëve ose vendndodhjes dhe ekuilibri punë-jetë përkatësisht janë bërë më të rëndësishme për ta që nga pandemia.
“Vendet e punës mund të jenë mjedise shumë të pashëndetshme, nëse ka pasur kohë për të ndryshuar mënyrën se si punojmë, tani është koha për ta bërë atë”, thotë Christina Maslach.
“Pandemia ka qenë e fuqishme jo vetëm për të bërë të spikatur shumë nga gjërat që kanë më shumë rëndësi, shëndetin, familjen, marrëdhëniet dhe në prishjen e disa prej rutinave dhe sistemeve që po i mbanin njerëzit në rutine”, thotë Maitlis.
Si përgjigje, disa kompani kanë filluar të flasin për ofrimin e programeve më të fuqishme të shëndetit mendor për punëtorët, duke përfshirë përfitime si seancat e terapisë falas ose akses falas në aplikacionet e mirëqenies. Megjithatë, ekspertët mendojnë se ka shumë pak gjasa që ne po hyjmë në një epokë të re që i jep përparësi mirëqenia mbi punën e tepërt.
Për shembull, ndërsa teknologjia na ka bërë të mundur që të punojmë nga shtëpia për një kohë të pacaktuar, ajo gjithashtu na lidh të punojmë gjatë gjithë ditës.
Në fund, jemi në një udhëkryq: mund t’i japim përparësi mirëqenies sonë, ose t’i japim përparësi dërgimit të një emaili.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
