28 vjet pa Azem Shkrelin

Nga Gazeta “SI”– Në historinë e poezisë bashkëkohore shqiptare, emri i Azem Shkrelit zë një vend të padiskutueshëm si nismëtar dhe konsolidues i një fryme të re estetike. Me forcën e talentit dhe ndjeshmërisë gjuhësore, Shkreli i dha poezisë shqiptare në Kosovë një kthesë të rëndësishme: e zgjeroi horizontin tematik, thelloi intimitetin e subjektit lirik dhe solli një ndjeshmëri të re ndaj gjuhës, duke e kthyer fjalën në një akt shpirtëror dhe të mprehtë.

Në një kohë kur letërsia ishte ende e ngarkuar me patosin kolektiv të realizmit socialist, Shkreli guxoi të flasë ndryshe për dashurinë, për vendlindjen, për njeriun e thjeshtë të truallit rugovas, për heshtjet dhe plagët e brendshme. Kjo lëvizje krijuese përbën një nga momentet themelore të hapjes dhe modernizimit të poezisë shqipe të pas Luftës së Dytë Botërore.

Azem Shkreli lindi më 1938 në Rugovë të Pejës. Pas përfundimit të shkollës fillore në vendlindje, ai vazhdoi arsimin e mesëm dhe studimet në Fakultetin Filozofik në Prishtinë, në degën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe. Përveç krijimtarisë së pasur letrare, Shkreli ka dhënë një kontribut të rëndësishëm edhe në jetën kulturore të vendit si kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, drejtor i Teatrit Krahinor dhe themelues e drejtor i KosovaFilmit.

Krijimtaria e tij poetike përfshin vepra të rëndësishme si: “Bulzat” (1960), “Engjujt e rrugëve” (1963), “E di një fjalë prej guri” (1969), Nga bibla e heshtjes (1975), Pagëzimi i fjalës (1981), Nata e papagajve (1990), Lirikë me shi (1994) dhe vëllimi i fundit, i botuar pas vdekjes, “Zogj dhe gurë” (1997). Në prozë, ai ka lënë gjurmë me romanin “Karvani i bardhë”(1961), tregimet e përmbledhura “Në Sytë e Evës” (1975), si dhe me dramat Fosilet (1968) dhe “Varri i qyqes'(1983). Poezitë e tij janë përkthyer në disa gjuhë të huaja, duke i dhënë zë ndërkombëtar një poezie që buron nga rrënjët shqiptare, por që flet me gjuhën universale të shpirtit njerëzor.

Në kohën kur u shfaq si poet, Azem Shkreli po sillte jo vetëm një talent të rrallë, por edhe një paradigmë të re krijuese. Ai e çliroi poezinë nga kornizat ideologjike, duke i hapur udhë një lirizmi të thellë dhe një reflektimi artistik që përfaqësonte vërtetësinë njerëzore përtej dogmës. Po aq i rëndësishëm është edhe kontributi i tij në prozën shqiptare, ku me veprat e tij theu skematizmin e rrëfimeve bardh e zi dhe solli dimensionin psikologjik dhe metaforik në letërsinë e Kosovës.

Azem Shkreli ndërroi jetë më 27 maj të vitit 1997, por vepra e tij vijon të jetë një pikë referimi e pashmangshme për çdo lexim serioz të letërsisë shqipe. Ai është një nga ata autorë që jo vetëm e pasuroi fjalën shqipe, por e bëri atë të shndrisë me një dritë të re intime, filozofike dhe të thellë.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.