Nga Ruth Ben-Ghiat* – “Lituania qëndron për ne”… Në një fjalim video drejtuar udhëheqësve të Bashkimit Evropian të enjten, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky renditi vendet që kanë treguar solidaritet me popullin e tij.
Pastaj erdhi në Hungari dhe toni i tij ndryshoi. “Hungaria …. dua të ndalem këtu dhe të jem i sinqertë. Një herë e përgjithmonë. Duhet të vendosësh vetë me kë je. Dëgjo, Viktor, a e di se çfarë po ndodh në Mariupol?”
Komenti i Zelensky-t i referohej aktit të mashtrimit që kryeministri hungarez Viktor Orbán, i cili përballet me zgjedhjet parlamentare të dielën, ka kryer që kur lufta e Rusisë kundër Ukrainës filloi pak më shumë se një muaj më parë.
Lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka ardhur për të simbolizuar konfliktin global midis autokracisë dhe demokracisë, dhe zgjedhjet e ardhshme në Hungari, vetëm disa ditë para nga tani, do ta organizojnë atë luftë. Është e paqartë nëse miqësia dhjetëvjeçare e populistit të djathtë Orban me presidentin rus Vladimir Putin do ta dëmtojë atë në qendrat e votimit.
Duke ndjekur një vijë delikate në marrëdhëniet e tij me Putinin, vendet anëtare të BE-së dhe votuesit, Orban është përpjekur të paraqesë neutralitetin në interesin më të mirë të Hungarisë. Megjithatë, qëndrimi jashtë luftës së Putinit do të bëhet më pak i realizueshëm sa më gjatë të vazhdojë konflikti.
Orbán, gjithnjë nacionalist, e justifikon “qëndrimin e tij të kujdesshëm dhe pragmatik” ndaj luftës së Rusisë si mbrojtje e mirëqenies dhe sigurisë hungareze.
Në të njëjtën ditë që Zelensky drejtoi gishtin nga Hungaria gjatë fjalimit të tij në Bashkimin Evropian, Orbán postoi një foto në faqen e tij në Facebook të liderëve të NATO-s duke pozuar me mbishkrimin: “Ne mbështesim interesat hungareze. Nuk do të lejojmë që Hungaria të tërhiqet zvarrë në këtë luftë!” Po kështu në një tubim më 15 mars, ai u deklaroi mbështetësve: “Ne duhet të ngrihemi për interesat tona… Ne duhet të qëndrojmë jashtë luftës”.
Në realitet, Orbán, aleati më i ngushtë i Putinit në BE, nuk ka qenë kurrë neutral kur bëhet fjalë për Rusinë.
Kur vendi aneksoi Krimenë në vitin 2014, Orbán hezitoi të vendoste sanksione të BE-së, duke argumentuar se “siguria në rajon mund të arrihet vetëm me Rusinë”.
Pak para se Rusia të pushtonte Ukrainën, Orbán e shpalli vitin 2021 si vitin më të mirë për marrëdhëniet ruso-hungareze, duke përmendur “respektin” e Putinit për Hungarinë.
Ndërsa lideri hungarez ka kritikuar pushtimin dhe ka hapur kufirin lindor të vendit për refugjatët ukrainas, ai gjithashtu ka refuzuar të gjitha masat që mund të ndihmojnë mbrojtjen ushtarake të Ukrainës, si lejimi i transportit të armëve përmes territorit të saj.
Orbán refuzon gjithashtu sanksionet mbi energjinë ruse, të cilat do të ishin sanksionet më me ndikim kundër Putinit, i cili ka përdorur prej kohësh furnizimet e pasura të naftës dhe gazit të Rusisë si levë me Gjermaninë, Serbinë dhe vendet e tjera evropiane.
Në mënyrë të ngjashme, Orbán është gjithashtu i qartë për përbuzjen e tij për demokracinë. Në dymbëdhjetë vjet sundim joliberal, ai ka zhveshur liritë e shtypit dhe gjyqësorit dhe ka demonizuar emigrantët me ngjyrë në emër të mbajtjes së Hungarisë kryesisht të bardhë dhe të krishterë.
Ligjet e tij represive kundër individëve LGBTQ, që me një referendum në të njëjtën ditë me zgjedhjet synon t’i vazhdojë, tashmë kanë ndezur procedurat ligjore të Komisionit Evropian kundër Hungarisë.
Kjo është arsyeja pse zgjedhjet e ardhshme, të cilat paraqesin një sfidë të paprecedentë për pushtetin e Orbanit, kanë rëndësi.
Gjashtë parti, duke përfshirë ish-aleatët e tij të partisë së ekstremit të djathtë Jobbik, janë bashkuar në një koalicion në përpjekje për ta mposhtur atë.
Të udhëhequr nga Peter Márki-Zay, një kryebashkiak konservator 49-vjeçar, ata janë të bashkuar në kundërshtimin e tyre ndaj asaj që Márki-Zay e quan “diktatura e korruptuar” e Orbanit.
Orbán ka avantazhin aktual në këto zgjedhje – kontrolli i tij i makinerisë elektorale dhe gjyqësorit i bëjnë sfidat për rezultatet e zgjedhjeve shumë më të vështira për t’u fituar.
Lufta ka qenë gjithashtu një shpërqendrim nga problemet ekonomike të Hungarisë dhe qeveria po vë bast se ulja e taksave dhe rritja e pensioneve dhe pagave do të ndikojë më shumë votuesit sesa premtimet e opozitës për të hequr dorë nga abuzimet autokratike.
Kontrolli i qeverisë së Orbanit mbi mbulimin mediatik është gjithashtu një pjesë kyçe e çdo suksesi në votime. Në zgjedhjet parlamentare të 2018, censura dhe ndikimi i medias shtetërore nënkuptonin që “pikëpamjet e opozitës nuk mund të preknin as pjesë të rëndësishme të elektoratit”, siç shkruante analisti Gábor Polyak. Që atëherë, kontrolli i medias është intensifikuar.
Marki-Zay thotë se nuk i është kërkuar të jetë në televizion që nga viti 2019.
Më në fund, lufta është shqetësuese. Shumë hungarezë – veçanërisht në qendrat e partisë Fidesz të Orbanit jashtë qendrave të qytetit – mund të “qëndrojnë jashtë saj”, duke e parë qëndrimin pragmatik dhe të kujdesshëm të Orbanit si të arsyeshëm.
Tani për tani, nuk duket sikur përgjigja e heshtur e Orbanit ndaj Putinit e ka dëmtuar seriozisht popullaritetin e tij dhe gara zgjedhore duket e ngushtë. Një sondazh i 23 marsit i jep Orbanit dhe partisë së tij Fidesz 41% të elektoratit dhe opozitës 39%.
Megjithatë, edhe nëse Orbán qëndron në detyrë, modeli i tij i qeverisjes i bazuar në shtypjen e të drejtave, mund të bëhet më pak tërheqës dhe solidariteti i tij me Putinin një përgjegjësi në rritje.
Një sondazh i grupit të ekspertëve Publicus tregon se edhe në mesin e votuesve të Fidesz, 44% e shohin sulmin rus si një agresion. Dhe 60% e të anketuarve në një sondazh të fundit të Euroneës mendonin se Hungaria është afruar shumë me Rusinë dhe Putinin.
Hungaria gjithashtu mund ta gjejë veten gjithnjë e më shumë të izoluar brenda Evropës, pasi aleati i saj ideologjik Polonia sheh përfitimet e solidaritetit me demokracitë. Në dhjetor 2020, Parlamenti Evropian miratoi “kushtëzimin e shtetit të së drejtës” që lidhte disponueshmërinë e fondeve të BE-së me respektimin e demokracisë nga shtetet anëtare.
Para fillimit të luftës, Polonia dhe Hungaria nisën një sfidë ligjore kundër saj, por Gjykata Evropiane e Drejtësisë e hodhi poshtë atë.
Orbán mbështetet në fondet e BE-së, së fundmi për ndihmën me refugjatët ukrainas, kështu që zbatimi i këtij rregulli mund t’i vështirësojë gjërat për të.
Në fund të fundit, mbrojtja e “qetësisë strategjike” e Orbanit dhe dëshira e tij për të shmangur pakënaqësinë e Putinit, e bëjnë koalicionin e opozitës hungareze të shfaqet si forca e vendosur dhe parimore në politikën hungareze. “Ne duhet të zgjedhim Evropën, Perëndimin, NATO-n, demokracinë, sundimin e ligjit, lirinë e shtypit, një botë shumë të ndryshme. Botën e lirë,” thotë Marki-Zay.
Ky mesazh ka të ngjarë të marrë vrull në Hungari, pavarësisht se çfarë do të ndodhë në këto zgjedhje.
*Burimi CNN/ Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
