.png)
Nga Anatxu Zabalbeascoa – Ai nisi duke shkruar propagandë për Ushtrinë Kineze dhe, pasi lexoi klasikët, u bë një autor i i guximshëm. Ndoshta kjo është arsyeja pse lexohet gjerësisht jashtë vendit të tij, por thuajse fare në Kinë. Kandidat për Çmimin Nobel, veprat e tij janë përkthyer në 20 gjuhë.
Të eksplorosh boshllëkun e ushtarëve në Revolucionin Kinez dhe koston e atij që konsiderohet përparim në Kinë, i ka sjellë Yan Lianke-s, 66 vjeç, nofkën “shkrimtari disident kinez”. Librat “Ëndrra e Fshatit Ding” që zhbiron lakminë e pangopur njerëzore, “I fortë si uji” një satirë mbi revolucionin, dhe “Puthja e Leninit” për rënien e një fshati përballë premtimeve për një të ardhme të lavdishme.
Ai ka fituar çmime ndërkombëtare si Çmimi Franz Kafka, ka qenë dy herë finalist për Çmimin Man Booker International dhe përmendet rregullisht si kandidat për Çmimin Nobel në Letërsi.
Në epilogun e “Ëndrra e Fshatit Ding”, u kërkoni falje lexuesve për dhimbjen që mund t’u keni shkaktuar.
Në Kinë, njerëzit po përjetonin lumturinë e zhvillimit. Shumë nuk ishin në dijeni se të tjerë po vuanin nga epidemia e AIDS-it, që është ajo çfarë libri përshkruan. Letërsia kineze ka qenë për një kohë të gjatë e fokusuar në anët pozitive; ka qenë si një himn për bukurinë e shoqërisë.
Pse është e rëndësishme të ndjesh dhimbje?
Kishte shumë pak letërsi që i kushtonte vëmendje problemeve reale. Ato realitete ishin të fshehura. Prandaj lexuesit kinezë e panë “Ëndrra e Fshatit Ding” si të pabesueshme. Shkrova një epilog për t’u kërkuar ndjesë që ua ndërpreva lumturinë.
A do t’i përshkruanit autorët kinezë fitues të Nobelit si Gao Xingjian apo Mo Yan si shkrimtarë që i shmangen realitetit?
Mo Yan shkruan bukur. Duhet të kuptojmë se situata e tij në Kinë është komplekse. Nuk mund të pritet që të gjithë shkrimtarët të flasin drejtpërdrejt për realitetin.
Çfarë ju shtyu ju të veproni ndryshe?
Detyroj veten të bëj çmos për të thënë të vërtetën. Besoj se nëse nuk mund ta thuash të vërtetën, të paktën mos thuaj gënjeshtra.
A keni paguar një çmim për të thënë të vërtetën?
Të jesh shkrimtar kontrovers ka pasoja: nuk mund të botosh në Kinë. Shumë njerëz mendojnë se nuk jam njeri i mirë. Interneti është plot me fyerje ndaj meje. Gjej ngushëllim në faktin se bëj atë që mendoj se duhet të bëj dhe që jetoj në Pekin. Në Kinë ka shumë shkrimtarë që kanë hequr dorë nga pavarësia për të siguruar jetesën.
A e keni bërë këtë në fillimet tuaja?
Kur fillova të shkruaj, qëllimi im ishte të mbushja barkun. Të kisha ç’të haja. Dhe gjithashtu të largohesha nga fshati.
Sot shkruani për frikën.
Në Kinë, e gjithë shoqëria jeton e mbuluar nga frika dhe ankthi.
“Të varfrit kishin frikë nga pasiguria, të pasurit nga humbja e rehatisë sepse e dinin që pasuria s’u vinte nga puna e ndershme.”
Ata që kanë para kanë frikë se do t’i humbasin. Ata që s’kanë, shqetësohen për të ardhmen e fëmijëve të tyre. Ka edhe një frikë të përbashkët: frika nga pesticidet, nga ajri që thithim.
A janë ndotja dhe paqëndrueshmëria probleme veçanërisht shqetësuese në Kinë?
Jemi të shqetësuar për sigurinë ushqimore. Lexojmë në gazeta për helmime ushqimore. Çdo 15 mars, ka një program në TV për të luftuar produktet e falsifikuara. Shumica e falsifikimeve ndodhin te produktet ushqimore. Kanë gjetur pesticide në raki, mish, etj.
Ju keni përdorur metaforën “çmenduria e revolucionit” në librin “I fortë si uji”. Çfarë nënkupton?
Revolucionet janë të tmerrshme, sepse shkatërrojnë gjithçka në rrugën e tyre. Në Kinë, revolucionet po paraqiten si epoka të përparimit, por unë mendoj se nuk mund të ketë përparim njerëzor mbi shkatërrim dhe dhunë. Ka pasoja shoqërore e njerëzore që mbeten të gjalla për dekada.
Si e shihni pozicionin tuaj si shkrimtar kinez në një botë gjithnjë e më globale?
Kam lexuar shumë klasikë dhe autorë të huaj, kam dashur të kem një zë që nuk është vetëm lokal, por universal. Jam i lumtur që veprat e mia përkthehen në më shumë se 20 gjuhë. Megjithatë, ndonjëherë ndihem si një zë i heshtur në Kinë.
Ju konsideroheni një kandidat serioz për Çmimin Nobel. Çfarë do të thotë kjo për ju?
Çmimi Nobel është një mirënjohje e madhe. Nuk jam i sigurt se a do ta fitoj, por të përmendet në të njëjtën listë me emra kaq të mëdhenj është nder për mua. Ajo që dua më shumë është që shkrimet e mia të lexohen nga sa më shumë njerëz, të kenë ndikim.
Çfarë po shkruani aktualisht?
Po punoj në një roman që trajton jetën në fshatrat kineze dhe ndikimin e modernizimit dhe urbanizimit në to. Është një temë që prek shumë njerëz dhe shpesh anashkalohet.
Si mendoni se do të jetë e ardhmja e letërsisë kineze?
Letërsia kineze ka shumë potencial. Gjeneratat e reja janë shumë të dhënë pas leximit dhe kanë energji për të krijuar. Por duhet edhe hapje dhe liri më të madhe për të thënë të vërtetën.
Çfarë do të thoshit për lexuesit tuaj?
Faleminderit që më lexoni dhe më kuptoni. Letërsia është ura që lidh njerëzit, pavarësisht kufijve. E ardhmja është në duart tona, dhe unë shpresoj që ajo të jetë më e ndritur.
Ju shpesh përdorni një stil satirik dhe ironik në veprat tuaja. Si e përballoni censurën në Kinë?
Censura është një realitet që nuk mund ta shmangësh në Kinë. Unë përpiqem të jem sa më i kujdesshëm me fjalët, të përdor metafora dhe alegori që lexuesit e kuptojnë, por censori ndonjëherë nuk i kupton menjëherë. Ka libra të mi që janë ndaluar, por unë nuk jam i gatshëm të heq dorë nga kritika ime ndaj shoqërisë.
Sa rëndësi ka për ju historia dhe kujtesa kolektive në krijimet tuaja?
Historia është thelbësore. Pa të, nuk mund të kuptosh se kush je dhe ku po shkon. Unë dua të tregoj atë që është harruar, apo atë që historia zyrtare nuk dëshiron ta pranojë. Kujtesa kolektive ndihmon në ndërtimin e një shoqërie më të drejtë dhe të ndërgjegjshme.
Cila është pjesa më sfiduese e procesit të shkrimit për ju?
Të gjesh zërin e sinqertë, pa kompromis. Shkrimi kërkon guxim për të shprehur të vërtetat që nuk janë të lehta për t’u dëgjuar. Njëherë kur ke atë zë, pjesa tjetër bëhet më e lehtë.
Si do të përshkruanit marrëdhënien tuaj me lexuesit jashtë Kinës?
Është shumë e veçantë. Në një farë mënyre, lexuesit ndërkombëtarë më njohin për atë që jam, për mesazhet që përçoj. Shpresoj që ata të ndjejnë lidhjen me historitë dhe njerëzit që përshkruaj në librat e mi, edhe pse janë larg prej tyre.
Çfarë mesazhi do t’u jepnit shkrimtarëve të rinj që sapo fillojnë?
Të jenë të guximshëm dhe të ndershëm. Letërsia ka fuqinë të ndryshojë botën, por kjo ndodh vetëm kur shkrimtarët nuk frikësohen të thonë atë që mendojnë. Duhet të kemi durim dhe pasion.
Cili është mesazhi që dëshironi të përcillni përmes veprave tuaja?
Unë dua që njerëzit të reflektojnë mbi shoqërinë ku jetojnë dhe mbi veten e tyre. Shkrimi im synon të zgjojë ndërgjegjen dhe të sfidojë status quo-në. Në fund të fundit, letërsia është një mjet për të kapur të vërtetën në mënyra që fjalët e zakonshme nuk mund ta bëjnë.
Burimi: El Pais
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
