.png)
Ushqimi që hamë është një nga shkaqet kryesore të sëmundjeve. Me rritjen e kequshqyerjes, rriten edhe sëmundjet shoqëruese; por a mund të përdorim ushqimin për të trajtuar problemet shëndetësore në botë?
Një nga tekstet më të vjetra mjekësore në botë është Papirusi Ebers, një përmbledhje 110 faqesh e trajtimeve dhe kurave të shkruara rreth vitit 1500 para Krishtit. Teksti, i gjetur mes këmbëve të një trupi të mumifikuar në një varr egjiptian, ka udhëzime se cilat bimë duhet të konsumohen për të trajtuar sëmundje të ndryshme, duke dhënë 811 receta për një gamë të gjerë çrregullimesh nga sëmundjet mendore deri te kafshimi i krokodilit.
Më vonë erdhi “Hipokrati” që shpesh i atribuohet mjekut të lashtë grek Hipokratit, i cili konsiderohet gjerësisht si babai i mjekësisë moderne perëndimore (edhe pse studiuesit sot mendojnë se është shkruar nga shumë shërues që ndoqën Hipokratin). Mjetet përfshinin mjaltë për të trajtuar pagjumësinë dhe plagët e infektuara, qershitë për të përmirësuar shikimin dhe për të kuruar dhimbjen e dhëmbëve, borzilokun që përdoret për të qetësuar zorrët dhe për të ndihmuar me inflamacionin. Në total, 40% e mënyra në koleksion ishin bërë nga 44 bimë, 34 prej të cilave konsumoheshin edhe si ushqim.
Përdorimi i ushqimeve për të ndihmuar në sigurimin e një jetë të gjatë është trajtuar në mjekësinë tradicionale kineze, mesdhetare dhe Ayurvedike dhe në shumë tekste të tjera të lashta. Edhe sot, këto vazhdojnë të frymëzojnë tendencat bashkëkohore të mirëqenies. Dhe në disa pjesë të botës, njerëzit indigjenë dhe komunitetet fisnore vazhdojnë të përdorin qindra bimë të ngrënshme si ilaç duke i përfshirë ato në dietën e tyre.
Megjithatë, shumica e popullsisë së botës mbështetet në sistemet moderne të kujdesit shëndetësor, në të cilat ushqimi ka një rol relativisht të vogël në trajtimin ose parandalimin e sëmundjeve. Në vend të kësaj, ushqimi është cilësuar kryesisht si një shkak themelor i sëmundjeve metabolike dhe kardiovaskulare përmes mbikonsumimit dhe dietës së varfër. Por tani ka një konsensus në rritje se një dietë e shëndetshme jo vetëm që mund të jetë një mënyrë për të shmangur këto probleme shëndetësore, por ka fuqinë për të trajtuar edhe sëmundjet.
A mund të përdoret ushqimi edhe një herë si ilaç?
Shumë bimë të ngrënshme të përditshme kanë ilaçe që mund t’i gjeni në shtëpi.
“Bimët janë në të vërtetë kimiste të shkëlqyera pasi ata tashmë kanë bërë shumë punë për njerëzit”, thotë Melanie-Jayne Howes, udhëheqëse kërkimore në Kopshtet Botanike Mbretërore Kew në Mbretërinë e Bashkuar.
“Në vend që të fillohet nga e para për të sintetizuar një ilaç të ri, i cili mund të përfshijë shumë kohë dhe përpjekje, dhe shumë burime kimike, mund të jetë më efikas të përdoret një kimikat bimor si material fillestar për të hartuar dhe zhvilluar një ilaç, sepse hapat e përfshirë për të prodhuar atë ilaç të veçantë mund të reduktohen”, shton Howes.
Zbulimet e para të kimikateve të caktuara në bimë të ngrënshme që frymëzuan zhvillimin e barnave të reja mund të kenë qenë aksidentale ose të çuditshme në disa raste, ose bazuar në mënyrën se si ato bimë janë përdorur tradicionalisht, por shfaqja e tyre në kulturat ushqimore të rritura gjerësisht mund t’i ndihmojë shkencëtarët t’i marrin ato më shumë dhe më lehtë.
“Unë do ta përkufizoja ‘ushqimin si ilaç’ dhe e rekomandoj përfshirjen e ushqimit dhe të ushqyerit në sistemin e kujdesit shëndetësor”, thotë Dariush Mozaffarian, dekan i Shkollës Friedman të Shkencës dhe Politikave të Ushqyerjes në Universitetin Tufts në Massachusetts, SHBA.
“Dhe shkenca thotë shumë qartë se kjo mund të bëhet si për të kuruar ashtu edhe për të parandaluar sëmundjet. Ushqimi dhe dieta janë shkaku kryesor i shëndetit të dobët në pothuajse çdo vend të botës. Megjithatë kjo është injoruar kryesisht nga sistemet e kujdesit shëndetësor, nga diskutimet e kujdesit shëndetësor dhe nga financimi i kujdesit shëndetësor”.
Por shkencëtarët po zbulojnë gjithashtu mënyra për të përdorur ushqimin për të ndryshuar rrjedhën e sëmundjes duke ofruar ushqime të përshtatura mjekësore për pacientët me sëmundje kronike ose duke rekomanduar produkte specifike për ata që kanë probleme si diabeti, obeziteti ose presioni i lartë i gjakut. Për shembull, dhënia e vakteve të përshtatura me nevojat ushqyese të pacientëve me kancer, HIV dhe diabeti, është treguar se pothuajse përgjysmon pranimet e mëvonshme në spital të atyre që marrin dietën e përshtatur dhe ul kostot e tyre të përgjithshme të kujdesit shëndetësor deri në 16%. Studiuesit në SHBA po kryejnë gjithashtu prova ku ushqimi i freskët i zgjedhur me kujdes u përshkruhet pacientëve me diabet të tipit 2 dhe nënave me të ardhura të ulëta për të ndihmuar në përmirësimin e shëndetit të tyre. Shumë spitale përfshijnë dietologë specialistë në mesin e stafit të tyre për të ndihmuar në përmirësimin e rikuperimit të pacientëve të tyre nëpërmjet ushqyerjes më të mirë.
Por koncepti i trajtimit të ushqimit si ilaç mund të ketë një ndikim shumë më të gjerë edhe në shëndetin e njeriut.
Vetëm 10 ushqime vlerësohet se luajnë një rol në pothuajse gjysmën e të gjitha vdekjeve në SHBA nga sëmundjet e zemrës, goditjet në tru dhe diabeti i tipit 2 çdo vit. Këto vdekje ndodhin për shkak të njerëzve që hanë shumë pak arra, fara, ushqim deti omega-3, perime, fruta dhe drithëra, ose hanë shumë natrium, mish të përpunuar dhe pije me sheqer.
Historikisht, në shumicën e vendeve të zhvilluara këshillat e kujdesit shëndetësor janë fokusuar në ushqimet “të këqija” dhe kufizimin e konsumit të përbërësve potencialisht të dëmshëm si sheqeri dhe kripa. Por ka një ndërgjegjësim në rritje se edhe në vendet e pasura, një pjesë e madhe e popullsisë nuk po marrin akses në ushqime me lëndët ushqyese që u nevojiten për të qëndruar të shëndetshëm.
Bota tashmë nuk ishte në rrugën e duhur për të përmbushur objektivin e vendosur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) për t’i dhënë fund urisë globale deri në vitin 2030, por pandemia Covid-19 e ka shtyrë këtë objektiv edhe më larg. Kequshqyerja, e cila mbulon të gjitha format e dietës joadekuate, duke përfshirë mungesën e lëndëve ushqyese thelbësore nga dieta juaj dhe obezitetin është një problem që prek njerëzit në të gjithë botën, duke përfshirë në vendet e zhvilluara si SHBA dhe Mbretëria e Bashkuar. OBSH vlerëson se dy miliardë njerëz vuajnë nga kequshqyerja.
“Pasiguria ushqimore është e lidhur drejtpërdrejt me gjendjet kronike mjekësore”, thotë Hilary Seligman nga Universiteti i Kalifornisë në San Francisko, SHBA. “Kjo është për shkak se njerëzit që jetojnë në familje në gjendje ekonomike mund të kenë konsum më të dobët dietik. Sepse ushqimet më të shëndetshme kushtojnë më shumë. Dhe stresi i pasigurisë ushqimore dhe dietat më pak të shëndetshme krijojnë probleme në trup.
Pasiguria ushqimore gjithashtu ushtron presion të jashtëzakonshëm në sistemet e kujdesit shëndetësor. Seligman dhe kolegët e saj zbuluan se pasiguria ushqimore është e lidhur ngushtë me përdorimin më të lartë të kujdesit shëndetësor, duke përfshirë vizitat në departamentin e urgjencës dhe pranimet në spital.
Në SHBA, kostot për sistemin e kujdesit shëndetësor të sëmundjeve kardiovaskulare vlerësohen të jenë 316 miliardë dollarë çdo vit dhe 327 miliardë dollarë në vit për diabetin.
“Nëse mendoni se sa para shpenzon çdo vend për kujdesin shëndetësor, por injoron ushqimin në atë investim, në fakt shpjegon shumë se ku jemi sot me epidemitë globale të obezitetit, prediabetit dhe diabetit”, thotë Mozaffarian, duke shtuar: “Nuk ka asnjë se si mund të shpëtojmë nga rritja e kostove të kujdesit shëndetësor në mbarë botën nëse nuk rregullojmë ushqimin më parë”.
Mbrojtësit e përdorimit të ushqimit si ilaç besojnë se duke rritur aksesin, disponueshmërinë dhe njohuritë rreth ushqimit më të shëndetshëm, disa sëmundje kronike mund të eliminohen ose ngadalësohen duke ulur ndjeshëm kostot e kujdesit shëndetësor në mbarë botën.
Mjekët, shkencëtarët dhe novatorët në mbarë botën po rimendojnë mënyrën se si i qasemi ushqimit.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
