‘Taste Atlas’, një udhëzues që mbledh komente të kritikëve të ushqimit dhe artikuj kërkimor për të renditur pjatat dhe pijet nga e gjithë bota, ka renditur edhe 10 pjatat dhe pijet më të njohura shqiptare.
Të parat përmenden ballokumet.
“Ballokumet janë biskota shqiptare me origjinë nga qyteti i Elbasanit që përgatitej tradicionalisht në Ditën e Verës më 14 mars, që fillimisht festohej vetëm në Elbasan dhe që nga viti 2004 është festuar në të gjithë Shqipërinë si festë kombëtare”, shkruan Taste Atlas, duke treguar se përbërësit janë të thjeshtë: vetëm gjalpë, sheqer, vezë dhe miell misri.
Por kur bëhet fjalë për pajisje, këshillohet përdorimi i një tasi bakri i cili ndihmon që brumi të bëhet i butë.
Qumështori
Qumështori është një krem i thjeshtë dhe tradicional shqiptar i pjekur me vezë, qumësht, miell, gjalpë dhe sheqer.
“Zakonisht hahet nga popullsia ortodokse e Shqipërisë juglindore para fillimit të Kreshmës. Receta është e thjeshtë. Rrihen vezët dhe përzihen me sheqer, gjalpë të shkrirë dhe miell.
Pasi shtohet me kujdes qumështi dhe përzihet sërish, masa piqet në furrë derisa të marrë një ngjyrë kafe të artë. Më pas Qumështori pritet në pjesë dhe shërbehet i ftohur. Disa variacione përfshijnë aromatizues të ndryshëm, si ekstrakt vanilje, limon dhe portokall, por versioni origjinal mbetet ende më i popullarizuari.
Petullat
Petulla është një meze e lehtë tradicionale shqiptare dhe versioni shqiptar i brumit të skuqur. Brumi zakonisht bëhet me një kombinim të miellit, majasë, qumështit, vezëve, sheqerit, kripës dhe vajit. Pasi përzihet, brumi lihet të pushojë dhe më pas hidhet në vaj të nxehtë i ndarë në topa të vegjël.
Lihen në zjarr për disa minuta derisa të marrin ngjyrë kafe të artë.
Fërgesa
Një nga gatimet kombëtare shqiptare, fërgesa është një specialitet me perime dhe djathë të pjekur, me origjinë nga Tirana. Tradicionalisht, në këtë recetë përdoren speca, qepë, domate, gjizë të kripur (ose djathë feta si zëvendësues), borzilok, gjalpë, miell dhe vaj ulliri.
Perimet kavërdisen, ndërsa gjalpi dhe mielli përzihen bashkë në një tigan të veçantë dhe djathi vendoset të shkrijë sipër. Të gjithë përbërësit përzihen në enë të vogla balte, u hdhen erëza dhe piqen në furrë. Pasi fërgesa të jetë ftohur pak, shërbehet me bukë anash.
Shapkáti
Shapkáti është një tavë tradicionale shqiptare e byrekut me misër që zakonisht mbushet me djathë, kopër dhe spinaq. Pjata e ka origjinën nga qyteti i Gjirokastrës. Edhe pse tradicionalisht kjo tavë mbushet me spinaq, ka edhe variacione që e zëvendësojnë me presh, lakër dhe zarzavate të ndryshme vendase.
Përbërës të tjerë për tavën përfshijnë miell misri, vaj ulliri, qepë të njoma dhe qumësht. Shapkáti piqet derisa sipërfaqja të marrë një ngjyrë kafe të artë dhe më pas shërbehet e ngrohtë, me një gotë kos anash.
Gjiza
Gjiza është një përbërës që mund të konsumohet më vete por edhe të jetë shoqëruese në pjata të ndryshme.
Ajo mund të pasurohet me hudhër, kripë apo erëza të tjera. Ka dy mënyra për të bërë gjizë. Njëra është të kombinoni përbërësit, t’i vendosni në një napë dhe ta lini të varet për pesë deri në gjashtë orë.
Metoda tjetër përfshin ngrohjen e kosit në një tigan dhe zierjen e tij në zjarr të ulët. Gjiza mund të konsumohet ashtu siç është, të përdoret si mbushje për byrek, apo si pjesë e një pjate tjetër tipike shqiptare siç është fërgesa.
Flija
Flija është një pjatë tipike e kuzhinës shqiptare, e përgatitur si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë. Edhe pse zakonisht quhet byrek ose lakror, flija mund të përshkruhet më saktë si një sasi petullash me shtresa. Receta përbëhet nga dy përzierje të ndryshme; një për brumin që zakonisht përbëhet nga miell, ujë, kripë dhe vezë, dhe përzierja e dytë, e përdorur si mbushje, e përgatitur duke përzier vajin, gjalpin dhe kosin.
Rakia
Rakia është një term universal që përdoret për raki të ndryshme frutash të prodhuara në disa vende të Ballkanit. Kjo pije e fortë distilohet nga fruta të ndryshme dhe ndonjëherë aromatizohet ose përdoret si bazë likeri. Versionet më të zakonshme janë bërë nga kumbulla, dardha, kajsia, molla, rrushi dhe shumë të tjera.
Rakia është prezente në rajon prej shekujsh. Ajo lidhet kryesisht me Kroacinë, Serbinë, Bosnjën, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Edhe pse rakia e frutave prodhohet në vende dhe rajone të tjera europiane, në Ballkan, rakia është përdorur më së shumti.
Qoftet
Qoftet e skuqura përgatiten si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë si pjatë kryesore ose si meze. Origjina e qofte mund t’i atribuohet ndikimit turk dhe të Lindjes së Mesme në rajon, i dukshëm si në përbërësit ashtu edhe në mënyrën e përgatitjes.
Përzierja për qoftet bëhet duke kombinuar mishin e grirë të qengjit ose viçit dhe ndonjëherë edhe mishin e pulës me djathë feta, hudhër, qepë, thërrime buke dhe gjethe nenexhiku. Përzierja kalohet me kripë, piper, shpesh rigon dhe ndonjëherë edhe kanellë.
Tava e kosit
Tava e kosit, e quajtur si pjata jozyrtare kombëtare e Shqipërisë, është një pjatë e përbërë nga mish qengji dhe oriz, me kos sipër apo qumësht i thartuar.
Pjata daton në shekullin e 15-të dhe e ka origjinën nga qyteti i Elbasanit, por sot shijohet në të gjithë Shqipërinë dhe Kosovën, si dhe në Turqi, ku njihet me emrin Tavë Elbasani, me salcë beshamel në vend të kosit.
Tashmë receta origjinale është modifikuar, kështu që në vend të qumështit të thartuar, tava zakonisht lyhet me një salcë të bërë me kos dhe vezë, ndërsa një variant tjetër i zakonshëm, tavë kosi me mish pule, zëvendëson mishin e qengjit me mish pule.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
