Tajvani, çfarë është dhe pse ka shumë rëndësi për Kinën dhe për botën

Gazeta Si – Një “tigër aziatik”, një fuqi planetare nga pikëpamja teknologjike, por në një situatë politike që ka mbetur e pazgjidhur që nga vitet 1950: kështu është Tajvani, ishulli që tani po kthehet në qendër të skenës botërore për shkak të manovrave ushtarake të iniciuara nga Pekini.

Kina komuniste ka pretenduar gjithmonë sovranitetin e saj mbi ishullin: por nga vjen kriza dhe cilat janë arsyet e mosmarrëveshjes?

Pyetja është praktikisht një plagë e pashëruar e Luftës së Dytë Botërore dhe e luftës pasuese midis komunistëve të Maos dhe nacionalistëve të Chang Kai Shek-ut, të dy të vendosur në shpalljen e tyre si përfaqësuesit e vetëm të qeverisë legjitime kineze.

Me kapitullimin e japonezëve në vitin 1945 dhe tërheqjen e tyre nga Kina, u shpalos konflikti i brendshëm, që i pa komunistët e Maos duke mbizotëruar në vitin 1949.

Rivali i tij, Chang Kai Shek, tërhiqet në ishullin Formosa, duke i dhënë jetë shtetit të Tajvanit me kryeqytet Taipei.

Që nga ajo ditë, në fakt, ka pasur dy qeveri të dallueshme që e shpallin veten përfaqësues legjitimë të Kinës dhe me veto kundërshtuese: çdo shtet që kishte njohur sovranitetin e njërit, nuk mund të kishte mbajtur marrëdhënie me tjetrin.

Çështja mbeti e fjetur për më shumë se njëzet vjet, pasi Kina komuniste vendosi të izolohej pothuajse plotësisht nga pjesa tjetër e botës.

“Diplomacia e ping pong-ut” erdhi për të përzierë kartat në vitin 1971: në atë vit Shtetet e Bashkuara (Presidenti Richard Nixon, Sekretari i Shtetit, Henry Kissinger) vendosën marrëdhënie diplomatike zyrtare me Pekinin.

Një pikë kthese historike, një gjest hapjeje i shoqëruar simbolikisht me një ndeshje pingpongu mes përfaqësuesve të dy vendeve. Në të njëjtin vit, Uashingtoni arrin t’i caktojë vendin e OKB-së Kinës komuniste; në vazhdën amerikane, shumë qeveri perëndimore e njohin qeverinë e Maos si përfaqësuesin e vetëm të Kinës.

Në fakt, Pekini vazhdon ta konsiderojë – që nga viti 1949 – Tajvanin një “provincë rebele” të perandorisë së tij, ka militarizuar plotësisht bregdetin përballë ishullit Formosa (duke vendosur gjithashtu koka bërthamore armësh balistike), por deri më tani ka shmangur marrjen e vendosmërisë së tij pasojat ekstreme.

Por edhe të spekulojë me pozicionin e qeverisë së Taipeit, e cila e konsideron Kinën një entitet të vetëm dhe e shpall veten si qeverinë e vetme legjitime.

Vitet e fundit, dy fqinjët kanë gjetur forma bashkëjetese, duke shmangur çdo njohje zyrtare, por duke nënshkruar, për shembull, marrëveshje me karakter tregtar që lejojnë kalimin e lirë të mallrave nga njëra anë e detit kinez në tjetrën.

Por situata ka pasur një evolucion të mëtejshëm. Nga njëra anë, Kina e Xi Jinping ka rritur rolin e saj, jo vetëm si një fuqi rajonale, por edhe si një fuqi planetare dhe ka përdorur edhe një herë çështjen “Formosa” si një “levë” për të demonstruar peshën e saj (provë e së cilës janë reagimet e Pekinit ndaj vizitës në gusht 2022 në Taipei nga kryetarja e atëhershme e Kongresit amerikan, Nancy Pelosi).

Nga ana tjetër, Tajvani ka parë rritje të peshës së tij specifike në të gjithë skenën aziatike dhe botërore.

Sot, 24 milionë njerëz jetojnë në ishullin Formosa, të cilët i japin jetë ekonomisë së njëzet e një në planet për PBB-në globale (e nëntëmbëdhjeta për PBB-në për frymë).

Por rëndësinë strategjike të Tajvanit, e jep fakti se ai është “kryeqyteti” botëror i mikroprocesorëve.

60% e prodhimit të këtij elementi kyç, është përqendruar këtu: Covid dhe lufta kanë vënë në krizë të gjithë zinxhirin e furnizimit.

Mungesa e mikroçipëve nga Tajvani ka vënë në alarm industrinë e automobilave të vendeve kryesore, për shembull. Dhe është një nga argumentet që e bindi Joe Biden të nisë planin e investimeve publike të IRA-s për të reduktuar varësinë e vendit nga furnizimet aziatike.

Përshtati: Gazeta “Si”