Në fund të dhjetorit, një Ursula von der Leyen e qeshur u shfaq para një aparati fotografik për të përshëndetur nisjen e programit të vaksinimit të BE-së. Presidentja e Komisionit Europian mburrej se, nga Sofja në Helsinki, europianët po mbyteshin me ilaçe të blera kolektivisht dhe më pas të ndara nga komisioni. Ishte, rrezatoi ajo, “një moment prekës i unitetit dhe një histori suksesi europian”.
Një muaj më vonë, buzëqeshjet janë zhdukur. BE-ja ka vaksinuar një pjesë më të vogël të njerëzve, sesa ka bërë Amerika, Britania ose Izraeli. Programi është ndjekur nga mungesa e dozave dhe shpërndarjeve të dobëta. Problemet e furnizimit u goditën kur AstraZeneca, një firmë anglo-suedeze e ilaçeve, paralajmëroi se do të siguronte më pak se gjysmën e dozave prej 80 milionë, që kishte premtuar për BE-në, në tremujorin e parë të vitit. Një moment prekës është bërë një moment i rrëmujshëm dhe loja e fajit ka nisur. Ku qëndron përgjegjësia?
Niseni me organin që znj. Von der Leyen drejton: Komisioni. U deshën muaj për të nënshkruar kontrata për vaksinat covid-19, diçka që mund të ishte bërë në javë. Prerjes së përgjegjësisë – duke siguruar që firmat e barnave të ishin në rregull nëse diçka shkonte keq – iu dha përparësi mbi shpërndarjen e shpejtë. Mosmarrëveshja me AstraZeneca u trajtua keq. Në një përzierje paniku dhe tërbimi institucional, znj. Von der Leyen kërkoi kontrolle të eksportit për çdo vaksinë që dilte nga BE.
Ky kërcënim i një bllokade çoi në shqetësime nga Tokio në Otava, në vend që të minonte pretendimin e BE-së për të qenë mbrojtësi më i brumosur i sistemit të tregtisë, të bazuar në rregulla. Një plan për të bllokuar eksportet në Irlandën e Veriut – duke përdorur një mekanizëm në marrëveshjen e Brexit që shihet gjerësisht si një opsion bërthamor-, u zbulua dhe më pas u rrëzua, përmes një njoftimi për shtyp të mesnatës. Për t’i kapërcyer të gjitha, ndërsa përpiqej të kërkonte falje për gabimet në konfliktin e Irlandës së Veriut midis protestantëve dhe katolikëve, zëdhënësi i Komisionit shqiptoi një gafë të klasit botëror: “Vetëm Papa është i pagabueshëm”.
Por askush nuk i detyroi qeveritë kombëtare të vinin Komisionin në krye. Ligjërisht, institucionet e BE-së zor se kanë ndonjë përgjegjësi për kujdesin shëndetësor të qytetarëve të kontinentit, i cili u lihet qeverive kombëtare. Në vend që të merren me politikat e ndërlikuara të disa vendeve të BE-së që blejnë më shumë vaksina sesa të tjerët, qeveritë ia kanë dhënë punën Komisionit.
Negociatorët e Komisionit, të mësuar të diskutonin për gjëra më të thjeshta si kuotat e mishit të viçit në marrëveshjet tregtare, kishin për detyrë të merreshin me prodhuesit e produkteve të reja farmaceutike. Riorganizimi i përgjegjësive institucionale në mes të një krize është i rrezikshëm, por çuditërisht normal në BE. Puna e mbikëqyrjes së një projekti që kushton 2.7 miliardë euro (3.35 miliardë dollarë) për të vaksinuar 450 milion njerëz iu dorëzua një departamenti, shqetësimi kryesor i mëparshëm i të cilit ishte etiketimi i ushqimit – të gjitha me urdhër të kryeqyteteve kombëtare.
Trajtimi i ngathët i krizës nga zonja von der Leyen hedh në qendër të vëmendjes udhëheqësit kombëtarë, që i dhanë asaj vendin e punës në radhë të parë. Zgjedhja e presidentit të Komisionit Europian nuk është një proces meritokratik. Zonja von der Leyen, e cila kishte një njollë të ngjashme si ministre gjermane e mbrojtjes në atë kohë, u ngarkua me punën sepse ngriti më pak kundërshtime, më shumë sesa prej mbështetjes së ethshme midis udhëheqësve.
Lehtësia e ndërmarrjeve ka rekorde të mëhershme, kur bëhet fjalë për ndarjen e vendeve kryesore të punës në BE. (Dhe shpjegon pse tre nga katër kryeministrat e kaluar të Luksemburgut – një vend me 600 mijë njerëz – kanë udhëhequr komisionin, midis roleve më të mëdha në Europë.) Në fund të fundit, gjëja e fundit që duan 27 krerët e qeverisë së BE-së është dikush me shumë ambicie ose fuqinë e yjeve politikë, në post.
Në fund të fundit, traktatet e BE-së janë të mbushura me mjete të papërdorura që mund të riformojnë kontinentin, në duart e dikujt, me përzierjen e duhur të intelektit politik dhe ambicies. Në të kundërt, kualifikimi kryesor i zonjës von der Leyen për këtë punë ishte pritshmëria që të bënte atë që iu tha nga mbështetësit e saj kryesorë, të cilët përfshijnë Emmanuel Macron, presidentin francez dhe Angela Merkel, ish-shefja e saj. Pas performancës së javëve të kaluara, udhëheqësit mund të dëshirojnë të kenë zgjedhur cilësi të tjera.
Në BE, askush nuk mund të të dëgjojë duke ulëritur
Kur bëhet fjalë për t’u ankuar në lidhje me menaxhimin e BE-së, rrugët e mospajtimit janë të kufizuara. Një qeveri tipike ka partitë e opozitës që presin mënjanë, duke shpjeguar me zë të lartë pse është e keqe dhe pse do të bënin shumë më mirë. Në Bruksel, nuk ka një konkurs të tillë publik politik. Komisioni mund të nisë nëse anëtarët e parlamentit europian zgjedhin kështu, por Parlamenti Europian – organi kryesor demokratik i BE- është i dobët.
Skemat për ta kthyer klubin në diçka që i ngjan një demokracie parlamentare, me presidentin e Komisionit të zgjedhur në bazë të rezultateve të zgjedhjeve, ishin në magazinën e tyre në favor të pazarit privat midis udhëheqësve që rezultoi në zgjedhjen e zonjës von der Leyen. Ligjvënësit luanin pa mëdyshje. Rezultati është që opozita u la me parti anësore me besimin teleologjik se BE, në një pikë të caktuar, do të shpërthejë nga brenda.
Sulmet ndaj menaxhimit aktual janë hedhur në kundërshtim me të gjithë projektin, argumenton Hans Kundnani i Chatham House, një think-tank në Londër. Kjo bën që një skenë e sëmurë politike, ku kritikat të konsiderohen si të paligjshme dhe çdo gjë tjetër, përveç shembjes së drejtpërdrejtë, shihet si përligjje.
Dhe kështu, ankesat në lidhje me programin e vaksinimit janë anashkaluar. Në vend që t’u kërkojë falje votuesve për faktin se pensionistët europianë janë më pak të mbrojtur sesa ata amerikanë, britanikë ose izraelitë, BE-ja i kujton ata që gjërat mund të jenë shumë më keq. Në këtë tregim, blerja në mënyrë kolektive u ka mundësuar vendeve të BE-së që të shmangin luftën me njëri-tjetrin për furnizime të pakta.
Vendet e tjera morën rreziqe duke aprovuar më shpejt vetë ilaçet që do të injektohen në krahët e europianëve, drejton një tjetër mbrojtje. Me sa duket, një qëllim fisnik është i mjaftueshëm për të falur ekzekutimin e gabuar. Znj. Merkel e përmblodhi këtë qëndrim për shpërndarjen e vaksinave në një intervistë: “Në përgjithësi, asgjë nuk shkoi keq”. Kur bëhet fjalë për BE-në, votuesit lihen në vendin e askujt, të pasigurt se si të ajrosin zemërimin e tyre, ku ta drejtojnë atë apo edhe nëse duhen mërzitur, fare. Për një klub demokratik, ky nuk është një vend i shëndetshëm.
/ The Economist/ Përktheu: Gazeta “Si”.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
