Vitet e fundit borxhi i qeverisë dukej se kishte rëndësi gjithnjë e më pak, edhe pse vendet merrnin hua gjithnjë e më shumë. Rënia e normave të interesit i bëri borxhet të lira për t’u shërbyer, edhe pse ato u rritën në nivele që do të dukeshin të rrezikshme një brez më parë.
Pandemia i vuri të dyja tendencat në mbingarkesë: bota e pasur mori hua 10.5% të PBB-së së saj në 2020 dhe 7.3% të tjera në 2021, edhe pse yield-et e obligacioneve afatgjata ranë. Tani bankat qendrore po rrisin normat e interesit për të luftuar inflacionin dhe borxhi po bëhet më i rëndë. Llogaritjet tona tregojnë se buxhetet e qeverisë do të ndiejnë një shtrëngim shumë më shpejt nga sa kuptohet zakonisht.
Në maj, zyrtarët e buxhetit të Amerikës e rritën me një të tretën faturën e parashikuar të interesit kumulativ midis 2023 dhe 2027, në 2.1% të PBB-së. Kjo është më e ulët se parashikimi para pandemisë, por tashmë është një nënvlerësim. Zyrtarët me optimizëm supozuan se norma e fondeve federale do të arrinte kulmin në 2.6% në vitin 2024, por tregjet tani presin që norma të kalojë 3% në korrik 2023. Në eurozonë, ndërsa normat e interesit janë rritur, vendet me borxh premium si Italia duhet të paguajnë për të marrë hua. Zyrtarët britanikë parashikuan në mars se qeveria do të shpenzonte 3.3% të PBB-së së saj për shërbimin e borxhit të saj kombëtar në 2022-2023, përqindja më e lartë që nga 1988-89.
Për një kosto të caktuar të huamarrjes, tre faktorë kryesorë përcaktojnë koston e shërbimit të borxheve të trashëguara. Dy janë të drejtpërdrejta: niveli i borxhit dhe përqindja e tij, vlera e të cilit është e lidhur me inflacionin ose normat mbizotëruese të interesit. Kostot e shërbimit të borxhit të Britanisë janë rritur kaq ndjeshëm, për shembull, sepse një e katërta mahnitëse e borxhit të saj është e lidhur me inflacionin.
Faktori i tretë është më kompleks: maturimi i borxhit. Kur qeveritë lëshojnë obligacione me afat të gjatë, ato bllokojnë normën mbizotëruese të interesit. Në vitin 2020, Thesari i Amerikës lëshoi rreth 200 miliardë dollarë borxh 30-vjeçar me rendimente më pak se 1.5%, për shembull. Sa më shumë borxhi afatgjatë, aq më shumë kohë duhet që buxhetet të godasin kur normat rriten. Masa më e zakonshme e kësaj mbrojtjeje, maturimi mesatar i ponderuar (wam) i borxhit, mund të jetë një burim ngushëllimi. Britania, në veçanti, ka shumë obligacione me afat të gjatë: afati i obligacioneve dhe bonove të thesarit të saj është rreth 15 vjet.
Ka edhe një ndërlikim tjetër. Bankat qendrore në botën e pasur kanë zbatuar programe të mëdha të lehtësimit sasior, sipas të cilave kanë blerë obligacione qeveritare në vlerë triliona dollarë. Për ta bërë këtë, ata kanë krijuar para elektronike të freskëta, të njohura si rezerva të bankave qendrore. Këto rezerva mbartin një normë interesi të ndryshueshme, rregullimi i së cilës është mjeti kryesor i politikës monetare. Kur normat rriten, kostoja e bankave qendrore për pagesën e interesit në oqeanin e rezervave të krijuara rritet menjëherë. Rritja e normave të interesit redukton kështu fitimet e bankës qendrore. Dhe për shkak se këto fitime zakonisht rrjedhin direkt në arkat e qeverisë, tatimpaguesit vuajnë.
Prandaj, efekti është i njëjtë sikur qeveritë të kishin zëvendësuar shuma të mëdha borxhi për të cilat norma e interesit ishte e mbyllur me borxh që mbante një normë të ndryshueshme. Për pjesën më të madhe të histories, ky operacion rifinancimi ka qenë shumë fitimprurës, sepse tregjet e obligacioneve parashikonin në mënyrë të përsëritur normat e interesit do të rriteshin më shpejt se ata. Nga viti 2010 deri në vitin 2021, Fed dërgoi mbi 1 trilion dollarë në Thesarin e Amerikës që ka qenë veçanërisht fitimprurëse për bankat qendrore në vendet e eurozonës, borxhi afatgjatë i të cilave është i rrezikshëm dhe për këtë arsye ka një yield të lartë.
Me rritjen e normave afatshkurtra, fitimet do të thahen gradualisht dhe madje mund të kthehen në negative. Në maj, Banka e Rezervës Federale të Nju Jorkut, e cila menaxhon portofolin të Fed-it, parashikoi se normat e interesit një pikë përqindje mbi atë që pritej nga pjesëmarrësit e tregut në mars do të ishin të mjaftueshme për të kthyer të ardhurat neto të portofolit negativ për një kohë të shkurtër – një skenar.
Një pikë tjetër përqindje mbi normat e interesit do të çonte në të ardhura neto negative për dy deri në tre vjet.
Prandaj, një kontabilitet i plotë i ndjeshmërisë ndaj normave të interesit duhet të përshtatet për zotërimet e bankave qendrore, duke e trajtuar borxhin shoqërues si një normë interesi të ndryshueshme.
Për Francën dhe Italinë, gjysma e jetës së normës së interesit është një vlerësim. Bankat qendrore të përfshira bëjnë të ditur se cilat obligacione zotërojnë dhe sasinë e zotërimeve të tyre, por nuk zbulojnë se sa kanë blerë nga çdo emetim i obligacioneve. Llogaritjet tona supozojnë se ato mbajnë një proporcion të sheshtë të vlerës së papaguar të çdo obligacioni (e cila në të dyja rastet prodhon një portofol, vlera e të cilit përafërsisht përputhet me zbulimin).
Në çdo rast, gjysma e jetës së normës së interesit është shumë më e ulët se ajo qetësuese. Më të habitshmet janë rezultatet për Japoninë dhe Italinë, të cilat kanë borxhet më të larta. Për shkak se Banka e Japonisë ka zëvendësuar pothuajse gjysmën e tregut japonez të obligacioneve me rezervat e saj, gjysma e jetës së normës së interesit është jashtëzakonisht e shkurtër. Fatmirësisht inflacioni në Japoni është vetëm 2.5% dhe pritet të bjerë. Ka pak presion për të rritur normat e interesit.
Nuk mund të thuhet e njëjta gjë për zonën e euros, ku BQE-ja parashikohet të rrisë me shpejtësi normat në mënyrë që të zbusë inflacionin. Shpesh vihet re se borxhet e mëdha të Italisë prej mbi 150% të PBB-së së paku mbartin një varg prej mbi shtatë vjetësh. Por Italia në fakt do të trashëgojë shpejt kosto më të larta financimi, sepse gjysma e jetës së normës së interesit është pak më shumë se dy vjet.
Nëse normat e politikës së BQE-së do të arrinin në 3%, pjesa e Bankës së Italisë në kostot e interesit do të rritej menjëherë me një 1.2% vjetore të PBB-së. Çdo një pikë përqindje rritje në kostot e financimit mbi 462 miliardë euro të borxhit (neto nga zotërimet e vlerësuara të bankave qendrore) që do të përfundojë deri në korrik 2024, do t’i kushtonte qeverisë 0.3% të PBB-së në vit.
A ka ndonjë mënyrë që vendet me borxhe të shmangin kostot më të larta të interesit?
Mund të duket joshëse për t’u çlodhur më shpejt, duke shitur obligacione (në vend që të presim që ato të maturohen, siç po bëjnë aktualisht disa banka qendrore). Por shitja e obligacioneve do të bënte që bankat qendrore të regjistronin humbjet e kapitalit, sepse rritja e yield-eve ka gërryer vlerën e zotërimeve të tyre.
Në fund të marsit, pasqyrat financiare të pa audituara të Fed-it treguan një rënie të parealizuar të kapitalit prej 458 miliardë dollarësh në portofolin e saj qe që nga fillimi i vitit; Paul Kupiec dhe Alex Pollock i Institutit Amerikan të Ndërmarrjeve, një think-tank, vlerësojnë se vrima është rritur që atëherë në rreth 540 miliardë dollarë.
Një tjetër opsion është gjetja e një mënyre që bankat qendrore të shmangin pagesën e interesit për rezervat. Një raport i kohëve të fundit nga Frank Van Lerven dhe Dominic Caddick i Neë Economics Foundation, një institut britanik i kërkimit, kërkon që bankat qendrore të paguajnë interes vetëm për një pjesë të rezervave që ndikon në vendimmarrjen e tyre, dhe jo për të gjithë shortin. BQE dhe Banka e Japonisë kanë tashmë një sistem të tillë “të niveleve”. Ai u krijua për të mbrojtur bankat tregtare nga normat negative të interesit që ato kanë vendosur në vitet e fundit.
Përdorimi i niveleve për të shmangur pagesën e interesit të bankave ndërkohë që kostot e financimit të tyre rriteshin do të ishte një taksë e maskuar. Bankat, të konsideruara së bashku, nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të mbajnë rezervat që ka futur me forcë në sistem.
Një opsion i tretë është të tolerohet inflacioni i lartë në vend që të rriten normat. Pavarësisht rritjes së kostove të interesit, raportet e borxhit ndaj PBB-së së shumë vendeve do të bien këtë vit, pasi inflacioni do të ushqehet me vlerën reale të borxheve të tyre. Shumë ekonomistë të shquar kanë argumentuar se një objektiv inflacioni prej 3% ose 4% do të ishte më i mirë se ai prej 2%.
Qofshin bankat, taksapaguesit apo mbajtësit e obligacioneve, dikush duhet të paguajë faturat që tani janë në afat. Rritja e kostove të interesit do të shtrëngojë më tej buxhetet e qeverisë tashmë nën presionin e kostove më të larta të energjisë, rritjes së shpenzimeve të mbrojtjes, plakjes së popullsisë, ngadalësimit të rritjes dhe nevojës për dekarbonizimin. Me inflacion të lartë, është gjithashtu një kohë e keqe për të lënë deficitet të rriten – një rrugë që mund t’i detyrojë bankat qendrore të rrisin edhe më shumë normat.
Burimi: The Economist
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
