.png)
Gazeta Si – Shpesh dëgjojmë se kalojmë rreth një të tretën e jetës sonë duke fjetur. Megjithatë ne mbajmë mend pak ose aspak për këtë ekzistencë paralele. Edhe kur ndodh të zgjohemi me një ëndërr që sapo kishim në mendje, mjafton vetëm fillimi i rutinave të para të përditshme për ta harruar atë plotësisht.
Ndonjëherë ëndrra na vjen në mendje, nëse diçka gjatë ditës na kujton; në pjesën më të madhe të rasteve ajo zhduket përgjithmonë.
Si dhe pse i kujtojmë me detaje disa ëndrra dhe i harrojmë të gjitha të tjerat, ka qenë gjithmonë një temë që zgjon kureshtje të madhe dhe është një nga temat madhështore që trajtojnë ata që studiojnë shkencat e gjumit dhe funksionimin e kujtesës.
Megjithëse arsyeja e saktë është e paqartë, ekziston një konsensus i përhapur shkencor që të gjithë njerëzit ëndërrojnë rregullisht.
Ata që thonë se nuk ëndërrojnë, janë sepse harrojnë më lehtë që e kanë bërë këtë: në fakt është shumë e vështirë të besosh në diçka për të cilën nuk mbajmë mend asgjë.
Studime të ndryshme e kanë përshkruar prej kohësh detyrën e kujtimit të ëndrrave, më shumë si çështje kohe, sesa aftësi.
Edhe njerëzit që thonë se nuk i mbajnë mend kurrë ëndrrat, në fakt i mbajnë mend ato, në kushte laboratorike, nëse zgjohen në kohën e duhur dhe në mënyrën e duhur.
Ai moment është kur dalim nga faza e gjumit REM, e cila është më e thella dhe në të cilën ne kemi ëndrra më të gjalla dhe narrative dhe në të cilën jemi lehtësisht të prirur të biem përsëri në gjumë.
Ndodh për këtë arsye që është mjaft e lehtë të kujtosh ëndrrat në momentet e shkurtra në të cilat, për shembull, zgjohesh natën për të shkuar në tualet, ndërsa je ende gjysmë në gjumë, shpjegoi për “New York Times”, Robert Stickgold, profesor i Psikiatrisë në Shkollën Mjekësore të Harvardit dhe studiues i specializuar në çrregullimet e gjumit.
Ju gjithashtu mund t’i mbani mend ëndrrat në mëngjes, padyshim, por është më e lehtë për ta bërë këtë nëse zgjoheni ngadalë dhe pa lëvizje të papritura dhe nëse keni mundësinë të mendoni përsëri për ëndrrën që sapo kishit, duke mbetur gjysmë në gjumë në fazën e gjumit të lehtë.
Të ngrihesh nga shtrati kur bie alarmi nuk ndihmon, me pak fjalë. Për një studim të botuar në vitin 2017, një grup nga Qendra Kërkimore Neuroshkencore e Lyonit (CRNL), ekzaminoi gjumin e 18 njerëzve që thanë se i mbanin mend ëndrrat e tyre pothuajse çdo ditë dhe atë të 18 të tjerëve që pothuajse kurrë nuk i mbanin mend ato.
Analiza zbuloi se gjatë natës, grupi që i kujtonte më shumë ëndrrat kishte zgjime më të shpeshta, të cilat zgjatën mesatarisht disa minuta: ndoshta kohë e mjaftueshme për të lejuar që përvoja e ëndrrave të kodohej në kujtesë.
Megjithatë, zgjimet shumë të shpeshta mund të jenë një shenjë e çrregullimeve. “Mungesa e gjumit shpesh lidhet me kujtimin më të madh të ëndrrave”, tha për “Popular Science”, Erin Wamsley, profesore e Psikologjisë dhe Neuroshkencës në Universitetin Furman në Karolinën e Jugut.
Duke konfirmuar njohuritë e grumbulluara gjatë dy dekadave të fundit, momenti i zgjimit u përshkrua gjithashtu si një nga faktorët ndikues në kujtesën e ëndrrave në një studim të fundit, të botuar në shkurt në revistën “Communications Psychology” dhe të kryer nga një grup studiuesish nga Shkolla IMT e Studimeve të Avancuara të Lucca-s dhe Universiteti i Camerino-s.
Studimi përfshiu mbi 200 njerëz midis 18 dhe 70 vjeç, të cilëve iu kërkua të shkruanin ëndrrat e tyre në një regjistrues zëri çdo ditë për 15 ditë menjëherë pas zgjimit, ndërsa të dhënat e tyre të tjera u mblodhën përmes pajisjeve të veshura, pyetësorëve dhe testeve psikometrike.
Secili pjesëmarrës duhej të thoshte nëse i kujtohej të kishte ëndërruar apo jo dhe gjithashtu nëse kishte përshtypjen se kishte parë diçka, por nuk mbante mend asgjë për to (një gjendje e njohur si “ëndërr e bardhë”).
Më pas iu desh të përshkruante përmbajtjen e ëndrrës, nëse mund ta kujtonte atë. Rezultatet treguan se njerëzit që kishin periudha të zgjatura të gjumit të lehtë pas gjumit të thellë kur zgjoheshin, kishin më shumë gjasa të mbanin mend ëndrrat e tyre.
Për më tepër, ata mbaheshin mend më shumë nga pjesëmarrësit e rinj, sesa nga më të moshuarit, të cilët raportuan më shumë ëndrra të bardha sesa pjesëmarrësit e rinj.
Ndër faktorët e tjerë të ndryshëm që dolën nga studimi, i kryer midis 2020 dhe 2024, ka edhe një ndryshueshmëri sezonale: pjesëmarrësit raportuan më pak kujtime të ëndrrave në dimër sesa në pranverë dhe vjeshtë.
Hipoteza kryesore e shpjegimit është se kujtesa e ëndrrave ndikohet në një farë mënyre nga ritmet cirkadiane, pra ciklet me të cilat disa procese fiziologjike përsëriten rregullisht brenda 24 orëve.
Një faktor tjetër që ndikon në kujtesën e ëndrrave, sipas të dhënave të mbledhura nga grupi i studiuesve, është aftësia e individit për të ëndërruar me sy hapur, pra për të fantazuar ndërsa është zgjuar, i shpërqendruar, duke larguar vëmendjen nga detyrat e tjera që duhen kryer.
Njerëzit me aftësi të tilla më të mëdha kishin më shumë gjasa të mbanin mend ëndrrat e tyre, ndoshta sepse ëndërrimi dhe fantazia janë aktivitete që përfshijnë struktura dhe funksione të ngjashme të trurit.
Një shpjegim alternativ i mundshëm, sipas ekipit hulumtues, është se ata që janë më të prirur për të ëndërruar me sy hapur mund të jenë përgjithësisht më të vëmendshëm ndaj përvojave të tyre subjektive, sesa njerëzit e tjerë.
Kjo nga ana tjetër mund ta bëjë më të lehtë kodimin e përvojave të ëndrrave në kujtesë dhe rikthimin e tyre përmes kujtimeve të zgjuara.
Faktorë të tjerë që ndikojnë në rikujtimin e ëndrrave, janë përgjithësisht shumë të vështirë për t’u kontrolluar në mënyrë aktive, tha për “Popular Science”, Jing Zhang, një studiuese e Neuroshkencës, njohëse në Spitalin e Përgjithshëm të Massachusetts dhe Shkollën Mjekësore të Harvardit.
Një nga këto është përmbajtja dhe intensiteti i ëndrrës: ato emocionalisht më intensive kanë më shumë gjasa të mbahen mend, siç është e vërtetë edhe për përvojat që jetojmë ndërsa jemi zgjuar.
Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
