Si bëhet djathi vegan?

Djathi vegan tani është i kudondodhur, por pak njerëz duket se e dinë se nga çfarë përbëhet në të vërtetë. Mund të duken sinonim i jetës moderne, por alternativat pa mish dhe qumësht kanë ekzistuar prej shekujsh. Djathi “Tofu” i fermentuar, i cili e ka origjinën nga Kina, përshembull, është konsumuar për rreth 1500 vjet. Zhvillimi i parë i epokës moderne ndodhi në fund të viteve 1800, kur mjeku, biznesmeni dhe aktivisti i shëndetit John Harvey Kellogg – njeriu që qëndron pas markës së drithërave – shpiku një sërë alternativash djathi pa qumësht, duke përfshirë “Nuttolene”, një produkt i bërë nga arra që kishte konsistencën e djathit krem.
“Ndërsa tani ka alternativa realiste të mishit, madje edhe deri te komponimet që kontribuojnë në ngjyrën dhe shijen e tij, arritja në thelbin e asaj që e bën djathin të shijojë dhe të veprojë si djathi është shumë më tepër sfidë”, thotë Ellie Bron, themeluesja e kompanisë Kinda Co që bën djath vegan.
Sipas saj kjo ndodh për shkak se djathi ka një strukturë unike që e lejon atë të jetë i fortë në temperaturën e dhomës dhe të shkrihet në një temperaturë më të lartë. Ajo shton se disa yndyrna bimore mund të bëjnë të njëjtën gjë – vaji i kokosit dhe vaji i palmës, për shembull, të cilët janë përbërës të zakonshëm në djathërat vegan.
Prodhuesit veganë të djathit pajtohen se alternativat pa qumësht janë bërë shumë më të preferuara gjatë viteve të fundit, kjo kryesisht falë një përbërësi: arrat shqeme.
Shqema – e zgjedhur për kremin e tyre relative – mund të përzihet mirë dhe më pas të fermentohet, përpara se të shtohen përbërës të tjerë për të arritur shije të ndryshme, si tartufi ose speci djegës.
Djathërat që përmbajnë shqeme dhe pak gjëra të tjera mund të jenë më të shëndetshëm se disa versione të qumështit, sepse kanë tendencë të kenë më pak yndyrë të ngopur (megjithëse mund të përmbajnë ende nivele të moderuara kripe.

Por mbështetja kaq shumë në arrat shqeme krijon një çështje etike për industrinë. Ata rriten në klimat tropikale, duke përfshirë pjesë të Afrikës Perëndimore dhe Lindore dhe Indisë. Por ka shqetësime se fermerëve nuk i’u jepen gjithmonë pajisjet e duhura mbrojtëse për të nxjerrë arrat nga lëvozhga e tyre.
“Ka një lëvizje të madhe që përpiqet të marrë shqeme me burim etik dhe të sigurohet që i gjithë zinxhiri i furnizimit të jetë sa më etik që të jetë e mundur,” thotë Deane, i cili punon vetëm me furnizime që janë anëtarë të organizatës tregtare Sedex.
Dhe shqema nuk është i vetmi përbërës kryesor i përdorur në djathërat vegan. Shumë kompani përdorin vajra, si vaji i kokosit, i cili është i ngurtë në temperaturën e dhomës dhe i lëngshëm në temperatura më të larta. Një shqetësim i mundshëm është se vaji i kokosit është shumë i lartë në yndyrë të ngopur – vaji i kokosit përmban rreth 82% yndyrë të ngopur krahasuar me 63% në gjalpë.
“Unë nuk mendoj se dikush që konsumon djathë vegan mendon se është i shëndetshëm,” thotë Chantelle Adkins, drejtore e zhvillimit të biznesit në Shoqërinë Vegane n SHBA.
Një studim i kohëve të fundit në profilet ushqyese të 245 djathrave të ndryshëm jo të qumështit zbuloi se 60% përmbanin nivele të larta të yndyrave të ngopura, ndërsa shumica përmbanin pak proteina. Vetëm 15% e të studiuarve kishin nivele të ulëta kripe.
Për ta bërë djathin vegan pak më ushqyes, Adkins parashikon që forcimi i tyre me vitamina të tilla si B12, e cila gjendet në qumësht, do të jetë një fokus për të gjithë ata që bëjnë djathë vegan në të ardhmen e afërt. MozzaRisella, një kompani që prodhon mocarela vegane, përdor vajin e kokosit së bashku me orizin kafe, i cilat shtypen dhe përzihet me ujë dhe uthull molle.
“Bërja e djathit vegan në këtë mënyrë nuk është aq e komplikuar sa mund të tingëllojë, pavarësisht se prototipi i saj i parë doli blu”, thotë Mauro Vendramin, menaxheri i shitjeve të kompanisë.
Gjatë katër viteve të fundit, zhvillimi i produktit dhe inovacioni në industri ka qenë “i çmendur”, thotë Adkins. Tani kompanitë po kërkojnë për përbërës të tjerë që mund t’i ofrojnë një shije dhe cilësi të njëjtë si të arrave shqeme.
Tyne Chease, për shembull, po eksperimenton me fara dhe tërshërë. Por disa argumentojnë se askush nuk ka arritur ende të përsërisë plotësisht shijen ose strukturën e djathit të qumështit. Ekspertët shpjegojnë se për momentin, duket se djathë bërësit veganë duhet të zgjedhin midis përsëritjes së shijes ose strukturës së djathit.
Burimi: BBC/ Përshatati: Gazeta “Si”

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.