.png)
Nga Gazeta Si- Bota po përballet me “një krizë në zhvillim” të shkallës më të lartë të vdekshmërisë tek adoleshentët dhe të rinjtë, sipas një studimi të madh mbi shkaqet e vdekjes dhe paaftësisë në mbarë botën.
Arsyet variojnë nga përdorimi i drogës dhe alkoolit, dhe vetëvrasja në Amerikën e Veriut, deri te sëmundjet infektive dhe lëndimet në Afrikën Sub-Sahariane, thanë studiuesit, por paralajmëruan se të dhënat e tyre duhet të shërbejnë si “një thirrje zgjimi”.
Studimi zbuloi gjithashtu se sëmundjet kronike si sëmundjet e zemrës dhe diabeti tani përbënin dy të tretat e të gjitha sëmundjeve të këqija dhe se problemet e shëndetit mendor po rriteshin.
Gjysma e barrës së sëmundjeve në botë ishte e parandalueshme, llogaritën studiuesit, nxitur nga rreziqet që mund të reduktoheshin, të tilla si presioni i lartë i gjakut, ndotja e ajrit, pirja e duhanit dhe mbipesha.
Studimi i ‘Barrës Globale të Sëmundjeve’ u krye nga një rrjet prej 16,500 shkencëtarësh duke përdorur më shumë se 300,000 burime të dhënash. Ai është botuar në Lancet dhe u prezantua në Samitin Botëror të Shëndetit në Berlin të dielën.
Ai zbuloi se, që nga viti 2023, shkalla e vdekshmërisë kishte rënë në përgjithësi në të 204 vendet dhe territoret, dhe jetëgjatësia globale ishte rikuperuar nga një rënie e shkaktuar nga pandemia Covid-19.
Ajo është 76.3 vjet për gratë dhe 71.5 për burrat, më shumë se 20 vjet më e lartë se në vitin 1950 – megjithëse mbeten “dallime të theksuara gjeografike”, duke filluar nga 83 vjet në rajonet me të ardhura të larta deri në 62 në Afrikën Sub-Sahariane.
Megjithatë, autorët thanë se ishin veçanërisht të shqetësuar për shkallët e larta ose në rritje të vdekshmërisë midis adoleshentëve dhe të rriturve të rinj.
Në Amerikën e Veriut dhe pjesë të Amerikës Latine, rritjet u nxitën nga vetëvrasja dhe konsumi i drogës dhe alkoolit.
“Rritjet shumë të dukshme midis adoleshentëve dhe të rriturve të rinj sigurisht që tërhoqën vëmendjen tonë kur po shikonim të dhënat”, tha Dr. Christopher Murray, drejtor i Institutit për Metrikat dhe Vlerësimin e Shëndetit në Uashington.
Shtimi i vdekjeve tek të rriturit më të rinj, veçanërisht në Amerikën e Veriut, tha ai, ishte e lidhur me rritjen e ankthit dhe depresionit tek të rinjtë, veçanërisht vajzat.
Ndërsa rritja e çrregullimeve të shëndetit mendor ka marrë shumë vëmendje, tha ai, ende ka shumë debate rreth shkaqeve.
“A janë mediat sociale? A janë pajisjet elektronike? A janë trendet më të gjera sociale mbi prindërimin? Ne e dimë se u përkeqësua nga Covid. Ka shumë polemika në epidemiologjinë psikiatrike dhe komentet e përgjithshme sociale rreth shkaqeve rreth shëndetit mendor. Dhe kështu ky është një problem për të gjetur zgjidhje”, tha ai.
Në Afrikën Sub-Sahariane, vdekjet tek fëmijët e moshës pesë deri në 14 vjeç që nga viti 1950 kishin qenë më të larta se sa mendohej më parë, me faktorë që përfshinin sëmundje infektive dhe lëndime të paqëllimshme.
Për vajzat dhe gratë e moshës 15 deri në 29 vjeç, shkalla e vdekshmërisë ishte 61% më e lartë se sa ishte vlerësuar më parë, kryesisht për shkak të vdekjeve në shtatzëni ose lindje, lëndimeve rrugore dhe meningjitit.
“Provat e paraqitura janë një thirrje zgjimi, duke i nxitur qeveritë dhe udhëheqësit e kujdesit shëndetësor të reagojnë shpejt dhe strategjikisht ndaj trendeve shqetësuese që po riformësojnë nevojat e shëndetit publik”, tha Murray.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
