Mikkael A. Sekeres është një onkolog, profesor i hematologjisë në Qendrën Gjithëpërfshirëse të Kancerit Sylvester në Universitetin e Miami, Florida. Autori i disa librave, ai foli për Washington Post se si po përpiqet të kufizojë rrezikun e kancerit sa më shumë që të jetë e mundur pasi vjen, siç shkruan ai vetë, nga një familje që e ka përjetuar shumë nga afër kancerin.
Ndryshoni zakonet
Historia ime familjare e kancerit – shkruan Mikkael A. Sekeres – është mbresëlënëse, dhe sigurisht jo në një mënyrë të mirë. Nëna ime ka kancer në mushkëri dhe vëllai dhe nëna e saj janë diagnostikuar me leuçemi. Nga ana e babait tim, i ati (gjyshi im) kishte kancer të prostatës dhe nëna e tij (gjyshja) kishte kancer ovarian. Kjo është një nga arsyet që vendosa të specializohem në onkologji kur u bëra mjek.
Ndërsa isha në shkollën e mjekësisë vendosa gjithashtu të shmang sa më shumë sjelljet që mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të kancerit duke pasur parasysh numrin e madh të njerëzve në familjen time të diagnostikuar me këtë sëmundje. Megjithatë, është e rëndësishme të kuptohet se jo të gjitha kanceret lidhen me faktorë rreziku të modifikueshëm. Një studim i Shoqatës Amerikane të Kancerit i publikuar në korrik vlerësoi se, në 2019, 40% e diagnozave të reja të kancerit tek të rriturit mbi 30 vjeç në Shtetet e Bashkuara ishin për shkak të një rreziku të modifikueshëm. Megjithatë, në shumë raste, rreziku i zhvillimit të kancerit nuk mund të reduktohet duke ndryshuar sjelljen tonë: diagnoza është pak a shumë një ngjarje e rastësishme. Megjithatë, unë kam ndërmarrë pesë hapa të rëndësishëm për të reduktuar rrezikun tim personal për të zhvilluar kancer.
Mbrojtjen nga dielli e marr seriozisht
Në fakultetin e mjekësisë mora pjesë në një leksion në të cilin profesori na tregoi dy foto: një të moshuar me lëkurë të lëmuar porcelani, sepse e kishte shmangur diellin gjatë gjithë jetës së tij; tjetra e një gruaje më të re, që kalonte shumë kohë në diell, me një fytyrë të mbuluar me rrudha: ajo dukej shumë më e vjetër se burri.
Unë mora një klasë për kancerin e lëkurës dhe, të nesërmen në mëngjes, fillova të aplikoj krem kundër diellit në fytyrën time dhe në pjesën tjetër të trupit tim çdo ditë kur planifikoj të ekspozohem në diell. Mbaj gjithmonë krem kundër diellit në makinë, për çdo rast. Është një zakon që e kam për dekada.
Siç rekomandohet nga Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, kur kaloj më shumë se 30 minuta jashtë, si në plazh ose në biçikletë, mbaj një kapele, syze dielli, një këmishë me mëngë të gjata, si dhe aplikoj një krem kundër diellit me faktor mbrojtës të paktën 15.
Dhe ja, se pse: Në një studim të vitit 2019, rrezatimi ultravjollcë u zbulua se ishte faktori i dytë më i rëndësishëm në diagnozat e reja të kancerit tek meshkujt (rreth 6 për qind e rasteve të kancerit) dhe faktori i pestë më i rëndësishëm tek gratë (rreth 4 për qind). Jo çuditërisht, shumica e diagnozave të melanomës dhe kancerit të lëkurës jo-melanoma (d.m.th., kanceri i lëkurës me qeliza bazale dhe skuamoze) i janë atribuar rrezatimit UV.
Dhe sigurisht, unë nuk përdor shtretërve për solar. Rreziku i melanomës rritet me 75% tek njerëzit që i nënshtrohen trajtimeve për nxirje artificiale para moshës 35 vjeçare. Rreziku është proporcional me vitet e përdorimit dhe numrin e seancave.
E mbaj në minimum konsumin e alkoolit
Më pëlqen të pi një birrë të ftohtë kur shikoj bejsboll në verë ose futboll në dimër. Por unë e di gjithashtu se konsumimi i alkoolit, përsëri duke iu referuar studimit të vitit 2019, ishte faktori i katërt më i rëndësishëm për diagnozat e reja të kancerit te meshkujt (rreth 5% e rasteve) dhe i treti për femrat (rreth 6% të rasteve). Ndërsa ne zakonisht e lidhim alkoolin me kanceret e zgavrës së gojës ose ezofagut, në realitet numri më i madh i diagnozave të kancerit të lidhura me konsumin e tepërt të alkoolit janë deri më tani kanceri i gjirit, me mbi 44,000 raste në Shtetet e Bashkuara në 2019 (afërsisht 6,000 në Itali).
Por kur është shumë alkool? Rreziku i kancerit në lidhje me konsumimin e alkoolit varet nga dozat: sa më shumë të pini, aq më i lartë është rreziku i kancerit. Edhe ata që pinë një pije në ditë kanë një rrezik në rritje të disa llojeve të kancerit, megjithëse modeste. Kështu që e kufizoj marrjen e alkoolit në jo më shumë se 1-2 pije në javë.
Unë nuk pi duhan
Kur isha vetëm 10 vjeç, u përpoqa të ndryshoja rrezikun e kancerit të nënës sime duke u përpjekur ta bind atë të linte duhanin: me inkurajimin e mësuesit tim të shkencave të klasës së pestë, ia zëvendësova cigaret me copa letre të mbështjellë në të cilat kisha shkruar “shkopinj për kancerin”. Fatkeqësisht, përpjekja ime ishte e kotë përballë varësisë së saj ndaj nikotinës.
Në Shtetet e Bashkuara, pirja e duhanit ishte kontribuesi i vetëm më i madh në diagnozat e reja të kancerit tek të rriturit mbi 30 vjeç. Në veçanti, pirja e duhanit i është atribuar 86% të diagnozave të kancerit të mushkërive, 54% të kancereve të ezofagut dhe afërsisht 51% të kancereve të fshikëzës, si dhe shumë llojeve të tjera të kancerit.
Lajmi i mirë është se nëse njerëzit e lënë duhanin, ata reduktojnë ndjeshëm rrezikun e kancerit: rreziku i kancerit të mushkërive përgjysmohet pas ndërprerjes së duhanit për 10-15 vjet dhe bie pothuajse në nivelet e joduhanpirësve pasi e kanë lënë duhanin për 40 vjet.
Në mënyrë të ngjashme, rreziku i kancerit të ezofagut ulet me 30% dhe rreziku i kancerit të fshikëzës zvogëlohet me 50% dhjetë vjet pas lënies së duhanit.
Ushtrohem gjysmë ore në ditë
Unë stërvitem çdo ditë për 30 minuta. Ashtu si shumica e njerëzve, e kam të vështirë të përshtas ushtrimet fizike në një ditë të ngarkuar, kështu që e nis ditën me aktivitet fizik, duke u përpjekur të bëj gjithçka sa më komode. Zgjohem pak më herët dhe hipi në biçikletën e stërvitjes që e mbaj pranë dhomës së gjumit ndërsa kontrolloj njoftimet dhe rrjetet sociale. Në këtë mënyrë nuk ka rëndësi se çfarë drejtimi merr pjesa tjetër e ditës, por të paktën bëra diçka të mirë për veten time.
Në një studim të fundit me mbi 60,000 të rritur, ata që ushtroheshin për dy ose më shumë orë në javë kishin një rrezik 26% më të ulët të zhvillimit të kancerit të kokës dhe qafës, një rrezik 20% më të ulët të zhvillimit të kancerit të mushkërive në kokë dhe qafë dhe 11% rrezikun e zhvillimit të kancerit të gjirit, por norma pak më të larta të melanomës dhe kancerit të prostatës.
Shoqata Amerikane e Kancerit rekomandon 150-300 minuta ushtrime me intensitet të moderuar (siç është ecja e shpejtë ose ngasja e biçikletës me më pak se 10 milje në orë) ose 75-150 minuta ushtrime me intensitet të lartë (si vrapimi ose çiklizmi) çdo javë. Ecja me biçikletë me shpejtësi më të madhe se 16 kilometra në orë) ndihmon për të zvogëluar rrezikun e kancerit të gjirit, zorrës së trashë, endometrit etj.
I shmang pijet me sheqer, ushqimin e shpejtë dhe mishin e përpunuar
Hulumtimet kanë gjetur një lidhje midis kancerit të zorrës së trashë dhe rektalit me konsumimin e mishit të kuq ose të përpunuar dhe marrjen e ulët të fibrave dhe kalciumit. Konsumimi i pak frutave dhe perimeve lidhet me kancerin e zgavrës me gojë. Kështu që bëj çmos për të ngrënë ushqime të shëndetshme dhe të balancuara. Megjithatë, unë jam i gjithëngrënës dhe nuk ia dal mirë me dietat kufizuese ose rekomandimet dietike që kërkojnë shumë porcione të një lloji ushqimi në ditë. Unë i kam eliminuar plotësisht pijet me sheqer. Unë ha fruta ose perime për drekë dhe darkë dhe kufizoj marrjen e mishit të kuq në një / dy herë në javë. Më e rëndësishmja: Unë rrallë ha ushqim të shpejtë (apo fast-food) dhe shmang mishin e përpunuar.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
