Roli i ri i të pasurve në kinema dhe TV

Nga Gazeta Si - “Kam lindur në këtë jetë. Nuk ishte faji im. Ndërkohë pyes veten ‘Pse?’ Jemi të gjithë njësoj…”, i thotë në filmin “Triangle of Sadness” një nga të ftuarit e pasur të një jahti luksoz një asistenteje në bord, e cila ndërkohë i hedh më shumë shampanjë në gotën e saj ndërsa ajo reflekton me zë të lartë në pishinë.

“Triangle of Sadness” me regji të suedezit Ruben Östlund dhe i nominuar për tri çmime Oscar, ishte një nga filmat më të vlerësuar dhe vlerësuar të vitit 2022: fitoi Palmën e Artë, çmimin më të rëndësishëm të Festivalit të Filmit në Kanë, dhe dy Golden Globes.

Duke lënë mënjanë mirënjohjet, “Triangle of Sadness” konsiderohet si një nga shembujt më të fundit të një grupi filmash dhe serialesh televizivë të suksesshëm ndërkombëtarisht të viteve të fundit, me personazhe kryesorë njerëz të pasur, shumë të pasur. Ata janë shpesh seriale dhe filma satirë, madje shumë të ndryshme nga njëri-tjetri: nga “White Lotus” te “Squid Game”, nga “The Menu” te “Parasite”.

Por të gjithë kanë të përbashkët një tendencë pak a shumë eksplicite për të treguar dhe në disa raste tallje dhe vënë në dyshim rolin e të pasurve në shoqëri, duke përshkruar veset, teprimet, privilegjet dhe dobësitë e tyre.

Klasat shoqërore më të pasura kanë qenë prej kohësh një nga temat e përsëritura në kinema. Kineastët e mëdhenj të shekullit të njëzetë, si regjisori spanjoll, Luis Buñuel, e kanë trajtuar shpesh në terma alegorikë, duke iu atribuuar të pasurve orekse të pangopura, hipokrizi dhe pandjeshmëri. Por rasti i filmave dhe serialeve të fundit, në reflektimet më të përbashkëta për këtë temë, konsiderohet si një risi në masën që synon një audiencë masive, duke adoptuar pjesërisht ndjenja, perspektiva dhe orientime progresive dhe antikapitaliste në bazën e një paradigme të re politiko-kulturore kundër klasës së të pasurve.

Në shumë raste, vetë komplotet e filmave dhe serialeve që trajtojnë super të pasurit duket se janë zhvilluar duke u nisur nga disa slogane të njohura amerikane, mesazhe eksplicite të përdorura në të kaluarën e afërt për të sintetizuar fushata proteste kundër pabarazive ekonomike. Është një kinema që rrotullohet rreth jetës së 1 për qind të popullsisë, shkroi “The Economist” duke cituar një tjetër slogan të famshëm: ai i përdorur nga lëvizja protestuese Occupy Wall Street në 2011.

“Parasite”, filmi i regjisorit koreano-jugor, Bong Joon-ho, i cili fitoi katër Çmime Oscar në 2020, duke përfshirë ato për filmin më të mirë dhe regjisorin më të mirë, tashmë përmbante disa elemente të satirës sociale të pranishme në filma të tjerë më të fundit të të njëjtit zhanër (shpesh ato janë “komedi të zeza”, me momente dramatike, në mos thriller apo horror). E gjithë historia zhvillohet nga përpjekja e një familjeje të varfër për të marrë përsipër jetën e një familjeje të pasur.

Dhe intoleranca dhe zemërimi i klasave më të varfra ndaj atyre më të pasurve dhe hendeku i madh në pasuri dhe status shoqëror midis të dyve në thelb sillen rreth historive të treguara në serialin popullor koreano-jugor 2021 “Squid Game” dhe serialin e filmit amerikan të vitit 2022 “The White Lotus”, i vendosur në një resort luksoz të populluar nga shumë të pasurit dhe shërbimi i tyre i plotë, dhe asgjë në mes: pothuajse e njëjta situatë në bordin e jahtit në “Triangle of Sadness”.

Mes pasagjerëve ka sipërmarrës shumë të pasur, të gjithë shumë të stilizuar, të përshkruar në një mënyrë që e bën të qartë synimin për t’i bërë ata të duken pjesë e një njerëzimi krejtësisht të shkëputur nga bota e banuar nga njerëz normalë. Është një çift i moshuar anglez që zotëron një kompani armësh, të cilët flasin për kufizimet e vendosura nga OKB-ja në përdorimin e minave kundër personelit sikur të ishin duke folur për rregullore në tregtinë e ushqimit. Është një sipërmarrës i trishtuar dhe i vetmuar që e përkufizon veten si “i pasur i ndyrë”, falë shitjes së kompanisë së tij, dhe e provon atë tek një modele e re dhe influencuer që udhëton me të dashurin e saj të pasigurt.

Dhe pastaj është një tjetër i ftuar shumë i pasur i lundrimit, një oligark rus në sektorin e plehut organik që udhëton me gruan dhe të dashurën e tij. Ai është protagonisti i një prej pjesëve të filmit në të cilin njëfarë retorikë antikapitaliste shfaqet më qartë dhe në terma paroksizmatikë: kur dehet me kapitenin e jahtit, një marksist i vendosur dhe zhvillon një bisedë surreale dhe konfuze, ndërsa pjesa tjetër e të ftuarve në jaht përjetojnë efektet spektakolare dhe shkatërruese të detit dhe helmimit të mundshëm nga ushqimi.

“Ekziston një element fizik i tmerrshëm, i përdorur në këto histori për të dëmtuar të pasurit, i cili futet në një pus zemërimi kundër krijimit”, tha kritiku dhe producenti britanik i filmit, Jason Solomons për “The Guardian” në shtator, duke komentuar filma të tillë si “Triangle of Sadness”. Sipas tij, ky prodhim i fundit i industrisë audiovizive është rezultat i një intuite të autorëve, të cilët do të kishin kapur zemërimin e njerëzve të zakonshëm për t’u ofruar atyre “kënaqësinë e një katarsisi” përmes vizionit të filmave në të cilët marrëdhëniet midis klasave shoqërore janë kthyer përmbys.

“Është një strategji që funksionon, dhe shpesh përdor funksione fiziologjike, funksione trupore ose dhunë”, shtoi Solomons, duke treguar gjithashtu një efekt që kjo kinema ka tendencë të ketë tek njerëzit e klasës së mesme, të cilët përgjithësisht janë midis dy klasave shoqërore kundërshtare. Shumë njerëz e shohin të pakëndshme shikimin e këtyre filmave, sipas Solomons, sepse provokimi i klasës së mesme - për t’u bërë përshtypje borgjezëve, siç thoshin në Francën e shekullit të 19-të, është pikërisht qëllimi i regjisorëve: “Në fund të fundit, ne të gjithë ndihemi fajtorë për këto ndarje, kudo që jemi”.

“Triangle of Sadness”, “The White Lotus”, “Squid Game” dhe “Parasite” janë të gjitha pjesë e një prodhimi kulturor që reflekton një ndryshim në aspirata, komentoi ekspertja e mediave amerikane dhe sociologjisë së komunikimit, Ana Andjelic. Nëse e interpretojmë kulturën si një grup historish që i themi vetes për t’i kuptuar gjërat që ndodhin në ekonomi dhe shoqëri, shtoi Andjelic, atëherë ka kuptim të thuhet se këta filma dhe seriale të paktën përshkruajnë një aspiratë për të përmbysur një sistem të dominuar nga të pasurit.

Është një ndryshim që Andjeliç beson se në të ardhmen mund të ketë pasoja jo vetëm në politikë, por në aspekte të tjera të shoqërisë, duke përfshirë sektorët e luksit, modës dhe turizmit, edhe nëse ne nuk e dimë se si. Për një kohë të gjatë, kinemaja ka përshkruar një aspiratë kolektive për të qenë si të pasurit, për të pasur atë që kanë të pasurit dhe për të vepruar si të pasurit.

Tani që pabarazitë në pasuri janë shumë të thella dhe nuk është më e mundur të imitohen të pasurit, sipas Andjelic, përfaqësimi kulturor i njerëzve më të pasur pasqyron një aspiratë për të refuzuar atë model, për të mashtruar dhe mposhtur të pasurit për të “rifituar identitetin dhe kontrollin”.

Me pak fjalë, mënyra e jetesës së miliarderëve është bërë gjithnjë e më e papajtueshme me problemet e botës: sociale dhe ekonomike, por edhe mjedisore. Në këtë kuptim, përfaqësimi i tyre në mënyrë qesharake është ndoshta e vetmja e mundshme që ka mbetur, sepse ideja që ata janë modele për të aspiruar është gjithnjë e më pak e “prezantueshme”, të paktën në një kontekst prodhimi artistik si kinemaja apo televizioni.

Kritikë dhe gazetarë të tjerë kanë lidhur qëllime më pak ambicioze dhe tema më pak militante me këto filma dhe seriale, duke gjykuar elementët e satirës sociale më të spikatura se ato të kritikës radikale dhe protestës ndaj sistemit. Karakteristika kryesore e këtyre historive është një tallje thelbësore e klasës super të pasur, jo një sulm apo një “thirrje për armë”, shkruante kritikja britanike, Hannah Strong. Gjithashtu sepse audienca e këtyre filmave është e populluar në shumë raste – në festivalet ku shfaqen, për shembull – nga të njëjtët njerëz me të cilët filmat përpiqen të tallen.

Filmat si “Triangle of Sadness” dhe serialet si “The White Lotus”, sipas Strong, thjesht i portretizojnë të pasurit kryesisht si budallenj dhe jo si të neveritshëm apo dinakë. Për më tepër, është gjithashtu e vështirë të kuptosh se cili është mesazhi politik që qëndron në themel, nëse ka një të tillë: në shumë raste, nga “Triangle of Sadness” te “Parasite”, klasa shoqërore e varur rezulton të jetë jo më pak “monstruoze” se tjetra, dhe zhvillimi i historive sugjeron që pasi të jetë fituar një pozicion pushteti, të gjithë janë të gatshëm të bëjnë gjithçka për ta mbajtur atë. /Il Post/

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.