.png)
Nga Gazeta Si - Shumica e statujave të artit grek dhe romak që mund të shihen sot nëpër muze janë pa kokë për arsye të ndryshme, të njëjtat arsye pse në galeritë në mbarë botën ka edhe një sasi të madhe kokash që kanë mbetur, si të thuash, të prera. Më pas janë edhe skulptura të tjera, si disa nga ato që ruhen në Galleria Borghese në Romë, të cilat kanë një veçori: koka nuk është ajo origjinale. Fakti është se të jesh në gjendje të gjesh kokën dhe trupin që fillimisht i përkisnin të njëjtës statujë është jashtëzakonisht e pamundur, kështu që ndonjëherë ju zgjidhni t’i rivendosni ato duke përdorur pjesë nga skulptura të ndryshme. Ka edhe raste kur mendoni se keni gjetur përputhjen e duhur dhe më pas lindin dyshime.
Ndër statujat në Galerinë Borghese që kanë një kokë të përcaktuar si “jo relevante” është ajo e një figure femërore nga epoka romake e veshur me rroba tipike dhe e portretizuar në lëvizje. Faqja e galerisë shpjegon se skulptura daton në epokën e vonë të Hadrianit, rreth vitit 135 pas Krishtit, por koka, edhe pse e së njëjtës periudhë, “është kronologjikisht pak më e hershme”. Për të dhënë një shembull tjetër, ekziston edhe një i Afërditës që daton në shekullin e dytë pas Krishtit, por ka një kokë më moderne, e cila kujton një hyjni të ndryshme.
Siç tha Kenneth Lapatin, kurator i koleksionit të artit antik në Muzeun J. Paul Getty në Los Anxhelos për Neë York Times, megjithatë “sot kemi shumë më tepër pjesë të trupit (koka pa trupa dhe trupa pa kokë) sesa statuja të plota”. Ndonëse është e vështirë të bësh një përllogaritje të saktë, ky fakt sipas Lapatinit “është i dukshëm” duke vëzhguar “çdo” galeri të artit grek dhe romak në botë.
Gjatë shekujve, shumë koka që i përkasin skulpturave antike janë humbur gjatë luftërave ose për shkak të ngjarjeve të tjera që i kanë dëmtuar ato. Koka është një nga pjesët e një statuje që mund të shkëputet më lehtë në rast goditjeje ose rënieje, sepse lidhet me pjesën tjetër të trupit përmes qafës, e cila është më e hollë. Megjithatë, ka edhe arsye të tjera pse ne shpesh i gjejmë të ndara nga busti i tyre përkatës. Rachel Kousser, profesoreshë e artit antik në Universitetin e qytetit të Nju Jorkut, shpjegon se në kohët e lashta disidentët ose pushtuesit prireshin, si të thuash, t’u “prisnin kokën” statujave të sovranëve në shenjë përbuzjeje ndaj autoritetit të pushtetit dominues, por e njëjta gjë mund të ndodhte edhe me ato të hyjnive apo personave fisnikë. Ndërkohë, kokat e tjera u shkëputën nga grabitësit, të cilët mund të rishitnin dy pjesë të një statuje në vend të vetëm një.
Në raste të tjera, kokat ishin vetëm për një cështje më pragmatike. Ndonjëherë skulptorët romakë fillimisht skalitën trupa me forma të idealizuara, mbi të cilat më pas fusnin koka me tiparet e sakta të fisnikëve ose perandorëve të caktuar. Në këtë mënyrë mund të zëvendësoheshin kokat, veçanërisht nëse personazhet të cilëve u përkisnin kishin humbur popullaritetin. Sipas Eric Varner, një profesor i artit klasik dhe historisë në Universitetin Emory në Atlanta, kjo mund të jetë arsyeja pse kaq shumë statuja të Neronit nuk kanë më kokë.
Disa arkeologë dhe kuratorë të intervistuar nga Neë York Times thonë se nuk ia vlen të përpiqesh të gjesh koka dhe trupa që i përkasin të njëjtave statuja për t’i bashkuar sërish, sepse megjithëse mund të ndihmojnë për të kuptuar më shumë rreth veprave origjinale, shanset për sukses janë shumë të ulëta. Por ndonjëherë ndodhte.
Ky është rasti i një statuje romake të rreth 2000 vjet më parë, e cila mbahej në muzeun Getty për gati 50 vjet dhe e cila në vitin 2016 u rimontua falë punës së disa restauruesve që kishin gjetur kokën e saj origjinale në një galeri të Nju Jorkut. Pak më shumë se një shekull më parë, në fillim të shekullit të njëzetë, ishte gjetur edhe krahu i djathtë i humbur i Laocoon, një nga komplekset skulpturore më të famshme në Muzetë e Vatikanit, i cili kishte përfunduar me fragmente të tjera statujash mermeri në punishten e një gurgdhendësi në Romë.
Roman Statue of a Draped Woman, c. 160-190 AD.
— Digital Maps of the Ancient World (@DigitalMapsAW) June 14, 2022
Getty Museum. #AncientArt pic.twitter.com/mb9U8WKoIS
Një nga rastet më të fundit të statujave të rikompozuara ka të bëjë me një kokë bronzi të perandorit romak Septimius Severus të konservuar që nga vitet 1970 në muzeun Ny Carlsberg Glyptotek në Kopenhagë, Danimarkë. Muzeu danez besonte se koka i përkiste një trupi bronzi pa kokë që një nga kuratoret e tij e kishte parë të ekspozuar në Indianapolis dhe mbahej në koleksionin e përhershëm të Muzeut Metropolitan të Artit në Nju Jork (MET).
Sipas një katalogu të muzeut danez, bazuar në disa analiza të vitit 1975, hipoteza se koka dhe trupi i përkisnin së njëjtës skulpturë ishte e besueshme, edhe nëse MET nuk e kishte konsideruar kurrë një përfaqësim të Septimius Severus, dhe në të vërtetë një ekspert bronzi, të cilin muzeu i Nju Jorkut e kishte ngarkuar ta ekzaminonte, besonte se të dy pjesët nuk përputheshin. Megjithatë, katër vjet më vonë Glyptotek huazoi trupin e statujës nga Nju Jorku dhe e ekspozoi atë në tërësi së bashku me kokën e ruajtur në Danimarkë.
Edhe një arkeologe turke, Jane Inan, besonte se koka dhe trupi i përkisnin të njëjtës statujë: sipas saj, pamja e dy pjesëve të montuara dukej paksa e çuditshme, por ai e justifikoi këtë duke shpjeguar se koka ishte orientuar përpara dhe jo pak anash, siç duhej të ishte fillimisht. Muzeu danez gjithashtu u përpoq të blinte pjesën tjetër të trupit nga MET, duke besuar se mund ta rimontonin statujën, por pa sukses.
Historia mori një kthesë në fillim të këtij viti, kur muzeu i Nju Jorkut duhej ta kthente statujën në Turqi, pasi disa hetime dhe dëshmi kishin vërtetuar se ajo ishte vjedhur nga një zonë arkeologjike turke në vitet 1960.
Tani Turqia po kërkon gjithashtu kthimin e kokës që ruhet në muzeun e Kopenhagës, e bindur se mund ta bashkojë statujën e lashtë në formën e saj origjinale. Megjithatë, Glyptotek filloi të shprehë dyshime nëse koka dhe trupi i përkisnin vërtet të njëjtës statujë: Rune Frederiksen, kreu i koleksioneve të muzeut, tha se provat për teorinë aktualisht ishin “rrethanore dhe të dobëta” dhe nuk pranoi të komentojë më tej derisa të përfundojnë analizat e reja, të cilat pritet të zgjasin dy vjet. Zeynep Bon, një zyrtare nga Ministria Turke e Kulturës dhe Turizmit, tha se ishte shumë skeptike: sipas saj, muzeu danez do të zvarritej për të shmangur kthimin e tij. /Il Post/
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
