Gazeta Si – Ndërsa Evropa po diskuton plot gjallëri se ku të gjejë paratë për të zbatuar planin e saj të madh të riarmatimit, po zhvillohet një debat paralel, por po aq i rëndësishëm: ai se ku të gjenden armët.
Çështja e riarmatimit është bërë urgjente për pothuajse të gjithë liderët politikë evropianë, pasi politika e presidentit të SHBA-ve, Donald Trump ndaj Ukrainës u tregoi atyre se Shtetet e Bashkuara mund të mos jenë më aleati i besueshëm si dikur.
Pothuajse të gjithë liderët janë të vendosur të rrisin shpenzimet e mbrojtjes së vendeve të tyre për të përmirësuar aftësitë e tyre ushtarake dhe për t’u bërë të pavarur nga Shtetet e Bashkuara, por kjo gjeneron një kontradiktë: duke pasur parasysh mangësitë e industrisë ushtarake evropiane, vendet evropiane pothuajse mund të blejnë armë vetëm nga Shtetet e Bashkuara.
Europa ka shumë kompani të mbrojtjes me vlerë të lartë, por industria e saj ushtarake është jo e plotë në shumë nivele.
Në nivelin më të lartë, shumë nga sistemet më të sofistikuara të armëve, për shembull në mbrojtjen raketore, prodhohen ekskluzivisht nga Shtetet e Bashkuara.
Por mangësitë ekzistojnë edhe në nivelin më themelor: Evropa, për shembull, nuk prodhon as barut të mjaftueshëm.
Kjo do të thotë se deri më tani, mënyra e preferuar për të rritur aftësitë e saj ushtarake ka qenë blerja e armëve nga Shtetet e Bashkuara.
Kjo mund të shihet mirë për shembull në Poloni, i cili është vendi evropian që shpenzon më shumë për mbrojtjen në raport me PBB-në: këtë vit do të shpenzojë 4.7 për qind të PBB-së.
Buxheti vjetor i mbrojtjes i Polonisë është rreth 45 miliardë euro në vit dhe vendi ka kontrata aktive të furnizimit ushtarak me Shtetet e Bashkuara me vlerë gjithsej 60 miliardë euro.
Ato janë kontrata shumëvjeçare, për të blerë armë dhe automjete, duke filluar nga helikopterët Apache, tanket Abrams e deri te avionët lufarakë F-35, disa prej të cilëve do të dorëzohen në më shumë se pesë vjet.
Sasia dhe cilësia e investimeve tregon se sa e rëndësishme është industria ushtarake amerikane për momentin: në të gjithë Evropën, 55 për qind e importeve të pajisjeve të mbrojtjes vijnë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Ky nuk konsiderohej problem deri pak muaj më parë, kur Shtetet e Bashkuara konsideroheshin si një aleat solid.
Vendet evropiane ishin të shqetësuara për kthimin e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë, por askush nuk mendonte se presidenti do të vinte në dyshim një marrëdhënie transatlantike që ka qenë e palëkundur që nga Lufta e Dytë Botërore. Por javët e fundit gjithçka është vënë në pikëpyetje.
Në veçanti, vendimi për të ndaluar ndihmën ushtarake për Ukrainën ka ngritur shumë shqetësime në Europë, sepse ka treguar se si sistemet më të sofistikuara të armëve varen jashtëzakonisht shumë nga mbështetja dhe inteligjenca amerikane.
Për shembull, raketat HIMARS, të cilat kishin një rëndësi të madhe gjatë luftës, u bënë shumë më pak të përdorshme brenda natës, sepse Shtetet e Bashkuara ndaluan ndarjen e informacionit dhe koordinatat e nevojshme për të goditur objektivat në distanca të gjata. Situata të ngjashme të varësisë së thellë ekzistojnë edhe për sistemet e armëve të përdorura në Europë.
Për shembull, avionët luftarakë F-35, më të sofistikuarit aktualisht në treg, varen nga sistemi amerikan i menaxhimit të softuerit ALIS (i cili ka pasur shumë probleme dhe po zëvendësohet me një produkt tjetër amerikan).
Ky sistem menaxhon përditësimet dhe mirëmbajtjen e avionit: nuk është thelbësore që ato të funksionojnë, por pa të, menaxhimi i avionit bëhet shumë më i ndërlikuar.
Një shembull tjetër ka të bëjë me Mbretërinë e Bashkuar, arsenali bërthamor i së cilës varet nga raketat “Trident” të prodhuara nga SHBA, të cilat dërgohen periodikisht në Shtetet e Bashkuara për mirëmbajtje dhe testim.
Pa “Trident”-in, Britania e Madhe aktualisht nuk ka asnjë mënyrë për të përdorur bombat e saj bërthamore.
Disa ekspertë, sipas “Financial Times”, madje kanë filluar të pyesin veten nëse ka “ndërprerje vrasëse” në sistemet e armëve amerikane, pra sisteme që mund të çaktivizojnë në distancë armët e ofruara nga Shtetet e Bashkuara (për momentin kjo është vetëm një hipotezë pa asnjë lloj konfirmimi).
Nëse Evropa dëshiron të ndryshojë këtë situatë, do të jetë e nevojshme jo vetëm të rrisë investimet në mbrojtje, por edhe të zhvillojë kompleksin e saj industrial ushtarak, i cili mund të marrë vite, nëse jo dekada.
Diskutimet e vazhdueshme tregojnë se sa e ndërlikuar mund të jetë. Për shembull, përsëri sipas “Financial Times”, Franca dhe Gjermania po diskutojnë menaxhimin e fondit prej 150 miliardë eurosh të propozuar nga Komisioni Evropian për riarmatim: Franca do të donte që e gjithë shuma të ndahej brenda Bashkimit Evropian; Gjermania, nga ana tjetër, beson se investimet mund të jenë të hapura për partnerë të tjerë, si “Mbretëria e Bashkuar, Norvegjia, Zvicra apo Turqia” (të dyja nuk përfshijnë Shtetet e Bashkuara). Këto ndarje kanë ngadalësuar investimet e tjera të mbrojtjes në të kaluarën.
Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
