.png)
Dreka në Kopenhagë, Danimarkë. Vendi është i mbushur plot dhe stafi po bisedon me klientët përmes menusë, duke i pyetur nëse duan mish të pjekur ngadalë me elb dhe kërpudha, bukë thekre me salmon, krem djathi dhe avokado apo panxhar me bukë të thekur dhe sallatë.
Ky nuk është një restorant i ri nordik, është një mensë pune. Këta kuzhinierë ushqejnë 900 punëtorë nga DSB (Hekurudhat Shtetërore Daneze) çdo ditë jave. Përveç pamjes dhe shijes së shkëlqyeshme, çdo pjatë e servirur këtu përmban drithëra integrale, nga smoothie-t e mëngjesit me tërshërë deri te ëmbëlsirat e pasdites me miell integral. Ka një arsye për këtë: DSB së fundmi u bë pjesë e një programi kombëtar që synon të sjellë më shumë drithëra integrale tek punonjësit.
Nisma drejtohet nga Partneriteti Danez i drithit të plotë, një grup me një mision për t’i bërë danezët më të shëndetshëm. Anëtarët e saj përfshijnë qeverinë, OJQ-të shëndetësore (Shoqëria Daneze e Kancerit, Fondacioni Danez i Zemrës dhe Shoqata Daneze e Diabetit) dhe industrinë (bukëpjekës, kompani ushqimore, supermarkete). Ka qenë tepër i suksesshëm. Kur filloi partneriteti në vitin 2008, danezi mesatarisht hante 36 gram drithëra integrale në ditë. Deri në vitin 2019, ata po hanin 82 gram, sasia më e lartë në Evropë. Për krahasim, në SHBA vetëm 15% e konsumit të drithërave vjen nga drithërat integrale.
Pse duhet të konsumohen drithërat?
“Ngrënia e drithërave integrale ndihmon në uljen e rrezikut të sëmundjeve kardiovaskulare, kancerit, diabetit të tipit 2 dhe hipertensionit. Ato ndihmojnë në uljen e kolesterolit, stabilizimin e niveleve të glukozës në gjak dhe përmirësimin e shëndetit të mikrobiotës së zorrëve”, thotë Natasha Selberg nga Shoqata Daneze e Zemrës.
Rikke Neess, drejtuesi i fushatës, shton se drithërat integrale ju bëjnë të ndiheni të ngopur, kështu që mund të ndihmojnë në parandalimin e mbipeshës”. (Danimarka ka normat më të ulëta të obezitetit në Evropë.)
Në Danimarkë, njihen nëntë drithëra: gruri, kokrra, elbi, orizi (kafe dhe i kuq), thekra, tërshëra, meli, misri (i tharë) dhe melekuqe. Kategoria së shpejti mund të zgjerohet për të përfshirë “pseudo-drithërat” si quinoa.
“Projekti filloi për shkak të dietës Atkins (me pak karbohidrate), e cila ishte shumë e popullarizuar në Danimarkë,” thotë Neess. “Shitjet e bukës po uleshin. Në të njëjtën kohë, kishte prova në rritje se drithërat ulnin rrezikun e kancerit.”
Një nga lëvizjet e para të Partneritetit të drithërave integrale ishte krijimi i një logoje portokalli për produktet me përmbajtje të lartë drithërash. Në vitin 2010, 190 produkte mbanin simbolin; deri në vitin 2019, ishte 1,097. Në një sondazh të vitit 2024, shtatë nga 10 danezë e njohën atë.
“Logoja e bën vërtet të lehtë për konsumatorët që të zgjedhin drithërat integrale,” thotë Neess.
“Ne kemi pasur gjithashtu një përgjigje shumë pozitive nga industria. Kjo u jep atyre një avantazh konkurrues që të kenë logon në produktet e tyre.”
Selberg shton se kjo logo u jep prodhuesve një nxitje për të zhvilluar dhe riformuluar produkte të shëndetshme.
Sipas një raporti të vitit 2022 nga Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD), këto produkte nuk janë më të shtrenjta se ekuivalentët e tyre të grurit të rafinuar.
Qeveria e ka mbështetur nismën duke përditësuar udhëzimet zyrtare dietike. Në vitin 2009, rekomandoi katër racione me drithëra integrale në ditë. Në vitin 2013, ai vendosi një objektiv më specifik prej të paktën 75 g në ditë, dhe në qershor të vitit të kaluar ai u rrit në 90 g.
Lantmannen Schulstad është prodhuesi më i madh i bukës së thekrës.
“Buka e thekrës ka qenë pjesë e kulturës sonë për 1000 vjet,” thotë Neess. Por të rinjtë po zgjedhin gjithnjë e më shumë bagels të bardhë dhe simite burger në vend të bukës së mërzitshme të thekrës drejtkëndore.
Si përgjigje, Lantmannen Schulstad po sjell forma dhe madhësi të reja që janë më të përshtatshme për kutitë e drekës së fëmijëve.
“Ne duhet ta bëjmë bukën e thekrës përsëri të mrekullueshme,” bën shaka Neess.
Në Valsemollen, një furrë buke daneze e themeluar në 1899, me pronar Erik Olsen po eksperimenton duke bërë brumin e thartë me raporte të ndryshme mielli integral, nga zero në 90%.
Është e habitshme se sa pak ndryshim ka për pamjen, strukturën apo shijen. Madje edhe Olsen, i cili ka gatuar që në moshën 13-vjeçare, është i befasuar.
BE dhe OECD kanë dhënë statusin e partneritetit të praktikës më të mirë për promovimin e shëndetit publik, përkatësisht në 2019 dhe 2022. Raporti i OECD tha: Duke pasur parasysh se ka prova të forta për të mbështetur lidhjen midis konsumit të lartë të drithërave integrale dhe rrezikut më të ulët të zhvillimit të disa llojeve të kancerit (p.sh. kanceri kolorektal), diabeti i tipit 2 dhe sëmundjet kardiovaskulare, kjo nismë luan një rol të rëndësishëm në përmirësimin e shëndetit të popullatës.
Sa e lehtë është të ndryshosh dietën e një vendi të tërë?
“Është shumë e vështirë të ndryshosh zakonet e të ngrënit në nivel popullsie”, thotë Selberg.
“Nevojiten partnerë të industrisë të cilët mund të rrisin disponueshmërinë e produkteve integrale dhe të riformulojnë recetat për të rritur sasinë e drithit integral. Duhet të sigurohen që klientët të mund të bëjnë zgjedhje të shëndetshme në supermarkete dhe të rrisin ndërgjegjësimin dhe kërkesën e konsumatorëve.”
Neess pajtohet se gjëja më e rëndësishme është disponueshmëria.
“Duhet të jetë e lehtë të bëjmë një zgjedhje kudo që shkojmë.”
Nees gjithashtu thekson edhe rëndësinë e bashkëpunimit.
“Ne duam të rrisim shëndetin publik, por kjo është një detyrë e vështirë për ta arritur vetëm një partner. Por kur punojmë ngushtë së bashku, ne mund ta realizojmë atë. Ka besim shumë të lartë midis partnerëve. Jo të gjitha vendet mund të punojnë së bashku me qeverinë. Nuk është një projekt politik. Qeveritë e majta dhe të djathta kanë qenë të gjitha shumë mbështetëse.”
“Partneriteti ynë publik/privat është një gjë shumë daneze dhe është shumë e suksesshme”, shton Selberg.”
Si mund të ndjekin hapat e Danimarkës vendet e tjera?
“Hapa të vegjël. Industria ushqimore duhet të shikojë se çfarë hanë njerëzit dhe të rrisë sasinë e drithërave integrale gradualisht: 3%, 5% etj”, thotë Neess. Në shtëpi, “nëse piqni një tortë me 25% miell integral, nuk do ta kuptoni kurrë se është me miell integral. Mund të bëni një lazanje me 50% makarona gruri integrale, 50% të bardha.”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
