.png)
Nga Gazeta Si- Ekziston një lloj problemi, shkalla kohore e të cilit i bën zgjidhjet të vështira: Sa më e gjatë të jetë koha midis vendimeve të sotme dhe katastrofave të nesërme, aq më e vështirë është të kërkosh sakrifica tani në mënyrë që të sigurohesh që këto katastrofa të mos ndodhin kurrë. Ndryshimi i klimës është shembulli i qartë.
Por është gjithnjë e më e qartë se ekziston një tjetër: rënia e popullsisë. Ndërsa problemi i rënies së lindjeve tërheq më shumë shqetësim dhe përpjekjet e mëparshme për ta përmbysur atë kanë rezultuar të pamjaftueshme, një numër gjithnjë e në rritje kërkimesh tregojnë se një zgjidhje e vërtetë do të kërkojë një ndryshim në kuptimin e shoqërisë për atë që ia vlen të paguhet dhe kush duhet ta paguajë atë.
Në pjesën më të madhe të botës, normat e fertilitetit po bien. Ndërsa ekonomitë zhvillohen, normat e fertilitetit kanë tendencë të bien dhe kur ekonomitë zhvillohen veçanërisht shpejt, normat e fertilitetit shpesh bien në nivele veçanërisht të ulëta. Në shumë vende ato janë tashmë nën 2.1 lindje për grua, “niveli i zëvendësimit” i nevojshëm për të mbajtur popullsinë të qëndrueshme nga një brez në tjetrin.
Nëse trendet aktuale vazhdojnë, deri në vitin 2050 më shumë se tre të katërtat e vendeve do të jenë nën nivelin e fertilitetit të zëvendësimit. Deri në vitin 2100, popullsitë në disa ekonomi të mëdha do të bien me 20 deri në 50 për qind. Dhe për shkak se normat e lindjeve rriten njësoj si borxhi, sa më shumë që normat e lindshmërisë bien në një brez, aq më shumë do të duhet të rriten në brezin tjetër për të kompensuar numrin.
Nëse normat e lindjeve nuk ndryshojnë, rezultati përfundimtar do të jetë zhdukja e njerëzimit. Kjo është një rrugë e gjatë, por tkurrja e popullsisë ka të ngjarë të ketë pasoja të rënda shumë më shpejt.
Politikanët, politikëbërësit dhe publiku e kuptojnë gjithnjë e më shumë se ky është një problem serioz. E megjithatë, pavarësisht një sërë stimujsh financiarë, fushatash reklamuese dhe politikash të tjera, normat e lindjeve kanë vazhduar të bien.
Kjo është bërë një çështje veçanërisht e spikatur tek të djathtët. Kryeministri i Hungarisë, Viktor Orban e ka bërë rritjen e normës së fertilitetit një përparësi kryesore.
Zëvendëspresidenti JD Vance, i cili dikur pretendonte se Shtetet e Bashkuara ishin “të dominuara nga sociopatë pa fëmijë”, ka ndihmuar në diskutimin e çështjes në Shtëpinë e Bardhë, ku zyrtarët kanë propozuar “bonuset për fëmijë” prej 5,000 dollarësh për gratë që kanë fëmijë ose një Medalje Kombëtare të Amësisë për gratë që kanë gjashtë ose më shumë fëmijë.
Tek të djathtët, çështja shpesh lidhet me shqetësimet në lidhje me ndryshimet kulturore, ndikimin e dëmshëm të feminizmit, disponueshmërinë e abortit ose një rënie të besimeve fetare.
Por nuk duhet të jesh nacionalist ose antifeminist për të besuar se qeveria mund dhe duhet të mbështesë njerëzit që kanë më shumë fëmijë. Pasojat afatgjata të fertilitetit të zëvendësimit mund të jenë katastrofike.
Puna e Nancy Folbre, ekonomiste feministe në Universitetin e Massachusetts, Amherst, sugjeron se problemi mund të jetë se programet ekzistuese janë thjesht shumë të vogla për të bërë një ndryshim në këtë problem të madh. Kjo sepse ndërsa vendet pasurohen, bëhet shumë më e kushtueshme të jesh prind.
Kjo nuk ndodh vetëm sepse kostot nga xhepi rriten por përkundrazi, problemi më i madh është kostoja e kohës që kërkon prindërimi, e cila, ndërsa nuk paguhet, nuk është falas dhe në fakt bëhet shumë më e kushtueshme ndërsa ekonomitë zhvillohen.
“Ka një pikë në të cilën, nëse vazhdoni të rrisni çmimin e të bërit diçkaje që është me vlerë shoqërore, nëse vazhdoni të rrisni kostot private, përfundimisht njerëzit dorëzohen”, thotë Dr. Folbre. Rënia e shpejtë e normave të fertilitetit sot sugjeron se prindërit potencialë po bëjnë pikërisht këtë.
Ekonomistët prej kohësh kanë gjetur një përgjigje për këtë problem: Kur kostot private çojnë në nënprodhim të diçkaje me vlerë shoqërore, panele diellore ose makina elektrike, për shembull, qeveria ndihmon në pagesën e prodhimit të tyre me subvencione, kredi ose stimuj të tjerë.
A mund ta bëjmë vërtet këtë për prindërimin? Shkalla e problemit do të thotë se nuk do të ishte e lirë, por, argumentojnë Dr. Folbre dhe ekspertë të tjerë, do ia vlente.
Kostot e larta të punës “Falas”
Në vitin 1994, Dr. Folbre botoi një artikull me një pretendim provokues. “Individët që i kushtojnë relativisht pak kohë ose energji rritjes së fëmijëve”, shkroi ajo, “po shfrytëzojnë punën prindërore falas”.
Sipas saj, prindërit marrin një goditje të dyfishtë sepse puna e papaguar e kujdesit për fëmijët, e cila përfaqëson një komponent të madh të kostos së prindërimit, lihet gjithashtu jashtë llogaritjeve të përfitimeve për programet qeveritare si Sigurimet Shoqërore.
Pra, prindërit që heqin dorë nga një pjesë ose e gjithë puna e tyre e paguar për t’u kujdesur për fëmijët jo vetëm që humbasin të ardhura në afat të shkurtër; ata gjithashtu marrin një pjesë relativisht më të vogël të përfitimeve publike në të ardhmen. Kjo i le prindërit edhe më prapa në grumbullimin e parave për pensionin.
Sipas Folbre, dështimi për të kompensuar njerëzit për punën e papaguar të rritjes së fëmijëve krijon një dekurajim për të pasur fëmijë, dhe kështu çon në rënie të lindjeve që dëmtojnë shoqërinë në tërësi në planin afatgjatë.
Programet qeveritare si Sigurimet Shoqërore, sipas këtij argumenti, kanë marrë shumë nga përfitimet financiare të fëmijëve dhe i kanë ndarë ato me publikun e gjerë. Në të njëjtën kohë, kostot private të lindjes së fëmijëve janë rritur ndjeshëm.
Kur prindërit shkurtojnë orët e tyre në punë për t’u kujdesur për fëmijët e tyre, për shembull, ata humbasin të ardhura. Dhe edhe nëse punojnë me kohë të plotë dhe paguajnë për kujdesin ndaj fëmijëve, kujdesi ndaj fëmijëve dhe punët e shtëpisë që lidhen me to para dhe pas punës së tyre të paguar ende mbartin kosto oportune: orë shtesë të humbura, kohë të lirë, gjumë dhe investime në marrëdhënie të tjera.
Një recetë standarde është ndërhyrja e qeverisë, qoftë duke rritur pagat, sigurimet shoqërore por edhe me kredi apo subvencione.
Shumë qeveri tashmë ofrojnë të paktën disa subvencione për prindërit për të mbuluar kostot e rritjes së fëmijëve. Shtetet e Bashkuara, për shembull, u japin shumicës së prindërve një kredi tatimore deri në 2,000 dollarë për fëmijë në vit. Në Hungari, Orban njoftoi së fundmi se nënat e të paktën tre fëmijëve do të përjashtohen nga tatimi mbi të ardhurat duke filluar nga tetori, dhe nënat e dy fëmijëve do të marrin një përjashtim të ngjashëm vitin e ardhshëm.
Por programe të tilla mund të kenë nevojë të zgjerohen shumë më tepër për të mbuluar në mënyrë domethënëse çmimin marramendës të prindërimit.
“Mund t’ju them këtë: Do të duhej të ishte një përqindje mjaft e konsiderueshme e kostove totale,” tha Dr. Folbre në një intervistë të kohëve të fundit.
“Dhe kostot totale përfshijnë koston e kohës. Nuk janë vetëm paratë. I gjithë kuadri bazohet në shekuj të injorimit dhe zhvlerësimit të plotë të procesit të rritjes së fëmijëve.”
Folbre thotë se familja ka nevojë shumë më shumë se disa para.
“Problemin nuk e zgjidhin vetëm paratë. Qeveritë duhet të pyesin se çfarë përqindje zënë paratë në koston totale në rritjen e një fëmije. Është një përqindje shumë e vogël”, thotë ajo.
Po Suedia?
Sigurisht, disa vende, si vendet nordike, ofrojnë politika të lejes prindërore dhe kujdes për fëmijët të subvencionuar nga shteti që ulin kostot nga xhepi në nivele që shumica e prindërve amerikanë mezi mund t’i ëndërrojnë.
Pse pra këto parajsa të kujdesit për fëmijë, ku ofrohet kujdes shëndetësor dhe ndihmë ekonomike janë në të njëjtën situatë si e gjithë bota?
Edhe pse përfitimet janë të mëdha, çmimet e ushqimit, strehimit dhe kujdesit për fëmijë janë aq të larta në ato vende sa prindërit ende mbeten te paguajnë shumë, zbuloi një studim i vitit 2023.
Subvencionet shtetërore kompensojnë vetëm një pjesë të kostove të larta nga xhepi për gjëra të tilla si ushqimi, strehimi dhe kujdesi i paguar për fëmijë.
Por, ka disa prova që transfertat e parave për prindërit bëjnë një ndryshim në normat e fertilitetit. Lyman Stone, bashkëpunëtor në Institutin për Studime Familjare, studion ndikimin e subvencioneve qeveritare në normat e fertilitetit. Hulumtimi i tij tregon që normat e fertilitetit rriten rreth një të katërtën e një pike përqindjeje për çdo për qind të PBB-së që qeveritë shpenzojnë për transfertat e parave për prindërit.
Për shembull, Stone thotë se Hungaria do duhet të shpenzojë rreth 9 për qind të PPB-së së saj në vit për të arritur normat e zëvendësimit.
Kjo është një shumë marramendëse parash, edhe nëse objektivi është stabilizimi i popullatave me kalimin e kohës në vend që të arriheshin menjëherë normat e zëvendësimit.
Por nëse fëmijët janë ‘mallra sociale’, atëherë në terma financiarë do të ishte një investim.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
