.png)
Pse kaq shumë njerëz shqetësohen për rreziqet hipotetike nga vaksinat, ndërkohë që mezi e shohin kaosin gjenetik të shkaktuar nga plastika dhe pesticidet në jetën tonë të përditshme? Ky panik selektiv nuk është vetëm një veçori kulturore, është një dritare interesante në psikologjinë e rrezikut, besimit dhe historive që i tregojmë vetes për trupat tanë dhe të ardhmen tonë. Kur perceptimi ynë i rrezikut shtrembërohet, ne bëjmë zgjedhje që mund të dëmtojnë jo vetëm shëndetin tonë, por edhe mirëqenien e atyre që duam. Ndërsa shikojmë drejt së ardhmes, të kuptuarit e këtij fenomeni psikologjik është më e rëndësishme se kurrë.
Vaksinat kundër Mikroplastikës: Çfarë na tërheq vëmendjen?
Në zemër të kësaj enigme qëndron lufta e trurit të njeriut për të përpunuar rrezikun në një botë shumë më komplekse se ajo që evoluoi për të përballuar. Vaksinat, veçanërisht llojet e reja të ARNi-së, janë bërë ‘rrufe’ për ankthin rreth manipulimit gjenetik. Ideja e diçkaje “të huaj” që hyn në trupat tanë dhe ndërhyn me ADN-në tonë ndihet e menjëhershme dhe thellësisht personale. Në të kundërt, depërtimi i ngadaltë dhe i padukshëm i mikroplastikës në qarkullimin tonë të gjakut, ose akumulimi dekadash i mbetjeve të pesticideve, rrallë shkakton të njëjtin reagim ose vëmendje mediatike, edhe pse provat shkencore që lidhin këto substanca me dëmtimin e ADN-së janë të forta dhe në rritje.
Rreziqet e vërteta të pesticideve
Merrni parasysh, për shembull, ata që punojnë me pesticide. Hulumtimet tregojnë se burrat që spërkasin pesticide për të jetuar kanë dukshëm më shumë gjasa të përjetojnë mosfunksionim erektil dhe probleme të tjera të shëndetit riprodhues. Fajtorët e dyshuar? Ndërprerja e hormoneve, cilësia e dëmtuar e spermës dhe dëmtimi i drejtpërdrejtë i ADN-së. Megjithatë, ky hulumtim rrallë bën bujë ose shkakton reagim. Shumica prej nesh nuk mendojnë dy herë për pesticidet në prodhimet tona ose kimikatet në lëndinat tona, edhe pse këto ekspozime mund të kenë efekte të thella në intimitet, pjellorinë dhe ADN-në që u kalojmë brezave të ardhshëm.
Psikologjia pas frikës nga vaksinat
Pse i injorojmë këto rreziqe të dokumentuara mirë, ndërsa përqendrohemi kaq shumë te vaksinat? Një nxitës kryesor psikologjik është “paragjykimi i menjëhershëm”. Truri ynë është i programuar për të përcaktuar përparësitë e kërcënimeve që ndihen të drejtpërdrejta, urgjente dhe brenda kontrollit tonë. Vaksinimi është një ngjarje diskrete: një gjilpërë, një moment, një zgjedhje. Është e lehtë të imagjinohet shkaku dhe pasoja: Nëse e marr këtë vaksinë, diçka mund t’i ndodhë ADN-së sime. Plastikat dhe pesticidet, nga ana tjetër, janë kudo dhe askund. Ato futen në heshtje në jetën tonë përmes shisheve të ujit, paketimit të ushqimit dhe vetë ajrit që thithim. Efektet e tyre janë statistikore, jo të prekshme. Studiuesit zbuluan se njerëzit mbivlerësojnë sistematikisht rreziqet e kërcënimeve të dukshme, akute (si injeksionet) dhe nënvlerësojnë rreziqet kronike, të përhapura. Kjo ndihmon të shpjegohet pse dikush mund të refuzojë një vaksinë nga frika gjenetike, dhe pastaj të pijë nga një shishe plastike pa u menduar dy herë.
Por ‘menjëhershmëria’ nuk është e vetmja forcë në lojë. Psikologjia e kontrollit është po aq e fuqishme. Vaksinat paraqesin një zgjedhje të qartë: pranoje ose lëre. Kjo zgjedhje ndihet fuqizuese, madje rebele, veçanërisht në një kulturë që vlerëson autonominë. Plastikat dhe pesticidet, nga ana tjetër, janë të pranishme në jetën moderne. Shmangia e tyre kërkon vigjilencë të vazhdueshme dhe, shpesh, një ndjenjë kotësie. Është e lodhshme të imagjinohet një botë pa plastikë, dhe shumica prej nesh i janë dorëzuar pranisë së saj të kudondodhur. Kjo ndjenjë pafuqie e zbeh reagimin tonë emocional, edhe pse provat shtohen se këto substanca mund të ndryshojnë gjenet tona dhe ato të brezave të ardhshëm.
E shtresuar mbi këto çudira njohëse është tërheqja joshëse e të menduarit konspirativ. Vaksinat, veçanërisht kur certifikohen ose promovohen nga autoritetet, bëhen terren pjellor për narrativa rreth axhendave të fshehura dhe komploteve të liga.
Plastikat dhe pesticidet, ndërsa prodhohen nga korporata po aq të fuqishme, nuk kanë të njëjtin ndikim narrativ. Dëmi i tyre është i përhapur, autorët e tyre pa fytyrë. Një studim zbuloi se njerëzit që nuk u besojnë institucioneve kanë shumë më tepër gjasa të fiksohen te rreziqet e vaksinave sesa te toksinat mjedisore, edhe kur paraqiten prova shkencore ekuivalente.
Konspiracionet ofrojnë një ndjenjë rendi dhe veprimi në një botë kaotike. Ato na lejojnë të kanalizojmë ankthet tona në një armik të vetëm dhe të prekshëm.
Identiteti shoqëror gjithashtu luan një rol kryesor. Skepticizmi ndaj vaksinave është bërë një simbol përkatësie për grupe të caktuara. Një studim i kohëve të fundit tregoi se njerëzit kanë tre herë më shumë gjasa të përqafojnë besime që përforcojnë identitetin e tyre të grupit, edhe kur këto besime bien ndesh me konsensusin shkencor. Kjo ndihmon në shpjegimin pse ndjenjat kundër vaksinave mund të përhapen si zjarr në pyll përmes rrjeteve sociale, ndërsa shqetësimi për plastikën dhe pesticidet mbetet një proces i ngadaltë.
Çfarë do të thotë kjo për të ardhmen e intimitetit dhe shëndetit? ADN-ja që ua kalojmë brezave të ardhshëm nuk formohet vetëm nga gjenet tona, por edhe nga kimikatet që lejojmë të hyjnë në jetën tonë. Fokusi intensiv te rreziqet e vaksinave, ndërkohë që injorohen kërcënimet shumë më të mëdha që paraqesin toksinat mjedisore, nxjerr në pah një mospërputhje të thellë midis asaj që në të vërtetë rrezikon shëndetin tonë dhe asaj nga e cila kemi më shumë frikë, të nxitur nga emocionet, ndikimi shoqëror dhe historitë që i tregojmë vetes për sigurinë dhe kontrollin.
Burimi: Psychology Today. Përshtati: Gazeta Si.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
