Gazeta Si – E marta shënoi ditën e tretë radhazi të protestave në Iran për shkak të përkeqësimit të kushteve ekonomike, të cilat po shkaktojnë rritje të inflacionit dhe rënie të vlerës së monedhës vendase.
Ato filluan të dielën në tregjet e kryeqytetit Teheran dhe arritën në universitete në shumë qytete anembanë vendit të martën.
Pati përleshje të kufizuara me policinë, por regjimi iranian deri më tani ka treguar gatishmëri për të dëgjuar protestuesit: presidenti Masoud Pezeshkian, i bëri thirrje ministrit të Brendshëm të marrë në konsideratë “kërkesat e tyre legjitime”. Sezoni i fundit i madh i protestave, midis viteve 2022 dhe 2023, u shtyp me dhunë.
Në Iran, inflacioni është afër 50 përqind nga viti në vit, dhe çmimet e ushqimeve janë edhe më të larta në 72 përqind.
Më herët këtë javë, monedha vendase, riali, arriti nivele të reja minimale kundrejt dollarit dhe ka humbur 40 përqind që nga qershori i kaluar.
Në vitin 2022, një dollar vlente 430,000 rialë; tani vlen 1,450,000 rialë. Vlera e ulët e monedhës ka kufizuar rëndë fuqinë blerëse të iranianëve, duke eliminuar pothuajse blerjet e mallrave jo-thelbësore në javët e fundit.
Protestat filluan të dielën, kur tregtarët në dy tregjet më të mëdha të teknologjisë në lagjen “Jomhouri” të Teheranit mbyllën dyqanet e tyre dhe organizuan një demonstratë, e cila u përsërit të nesërmen nga tregtarët në Pazarin e Madh.
Të martën, protestat përfshinë gjashtë nga kampuset kryesore universitare të kryeqytetit, por pati demonstrata në një duzinë qytetesh të tjera, përfshirë Isfahanin dhe Shirazin.
Gjatë protestave, u dëgjuan thirrje dhe këngë për liri dhe kundër regjimit. Policia dhe forcat e sigurisë u përgjigjën me topa uji dhe gaz lotsjellës, por përplasjet ishin relativisht të kufizuara sipas standardeve iraniane.
Gjatë viteve, regjimi iranian shpesh i ka shtypur protestat me dhunë të jashtëzakonshme. Në muajt midis viteve 2022-2023, demonstratat u nxitën nga vdekja e Mahsa Aminit, një 22-vjeçare, e cila ishte arrestuar për mosmbajtjen e shamisë siç duhet.
Në atë kohë, protestat u përshkallëzuan për të sfiduar vetë legjitimitetin e regjimit, i cili u përgjigj me forcë: mbi 500 protestues u vranë, mijëra u arrestuan dhe shtatë u dënuan me vdekje me varje.
Për momentin, përgjigjja ka qenë e ndryshme. Presidenti reformist, Pezeshkian (dhe për këtë arsye një anëtar i krahut më të moderuar të regjimit), ka thënë se i kupton motivet e protestuesve, se është i shqetësuar për gjetjen e një mënyre për të thjeshtuar jetën e përditshme të iranianëve dhe se duhet të zgjidhë problemet “që janë grumbulluar gjatë viteve”.
Drejtori i Bankës Qendrore, Mohammad Reza Farzin, ka dhënë dorëheqjen që nga fillimi i protestave, por kjo nuk ka gjasa ta ndryshojë situatën.
Taksat e reja do të hyjnë në fuqi në Iran në mars, duke e rritur barrën tatimore në 62 përqind, ndërsa monedhat e arit, të përdorura si një strehë e sigurt për të kursyer para, kur monedha vendase humbet vlerë, kanë arritur një çmim rekord prej 1.7 miliardë rialësh.
Disa zyrtarë qeveritarë u takuan me përfaqësues të sindikatave dhe dhomave të tregtisë dhe thanë se donin të përfshinin udhëheqësit e protestave studentore në diskutime mbi mënyrën e zgjidhjes së krizës.
Nuk është e qartë se si do të ndodhë kjo, pasi protestuesit nuk kanë udhëheqës zyrtarë dhe sepse ky lloj dialogu është mjaft i pazakontë në Iran.
Qeveria njoftoi gjithashtu mbylljen e universiteteve në 18 nga 31 provincat e vendit për të mërkurën. Kjo masë u mor zyrtarisht për të kursyer energji dhe ngrohje, por mund të jetë gjithashtu një përpjekje për të ndaluar ose kufizuar protestat.
Përveç situatës së vështirë të brendshme, Irani është nën presion të fortë ndërkombëtar: gjashtë muaj pas luftës 12-ditore me Izraelin, kryeministri izraelit, Benjamin Netanjahu dhe presidenti i SHBA-ve, Donald Trump kanë kërcënuar me ndërhyrje të re ushtarake.
Shitjet e naftës, një burim kryesor i të ardhurave, janë të kufizuara nga sanksionet ndërkombëtare. Vendi po përballet gjithashtu me një krizë të vazhdueshme energjitike, të shkaktuar nga thatësira: rezervuarët që ushqejnë hidrocentralet janë shpesh bosh dhe ndërprerjet e rrjetit elektrik janë të shpeshta.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
